سندرم تناسلی ادراری یائسگی چیست و چگونه درمان می شود؟
یکی از مشکلات شایع زنان در زمان یائسگی و پس از آن نازک و خشک شدن دیوارههای واژن است که به دلیل کاهش سطح هورمون استروژن در بدن بروز میکند. این تغییرات میتوانند علائم ناخوشایندی مانند خشکی، خارش، سوزش و درد در هنگام رابطه جنسی ایجاد کنند. ناراحتیهای ناشی از این وضعیت میتواند منجر به کاهش فعالیت جنسی و ایجاد احساسات منفی همچون افسردگی و اضطراب شود. شناخت و مدیریت به موقع این مشکل میتواند به بهبود کیفیت زندگی زنان کمک کند. در این مقاله به بررسی علائم و روشهای درمان آتروفی واژن خواهیم پرداخت.
آتروفی واژن چیست؟
آتروفی واژن یا واژینیت آتروفیک وضعیتی است که در آن پوشش واژن خشکتر و نازکتر میشود. این عارضه معمولاً در زنانی که در حال گذار به یائسگی هستند و تخمدانهایشان استروژن کمتری تولید میکنند دیده میشود. این مسئله منجر به بروز علائمی همچون خارش، سوزش و درد در هنگام رابطه جنسی میشود. همچنین، این وضعیت احتمال بروز مشکلات دستگاه ادراری، از جمله عفونتهای دستگاه ادراری (UTIs) و بیاختیاری ادرار را افزایش میدهد، بدین خاطر به آن سندرم تناسلی، ادراری یائسگی (GSM) نیز میگویند.
اگر کاهش سطح استروژن به دلیل درمان سرطان یا برداشتن تخمدانها باشد، آتروفی واژن میتواند در زنان جوانتر نیز رخ دهد. هنگامی که سطح هورمون استروژن کاهش مییابد، ممکن است علائم ناراحتکننده زیادی را تجربه کنید که میتوانند کیفیت زندگی شما را کاهش دهند.
آشنایی با علائم سندرم ادراری تناسلی یائسگی
بافتی که دیواره واژن را میپوشاند در صورت ابتلا به آتروفی واژن نازک، خشک و ملتهب میشود. اولین علامت آن اغلب روانکاری کمتر یا خشکی واژن است که بیشتر در زمان رابطه جنسی متوجه آن میشوید. سایر علائم سندرم ادراری-تناسلی یائسگی عبارتاند از:
سوزش و خارش واژن
این عارضه باعث کاهش رطوبت و نازک شدن دیوارههای واژن میشود. این تغییرات میتواند منجر به احساس سوزش و خارش در ناحیه واژن و اطراف اندام تناسلی خارجی یا فرج شده که از اولین علائم آتروفی واژن است و برای بسیاری از زنان ناراحتی و مشکلاتی ایجاد کند.
دخول دردناک
دیسپارونی یا درد در هنگام رابطه جنسی، از دیگر علائم سندرم تناسلی ادراری یائسگی است. این وضعیت که منجر به نازک شدن و خشک شدن دیوارههای واژن میشود، میتواند باعث ناراحتی و درد در هنگام رابطه جنسی شود.
ترشحات غیرمعمول واژن
این عارضه میتواند به تغییرات در بو و رنگ ترشحات واژن منجر شود و باعث نگرانی و ناراحتی زنان شود. ترشحات زرد رنگ معمولا ً از علائم سندرم ادراری-تناسلی یائسگی در زنان است.
لکه بینی یا خونریزی هنگام دخول
لکه بینی یا خونریزی هنگام برقراری رابطه جنسی نیز ممکن است از علائم آتروفی واژن باشد. این وضعیت ممکن است ناشی از نازک شدن و آسیب دیدگی دیوارههای واژن در اثر کاهش استروژن باشد و باید با مشاوره پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
نازک شدن دیواره واژن همچنین میتواند بر سیستم ادراری نیز تاثیر بگذارد و علائم زیر را ایجاد کند:
- عفونتهای مکرر دستگاه ادراری (UTIs)
- ناتوانی در نگه داشتن ادرار یا بی اختیاری ادرار
- ادرار کردن بیش از حد معمول
- سوزش ادرار
- وجود خون در ادرار
- احساس درد هنگام دفع ادرار
حتی اگر در دوران یائسگی نیستید، در صورت مشاهده علائمی مثل خشکی واژن، درد، سوزش، خارش، مشکلات ادراری، لکه بینی یا خونریزی یا ترشحات غیرمعمول واژن به پزشک مراجعه کنید.
علت سندرم تناسلی ادراری یائسگی
در دوران یائسگی، سطح استروژن در بدن کاهش مییابد. این کاهش میتواند منجر به نازک شدن پوشش واژن و کاهش کشسانی آن شود. کمبود استروژن همچنین میتواند منجر به کاهش مایعات طبیعی واژن و تغییر تعادل اسیدی آن شود. این عوامل باعث میشوند بافت واژن نسبت به تحریکات حساستر شود که همین میتواند دلیل آتروفی واژن باشد.
همچنین، در شرایط دیگری که خارج از دوران یائسگی اتفاق میافتد، ممکن است بدن کمتر استروژن تولید کند. زنانی که در دوران شیردهی هستند، داروهای درمان سرطان دریافت میکنند یا تخمدانهایشان برداشته شده است، نیز ممکن است به دلیل کمبود استروژن با علائم آتروفی واژن مواجه شوند.
عوامل خطرساز ابتلا به GSM
همانطور که پیشتر اشاره شد تغییرات هورمونی زنان و کاهش تولید استروژن در دوران یائسگی میتواند از دلایل آتروفی واژن باشد.
با این حال، عوامل دیگری وجود دارد که میتوانند سطح استروژن را کاهش داده و دلیل سندرم ادراری تناسلی یائسگی باشد. از جمله عواملی که خطر ابتلا را افزایش میدهند عبارتند از:
- کاهش عملکرد تخمدان به دلیل شیمی درمانی یا پرتودرمانی
- داروهایی که حاوی خواص آنتی استروژن هستند از جمله تاموکسیفن، مدروکسی پروژسترون و نافارلین
- اوفورکتومی یا برداشتن تخمدانها
- برخی از انواع قرص های ضد بارداری
- اختلالات ایمنی
- شیردهی
- استعمال سیگار
زنانی که فعالیت جنسی کمتری دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای آتروفی واژن متوسط تا شدید قرار بگیرند. مطالعات نیز نشان میدهد شدت این عارضه در زنانی که فعالیت جنسی بیشتری دارند، نسبت به کسانی که فعالیت جنسی کمتری دارند، به مراتب خفیفتر است. دلیل این تفاوت این است که تحریک جنسی جریان خون ارسالی به واژن را افزایش میدهد و بافت واژن را انعطافپذیرتر میکند. بنابراین کاهش فعالیت جنسی می تواند از دلایل آتروفی واژن باشد.
عوارض آتروفی واژن
ابتلا به این عارضه در زنان نه تنها میتواند از لحاظ فیزیکی آزاردهنده باشد، بلکه مشکلاتی مانند درد، سوزش، خارش واژن و بیاختیاری ادرار میتوانند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی روزمرهی زنان را مختل کنند. علاوه بر این، از دیگر عوارض آتروفی واژن مشکلات در برقراری رابطه جنسی، ارتباط با همسر و تاثیر آن بر کیفیت زندگی است.
زنانی که از این مشکل رنج میبرند، ممکن است به مرور زمان علاقه به داشتن رابطه جنسی را از دست بدهند یا تجربه ناخوشایندی در زمینه جنسی داشته باشند، که از دیگر عوارض سندرم تناسلی، ادراری یائسگی است. این احساسات طبیعی هستند و پزشک میتواند درمانهای مناسبی را برای شما توصیه کند تا بهبود یابید.
تشخیص واژینیت آتروفیک
تشخیص آتروفی واژن معمولاً بر اساس علائم و معاینه لگنی برای بررسی واژن و دهانه رحم است. علائم معمول آتروفی در معاینه شامل موارد زیر است:
- واژن کوتاه یا باریک
- خشکی، قرمزی و تورم
- از دست دادن حالت کشسانی پوست
- تغییر رنگ واژن به رنگی سفیدمانند
- بیماریهای پوستی فرج، ایجاد ضایعات یا قرمزی فرج
- بریدگیهای جزئی در نزدیکی دهانه واژن
- کاهش اندازه لابیاها
اگرچه پزشکان معمولاً برای تشخیص سندرم ادراری-تناسلی یائسگی به معاینات فیزیکی تکیه میکنند، ممکن است آزمایشهایی نیز برای رد سایر مشکلات احتمالی انجام شود. این آزمایشها شامل تست پاپ اسمیر، آزمایش ادرار، سونوگرافی، تست تعادل اسید واژن و تست عفونت واژن است. همچنین پرسیدن سوالاتی درباره علائم، تغییرات در ترشحات واژینال، و احساس درد در هنگام رابطه جنسی، به همراه بررسی دقیق داروهای مصرفی، میتواند در تشخیص واژینیت آتروفیک کمککننده باشد.
روش های درمان سندرم ادراری تناسلی یائسگی
درمان آتروفی واژن بسته به شدت مشکل و علت زمینهای آن متفاوت است. پزشک بر اساس سوابق پزشکی و وضعیت شما، همه گزینههای درمانی مناسب را معرفی خواهد کرد. در بسیاری از زنان نیز درمان شامل ترکیبی از روشهایی است که در ادامه معرفی میشوند.
درمان هورمونی آتروفی واژن
درمان آتروفی واژن به شیوه هورمونی معمولاً شامل استفاده از محصولات حاوی هورمون استروژن و دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) میشود. این درمان به منظور جبران کمبود استروژن در بدن و بهبود شرایط واژن انجام میشود. درمان هورمونی میتواند به دو شکل موضعی یا سیستمی انجام شود. در شکل موضعی، استروژن به شکل کرم، ژل یا حلقه واژینال مورد استفاده قرار میگیرد، در حالی که در شکل سیستمی، استروژن به شکل خوراکی مصرف میشود. این درمان بویژه در مواردی که کمبود استروژن به علت یائسگی، شیردهی، جراحی تخمدان یا دیگر عوامل به وجود آمده است، توصیه میشود. استروژن موضعی واژینال علائم آتروفی واژن را بدون افزایش سطح استروژن در جریان خون درمان میکند و بهبودی در ترشحات واژنی، انعطافپذیری بافت واژن و کاهش علائم ناراحتکننده مانند: خشکی واژن، سوزش، و درد در هنگام رابطه جنسی ایجاد میکند. خلاصهای از درمان سندرم تناسلی ادراری یائسگی به روش هورمونی به شرح زیر است:
کرم استروژن واژینال: این کرم را با استفاده از اپلیکاتور وارد واژن میکنید. اکثر زنان باید کرم را برای چند هفته به صورت روزانه مصرف کنند، اما بعد از آن 2 تا 3 بار در هفته کافی است.
حلقه واژینال: حلقه واژینال، حلقهای نازک و انعطافپذیر است که پزشک در واژن قرار میدهد. این حلقه در طول سه ماه دز پایینی از استروژن را آزاد میکند. پزشک سپس آن را برمی دارد و حلقه دیگری را جایگزین میکند.
قرص واژینال: این قرص کوچک را با استفاده از اپلیکاتور داخل واژن قرار میدهید. مثل سایر درمانهای موضعی استروژن، استفاده از این قرص را به صورت روزانه شروع میکنید و سپس به ۲ تا ۳ بار در هفته کاهش میدهید.
استروژن درمانی سیستمیک: در این درمان از دزهای بالاتر استروژن استفاده میشود و معمولاً با استفاده از قرصهای خوراکی یا پچهای پوستی صورت میگیرد.
اگر بیش از 10 سال از یائسگی گذشته یا تنها با خشکی واژن مواجه هستید، معمولاً پزشک به درمان موضعی از جمله استفاده از کرم یا ژل استروژنی و یا حلقههای واژینال استروژن توصیه میکند. اما اگر نیاز به درمان هورمونی سیستمیک دارید، این شیوه درمان سندرم ادراری تناسلی یائسگی ممکن است مزایایی از قبیل بهبود سلامت واژن، کاهش خشکی، بهبود خواب، کاهش گرگرفتگی و بهبود خلق و خو را برای شما به همراه داشته باشد.
درمان غیرهورمونی آتروفی واژن
درمان سندرم تناسلی ادراری یائسگی به روش غیرهورمونی شامل روشهای مختلفی هستند که علائم و شرایط واژنی را بدون استفاده از هورمونها بهبود میبخشد. توجه داشته باشید که اگرچه درمان با استروژن به عنوان موثرترین درمان در نظر گرفته میشود، با این وجود این درمانها برای همه افراد مناسب نیستند. انواع روشهای درمان آتروفی واژن به شیوه غیرهورمونی عبارتند از:
مرطوب کننده های واژن: استفاده از روانکنندهها و مرطوب کنندههای واژن میتواند کمک کند تا خشکی را کاهش دهد و باعث حفظ رطوبت واژن میشود. این محصولات برای استفاده روزانه یا قبل از رابطه جنسی مناسب هستند و باعث راحتی بیشتر و کاهش کشیدگی پوست و درد در هنگام سکس میشوند.
درمان با لیزر: درمانهای غیر تهاجمی و غیر جراحی و دستگاههایی مانند لیزرهای CO2 یا RF (Radiofrequency) برای بهبود بافت واژن و ترمیم آسیبهای ناشی از آتروفی واژن مورد استفاده قرار میگیرند. این روشها به بازسازی بافت واژن و بهبود استحکام و کشش آن کمک میکنند. البته این شیوه درمان هنوز به طور کامل مورد تایید نیست و مطالعات محدودی در این زمینه انجام شده است.
دیلاتورها: گشادکنندهها یا دیلاتورها ابزاری برای گشاد کردن واژن به منظور راحتی بیشتر در حین رابطه جنسی هستند و برای درمان آتروفی واژن به شکل مستقیم مورد استفاده قرار نمیگیرند. دیلاتورها به طور عمده برای تمرین و تقویت عضلات واژن برای راحتی بیشتر در رابطه جنسی استفاده میشوند، به خصوص در مواردی که واژن به دلیل ضعیف شدن عضلات پس از زایمان یا سایر عوامل، ممکن است تنگ شده باشد.
درمان خانگی آتروفی واژن
درمان خانگی GSM معمولاً شامل استفاده از روشهای غیردارویی است که میتواند به کاهش علائم کمک کند. این روشها میتوانند شامل موارد زیر باشند:
مراقبت های بهداشتی مناسب: استفاده از محصولات بهداشتی مناسب برای شستشو واژن که حاوی مواد نرم کننده و مرطوب کننده باشند و مورد تایید پزشکتان باشد.
استفاده از مرطوب کنندهها: استفاده از مرطوب کنندههای غیرهورمونی که به حفظ رطوبت واژن کمک کنند. این مرطوب کنندهها میتوانند به طور موقت علائم خشکی واژن را تسکین دهند.
استفاده از روغنهای طبیعی: برخی زنان از روغنهای طبیعی مانند روغن هسته انگور، روغن نارگیل یا زیتون برای حفظ رطوبت واژن استفاده میکنند. اما قبل از استفاده از هر گونه از این محصولات، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
جلوگیری از سندرم تناسلی ادراری یائسگی
از دست دادن استروژن بخشی از روند طبیعی پیری بدن است. با این حال، روشهایی برای جلوگیری از آتروفی واژن یا کاهش شدت آن وجود دارد. برای این منظور، از مواد محرک واژن مانند عطر، رنگ، شامپو، مواد شوینده و دوش واژینال اجتناب کنید.
به یاد داشته باشید که فعالیت جنسی منظم برای جلوگیری از سندرم ادراری تناسلی یائسگی مفید است زیرا جریان خون را در بافت واژن افزایش میدهد و به حفظ سلامت و انعطافپذیری آن کمک میکند.
این اقدامات به شما کمک میکنند تا از این مشکل پیشگیری کنید یا اگر قبلاً به این عارضه دچار شدهاید، از تشدید آن جلوگیری نمایید. همچنین، مشاوره با پزشک برای دریافت راهنماییهای دقیقتر برای پیشگیری از آتروفی واژن بسیار حائز اهمیت است.
بنابرآنچه گفته شد آتروفی واژن یک مشکل شایع در زنان، بهویژه در دوران یائسگی است. این وضعیت نه تنها بر زندگی جنسی تأثیر میگذارد، بلکه میتواند به کیفیت کلی زندگی زنان نیز آسیب بزند. علائمی مانند درد، خشکی واژن، سوزش و خارش، لکهبینی، خونریزی، مشکلات ادراری، عفونتهای ادراری و ترشحات میتوانند زندگی روزمره زنان را مختل کند. خوشبختانه، راههای متعددی برای درمان آتروفی واژن و کنترل علائم وجود دارد و پزشک میتواند به شما کمک کند که بهترین گزینه را برای کنترل علائم خود پیدا کنید.
سوالات متداول
بله. به هرگونه علائم جدیدی که پس از شروع درمان ظاهر میشود توجه کنید. این علائم میتواند شامل تحریک پوست، درد بیشتر یا ترشحات واژن باشد. لازم است که پزشک را از هر گونه عوارض جانبی احتمالی مطلع کنید.
بله. ممکن است علائم مجدداً پس از تکمیل دوره درمان ظاهر شوند. اما مجبور نیستید ناراحتی ناشی از آن را تحمل کنید. با تشخیص و درمان مناسب میتوان علائم را مدیریت کرد.
حداقل نیمی از زنانی که وارد یائسگی میشوند، دچار خشکی واژن میشوند که میتواند اولین علامت آتروفی واژن باشد.
