عفونت‌های آمیزشی یا STIs
عفونت‌های آمیزشی یا عفونت‌های مقاربتی عمدتاً از طریق تماس جنسی محافظت‌نشده منتقل می‌شوند. برخی از بیماری‌های مقاربتی نیز می توانند در دوران بارداری، زایمان و شیردهی و از طریق خون یا فرآورده‌های خونی آلوده منتقل شوند. بیماری‌های مقاربتی تأثیر عمیقی بر سلامت افراد دارند. در این مطلب با عفونت‌های آمیزشی بیشتر آشنا شوید.
بررسی کلی در مورد عفونت‌های مقاربتی
عفونت‌های آمیزشی (STIs) علت بسیاری از ناباروری‌‌ها، سرطان‌ها و عوارض بارداری هستند و تأثیر مستقیمی روی سلامت جنسی افراد دارند و می‌توانند خطر ابتلا به HPV را افزایش دهند.
بیش از یک میلیون عفونت آمیزشی هر روز در سراسر جهان منتقل می‌شود که بیشتر آنها بدون علامت هستند. هر سال مجموعاً حدود 374 میلیون مورد جدید از چهار عفونت آمیزشی کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و تریکومونیازیس ایجاد می‌شود.
تخمین زده می‌شود که بیش از 500 میلیون نفر در سن‌های 15 تا 49 سالگی دارای عفونت تناسلی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) باشند.
عفونت اچ‌پی‌وی (HPV) در سال 2018 با 570 هزار مورد سرطان دهانهٔ رحم ارتباط داشت. اچ‌پی‌وی سالانه با بیش از 311 هزار مورد مرگ و میر ناشی از سرطان دهانهٔ رحم مرتبط است.
در سال 2016 تخمین زده شد که تقریباً یک میلیون زن باردار به سیفلیس مبتلا شده‌اند که به بیش از 350 هزار پیامد نامطلوب زایمانی از جمله 200 هزار مورد مرده‌زایی و مرگ نوزادان منجر شد.
همچنین مقاومت دارویی، به ویژه نسبت به سوزاک، یک تهدید بزرگ برای کاهش بار بیماری‌های آمیزشی در سراسر جهان است.
انواع عفونت‌های آمیزشی را بشناسید.
عفونت‌های آمیزشی
بیش از 30 باکتری، ویروس و انگل مختلف از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند. هشت مورد از این پاتوژن‌ها با شایع‌ترین بیماری‌های آمیزشی مرتبط هستند. از این تعداد، چهار مورد سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا و تریکومونیازیس در حال حاضر قابل درمان هستند. چهار مورد دیگر عفونت‌های ویروسی هستند که غیرقابل درمان کامل هستند شامل هپاتیت B، ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) یا تبخال تناسلی، HIV و ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV.
عفونت‌های آمیزشی عمدتاً از طریق تماس جنسی از جمله رابطهٔ جنسی واژینال، مقعدی و دهانی منتقل می‌شوند. برخی از عفونت‌های آمیزشی می‌توانند در دوران بارداری، زایمان و شیردهی نیز از مادر به کودک منتقل شوند.
یک فرد می‌تواند بدون نشان دادن علائم بیماری به عفونت‌های آمیزشی مبتلا باشد. علائم شایع بیماری‌های آمیزشی شامل ترشحات واژن، ترشحات مجرای ادرار یا سوزش در مردان، زخم‌های تناسلی و درد شکمی است.
انواع عفونت‌های آمیزشی
اگر با توجه به علائم و مشکلاتی که به تازگی برایتان به وجود آمده نگرانید و فکر می‌کنید به یک عفونت آمیزشی (STIs) مبتلا شده‌اید، در اسرع وقت برای معاینه به یک پزشک آگاه مراجعه کنید.
تا قبل از انجام معاینه نیز، بدون استفاده از کاندوم، رابطهٔ جنسی، از جمله رابطهٔ جنسی دهانی نداشته باشید. همچنین این امکان وجود دارد که شخص بدون این‌که بداند به نوعی عفونت آمیزشی مبتلا باشد و در حین رابطهٔ جنسی شریک خود را آلوده کند. انواع شایع عفونت‌های آمیزشی شامل موارد زیر است:
- کلامیدیا (Chlamydia)
- سوزاک (Gonorrhoea)
- تریکومونیازیس (Trichomoniasis)
- زگیل تناسلی (Genital warts)
- تبخال تناسلی (Genital herpes)
- شپش ناحیهٔ تناسلی (Pubic lice)
- گال (Scabies)
- سیفلیس (Syphilis)
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
علائم عفونت آمیزشی
علائم عفونت‌های آمیزشی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ترشح غیرمعمول از واژن، آلت تناسلی یا مقعد
- درد هنگام ادرار کردن
- توده یا ضایعات پوستی در اطراف اندام تناسلی یا مقعد
- راش پوستی
- خونریزی غیرمعمول واژینال
- خارش ناحیهٔ تناسلی یا مقعد
- تاول‌ها و زخم‌هایی در اطراف اندام تناسلی یا مقعد
- زگیل در اطراف ناحیهٔ تناسلی یا مقعد
- زگیل در دهان یا گلو؛ مورد نادر
همچنین بسیاری از عفونت‌های آمیزشی مانند HIV هیچ علامتی ندارند و تنها راه مطمئن شدن انجام آزمایش است.
آمار عفونت‌های جنسی در دنیا
عفونت‌های آمیزشی تأثیر عمیقی بر سلامت جنسی و باروری در سراسر جهان دارند و روزانه بیش از یک میلیون عفونت آمیزشی انتقال می‌یابد. سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده است که در سال 2020 میلادی، 374 میلیون ابتلای جدید به یکی از چهار عفونت آمیزشی به شکل زیر بوده است:
- کلامیدیا: 129 میلیون مورد
- سوزاک: 82 میلیون مورد
- سیفلیس: 7 میلیون مورد
- تریکومونیازیس: 156 میلیون مورد
همچنین در سال 2016 تخمین زده شد که بیش از 490 میلیون نفر با تبخال تناسلی (HSV) زندگی می‌کنند. حدود 300 میلیون زن به عفونت اچ‌پی‌وی، که علت اصلی سرطان دهانهٔ رحم است، مبتلا هستند و در حدود 296 میلیون نفر در سراسر جهان با هپاتیت B مزمن زندگی می‌کنند. هر دو عفونت اچ‌پی‌وی و هپاتیت B با واکسیناسیون قابل پیشگیری هستند.
عوارض عفونت‌های آمیزشی
عفونت‌های آمیزشی می‌توانند بجز تأثیر فوری عفونت، عواقب جدی دیگری داشته باشند. به عنوان مثال، عفونت‌های آمیزشی مانند تبخال تناسلی، سوزاک و سیفلیس می‌توانند خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی یا همان ایدز را افزایش دهند.
همچنین انتقال عفونت‌های آمیزشی از مادر به کودک می‌تواند به مرده‌زایی، مرگ نوزاد، وزن پایین هنگام تولد، تولد نوزاد زودرس، سپسیس یا عفونت و مسمومیت خون، ذات‌الریه، ورم ملتحمه در نوزادان و ناهنجاری‌های مادرزادی منجر شود. در سال 2016 تخمین زده شد که تقریباً یک میلیون زن باردار مبتلا به سیفلیس فعال بودند که منجر به بیش از 350 هزار پیامد نامطلوب زایمانی شد. از این تعداد 200 هزار مورد پیامد به شکل مرده‌زایی یا مرگ نوزاد بود.
عفونت HPV نیز باعث سرطان دهانهٔ رحم می‌شود. سرطان دهانهٔ رحم چهارمین سرطان شایع در بین زنان در سراسر جهان است. در سال 2018 تخمین زده شد که 570 هزار مورد جدید از این سرطان تشخیص داده شده است. برآورد می‌شود که سالانه بیش از 311 هزار مرگ و میر ناشی از سرطان دهانهٔ رحم اتفاق می‌افتد.
هپاتیت B هم در سال 2019 منجر به مرگ 820 هزار نفر شد که عمدتاً ناشی از سیروز کبدی و کارسینوم سلولی کبدی یا سرطان اولیهٔ کبد بود. عفونت‌های آمیزشی مانند سوزاک و کلامیدیا از علل اصلی بیماری التهابی لگن (PID) و ناباروری در زنان نیز هستند.
پیشگیری از عفونت‌های آمیزشی
در صورت استفادهٔ صحیح و مداوم، کاندوم یکی از مؤثرترین روش‌های محافظت در برابر عفونت‌های آمیزشی از جمله اچ‌آی‌وی است. کاندوم همچنین از بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کند. اگرچه کاندوم بسیار کارآمد است، اما محافظتی در برابر عفونت‌های آمیزشی که باعث زخم‌های خارج از ناحیهٔ تناسلی می‌شوند، یعنی سیفلیس یا تبخال تناسلی ارائه نمی‌کند. در صورت امکان، کاندوم باید در تمام رابطه‌های جنسی واژینال و مقعدی استفاده شود.
واکسن‌های ایمن و بسیار کارآمدی برای دو عفونت آمیزشی ویروسی، یعنی هپاتیت بی و اچ‌پی‌وی وجود دارد. این واکسن‌ها پیشرفت‌های عمده‌ای را در پیشگیری از عفونت‌های آمیزشی نشان داده‌اند. تا پایان سال 2020، واکسن اچ‌پی‌وی در برنامۀ واکسیناسیون روتین 111 کشور جهان گنجانده شد. بیشتر این کشورها در میان کشورهای با درآمد بالا و متوسط بودند. درصورتی‌که واکسیناسیون وسیع اچ‌پی‌وی؛ بیش از 80 درصد در زنان جوان 11 تا 15 ساله انجام شود، می‌تواند از مرگ میلیون‌ها زن در دهه‌های آینده در کشورهای با درآمد کم و متوسط جلوگیری کند. بیشتر موارد مرگ و میر ناشی از سرطان رحم در همین کشورها اتفاق می‌افتد.
تحقیقات برای تولید واکسن‌هایی علیه تبخال و اچ‌آی‌وی در مراحل پیشرفته است و چند واکسن در مراحل اولیهٔ توسعه بالینی هستند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد واکسن پیشگیری از مننژیت (MemB) محافظت همزمانی در برابر سوزاک دارد. تحقیقات بیشتری در مورد واکسن‌های کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و تریکومونیازیس مورد نیاز است.
سایر مداخلات زیست‌پزشکی برای جلوگیری از برخی عفونت‌های آمیزشی شامل ختنه در مردان بالغ و استفاده از محصولات میکروب‌کش (Microbicides) است.
تشخیص عفونت‌های آمیزشی
شما می‌توانید به یک پزشک عمومی مراجعه کنید، اما اگر پزشک به این نتیجه برسد که شما یک عفونت آمیزشی دارید، احتمالاً شما را به یک متخصص زنان برای خانم‌ها یا یک متخصص اورولوژی برای آقایان ارجاع می‌دهد. پزشک سؤالات زیر را می‌پرسد و معایناتی را انجام می‌دهد تا درمان شما را شروع کند:
- سؤالاتی در مورد زندگی جنسی شما می‌پرسد.
- ممکن است بخواهد اندام تناسلی یا مقعد شما را معاینه کند.
- به شما خواهد گفت که به چه آزمایشاتی نیاز دارید.
اگر آزمایش‌ها نشان دهد که شما مبتلا به عفونت آمیزشی هستید، باید به همسر یا شریک جنسی خود اطلاع دهید تا آنها نیز مورد آزمایش و درمان قرار بگیرند.
تست‌های تشخیصی دقیق مخصوص عفونت‌های آمیزشی به طور گسترده در کشورهای با درآمد بالا استفاده می‌شوند. این تست‌ها، به ویژه برای تشخیص عفونت‌های بدون علامت مفیدند. با این حال، آزمایش‌های تشخیصی عمدتاً در کشورهای با درآمد کم و متوسط خارج از دسترس هستند. در مواردی که آزمایش در دسترس است، اغلب گران و از نظر جغرافیایی غیرقابل دسترس است و بیماران اغلب برای دریافت نتایج باید مدت زیادی صبر کنند یا باید بعد از مدتی برای گرفتن نتیجه برگردند. در نتیجه، پیگیری ممکن است با مشکل مواجه شود و مراقبت یا درمان ناقص بماند.
تنها آزمایش‌های ارزان و سریعی که در حال حاضر برای بیماری‌های آمیزشی موجود است، مربوط به سیفلیس، هپاتیت بی و اچ‌آی‌وی است. در حال حاضر، یک آزمایش سریع دوگانه اچ‌آی‌وی/سیفلیس نیز در دنیا در دسترس است که به وسیلهٔ آن فرد می‌تواند با یک سوزن مخصوص نوک انگشت و با استفاده از یک کارتریج آزمایشی برای اچ‌آی‌وی و سیفلیس آزمایش شود. این تست دقیق است، می‌تواند نتیجه را در 15 تا 20 دقیقه ارائه دهد و با حداقل آموزش به راحتی قابل استفاده است. بررسی‌ها نشان داده است که آزمایش‌های سریع سیفلیس، تعداد زنان باردار آزمایش‌شده برای سیفلیس را افزایش می‌دهد. با این حال، هنوز در بیشتر کشورهای با درآمد کم و متوسط به تلاش‌های بیشتری نیاز است تا اطمینان حاصل شود که همهٔ زنان باردار آزمایش سیفلیس را در اولین ویزیت مراقبت‌های دوران بارداری انجام می‌دهند.
چند تست سریع برای سایر عفونت‌های آمیزشی در حال توسعه هستند و پتانسیل بهبود تشخیص و درمان عفونت‌های آمیزشی را، به ویژه در کشورهای با منابع محدود دارند.
کشورهای با درآمد پایین و متوسط برای هدایت درمان، بر شناسایی علائم و نشانه‌های ثابتی که بدون تست‌های آزمایشگاهی قابل تشخیص هستند، اتکا می‌کنند. این راهکار را مدیریت سندرمی می‌گویند. رویکرد مدیریت سندرمی که اغلب بر الگوریتم‌های بالینی متکی است، به کارکنان بخش بهداشت اجازه می‌دهد تا یک عفونت خاص را بر اساس سندرم‌های مشاهده‌شده مانند ترشحات واژن، ترشحات مجرای ادرار، زخم‌های تناسلی، و درد شکم تشخیص دهند.
مدیریت سندرمی یک رویکرد ساده است، درمان سریع در همان روز مراجعه را تضمین می‌کند و از آزمایش‌های تشخیصی پرهزینه یا غیرقابل دسترس برای بیماران دارای علائم اجتناب می‌کند. اما این رویکرد منجر به درمان بیش از حد و عدم درمان می‌شود، زیرا اکثر عفونت‌های آمیزشی بدون علامت هستند. بنابراین، سازمان بهداشت جهانی به کشورها توصیه می‌کند که مدیریت سندرمی را با افزودن تدریجی تست‌های آزمایشگاهی برای تشخیص بهتر افزایش دهند. در محیط‌هایی که سنجش‌های مولکولی (molecular assays) باکیفیت در دسترس هستند، توصیه می‌شود بیماری‌های آمیزشی بر اساس تست‌های آزمایشگاهی درمان شوند. علاوه بر این، راهبردهای غربالگری عفونت‌های آمیزشی برای افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند، مانند کارگران جنسی، مردانی که با مردان رابطهٔ جنسی دارند، نوجوانان در برخی محیط‌ها و زنان باردار به دلیل عواقب شدید احتمالی برای نوزادان ضروری است.
برای قطع چرخهٔ انتقال عفونت و جلوگیری از عفونت مجدد، درمان شرکای جنسی مبتلایان یکی از موارد مهم مدیریت موردی عفونت‌های آمیزشی است.
درمان عفونت‌های آمیزشی
در حال حاضر درمان‌های مؤثری برای چند عفونت آمیزشی در دسترس است:
- سه عفونت آمیزشی باکتریایی کلامیدیا، سوزاک و سیفلیس و یک عفونت آمیزشی انگلی تریکومونیازیس، عموماً با یک دز آنتی‌بیوتیک قابل درمان هستند.
- برای تبخال و اچ‌آی‌وی، مؤثرترین داروهای موجود، داروهای ضدویروسی هستند که می‌توانند سیر بیماری را تعدیل کنند، اگرچه نمی‌توانند بیماری را به طور کامل درمان کنند.
- برای هپاتیت بی، داروهای ضدویروسی می‌توانند به مبارزه با ویروس و کاهش آسیب به کبد کمک کنند.
در سال‌های اخیر، مقاومت ضدمیکروبی عفونت‌های آمیزشی، به ویژه سوزاک نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها به سرعت افزایش یافته و گزینه‌های درمانی را کاهش داده است. برنامهٔ نظارت بر مقاومت ضدمیکروبی سوزاک (GASP) مقاومت بالایی را در برابر بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها نشان داده است؛ از جمله مقاومت به کینولون، افزایش مقاومت به آزیترومایسین و مقاومت در حال ظهور به سفالوسپورین‌های با طیف گسترده که یک درمان خط آخر است و مقاومت نسبت به آن خطر غیر قابل درمان شدن سوزاک را افزایش می‌دهد.
مقاومت ضدمیکروبی نسبت به سایر عفونت‌های آمیزشی، اگرچه کمتر رایج است، اما وجود دارد و همین امر لزوم پیشگیری و درمان فوری را حیاتی می‌کند.
نکات و چالش‌ها در زمینهٔ تشخیص و درمان عفونت‌های آمیزشی
پیچیدگی تغییر رفتار افراد
با وجود تلاش‌های قابل توجه برای شناسایی مداخلات ساده‌ای که می‌تواند رفتار جنسی پرخطر را کاهش دهد، تغییر رفتار مردم همچنان یک چالش پیچیده است. تحقیقات نشان داده است که برای رسیدن به این هدف، باید روی جمعیت‌هایی که به دقت تعریف شده‌اند تمرکز شود، جمعیت‌های هدف شناسایی‌شده به طور گسترده مورد مشورت قرار گیرند و در طراحی، اجرا و ارزیابی مداخلات مشارکت داده شوند.
آموزش و مشاوره می‌تواند توانایی افراد را در تشخیص علائم بیماری‌های آمیزشی بهبود بخشد و احتمال مراجعه آنها برای دریافت مراقبت، و تشویق شریک جنسی‌شان به دریافت مراقبت را افزایش دهد. متأسفانه، فقدان آگاهی عمومی، فقدان آموزش در میان پرسنل بخش بهداشت، و بدنامی ادامه‌دار و وسیع به خاطر ابتلا به بیماری‌های آمیزشی، هنوز از موانع باقی‌مانده بر سر راه استفادۀ بیشتر و مؤثرتر از این مداخلات است.
ضعیف بودن خدمات درمانی
خدمات سلامت برای غربالگری و درمان عفونت‌های آمیزشی هنوز ضعیف و ناکافی است. افرادی که به دنبال غربالگری و درمان عفونت‌های آمیزشی هستند با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند. این مشکلات شامل منابع و امکانات محدود، بدنامی و انگ اجتماعی، کیفیت پایین خدمات و در اغلب موارد هزینه‌های مالی است.
جمعیت‌های حاشیه‌‌ای دارای بالاترین میزان ابتلا به عفونت‌های آمیزشی، مانند کارگران جنسی، یا مردانی که با مردان رابطهٔ جنسی دارند، یا افرادی که مواد مخدر تزریق می‌کنند، زندانیان، جمعیت‌های سیار و نوجوانان، اغلب به خدمات سلامت کافی و دوستانه دسترسی ندارند.
در کشورهای با درآمد کم و متوسط، در بسیاری از محیط‌های درمانی، خدمات مربوط به عفونت‌های آمیزشی اغلب نادیده گرفته می‌شوند و بودجهٔ کافی دریافت نمی‌کنند. این مشکلات به دشواری‌هایی در ارائهٔ غربالگری برای عفونت‌های بدون علامت، تعداد ناکافی پرسنل آموزش‌دیده، ظرفیت محدود آزمایشگاهی و تأمین ناکافی داروهای مناسب منجر می‌شود.
پاسخ سازمان بهداشت جهانی در مورد عفونت‌های آمیزشی
فعالیت‌های پزشکان حاضر بر اساس رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی برای عفونت‌های آمیزشی (2016-2021) هدایت می‌شود. در این چارچوب، سازمان بهداشت جهانی:
- هنجارها و استانداردهای جهانی را برای درمان و پیشگیری از عفونت‌های آمیزشی ایجاد می‌کند.
- به تخمین موارد بیماری و بار اقتصادی بیماری‌های آمیزشی روی کشورها کمک می‌کند.
- بر مقاومت ضدمیکروبی در برابر سوزاک در سطح جهانی نظارت می‌کند.
- تنظیم دستور کار تحقیقات جهانی در مورد عفونت‌های آمیزشی، از جمله توسعهٔ موارد زیر را رهبری می‌کند:
- تست‌های تشخیصی مقرون به صرفه و آسان برای استفاده
- واکسن‌های عفونت‌های آمیزشی
- داروهای اضافی برای سوزاک و سیفلیس
سازمان بهداشت جهانی به عنوان بخشی از مأموریت خود از کشورها حمایت می‌کند تا:
- مداخلات سلامت برای کاهش بار بیماری‌های آمیزشی را اجرا کنند
- مداخلات بهداشتی را بهبود و افزایش دهند، از جمله واکسیناسیون هپاتیت بی و اچ‌پی‌وی.
- غربالگری سیفلیس زنان باردار و جمعیت‌هایی که در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های آمیزشی هستند.
- ظرفیت خود را برای نظارت بر روند عفونت‌های آمیزشی جهت بهبود برنامه‌های مداخلاتی تقویت کنند.
- مقاومت ضدمیکروبی به سوزاک را پایش کنند و با آن مبارزه کنند.
یادمان باشد، صورت ناخوشایند اجتماعی‌ای که عفونت‌های آمیزشی دارند، گاهی باعث می‌شود تا افراد مبتلا برای درمانشان اقدام نکنند یا دیر اقدام کنند و همین فکر و تصمیم اشتباه علت بسیاری از ناباروری‌‌ها و سرطان‌هاست که تأثیر مستقیمی هم بر سلامت جنسی ما دارند. پس هشیار و آگاه باشیم و به‌موقع برای درمان اقدام کنیم!
مطلب بیماری‌های آمیزشی را ببینید.
