وستیبولودینیا
وستیبولودینیا اصطلاحاً نام یک درد است و افراد مبتلا به وستیبولودینیا دردی را در ورودی واژن خود تجربه می‌کنند. وستیبولودینیا نوعی ولوودینیاست و ولوودینیا عارضه‌ای است که باعث درد مزمن در فرج می‌شود. فشار روی فرج به علت رابطهٔ جنسی، تامپون یا معاینهٔ لگن باعث ایجاد وستیبولودینیا، که شایع‌ترین نوع ولوودینیای موضعی است می‌شود. داروها و درمان‌های غیرپزشکی می‌توانند این درد را کاهش دهند. در این مطلب با وستیبولودینیا آشنا شوید.
وستیبولودینیا
وستیبولودینیا دردی است که در ورودی واژن به نام وستیبیول (Vestibule) ایجاد می‌شود، اما ممکن است در سایر قسمت‌های خارجی اندام تناسلی یا فرج (Vulva) نیز بروز کند. این عارضه شکلی از ولوودینیا یا درد شدید و درازمدت یا مزمن فرج است که بدون هیچ دلیل مشخصی رخ می‌دهد. پزشک ممکن است از اصطلاح سندرم وستیبولیت ولوور (Vulvar vestibulitis syndrome) یا به اختصار، VVS نیز برای این عارضه استفاده کند.
از هر چهار زن، یک زن نوعی ولوودینیا یا درد بی‌دلیل فرج را در مقطعی از زندگی خود تجربه می‌کند. در بیشتر موارد، درد ناشی از فشار یا لمس خارجی، یعنی تحریک‌شده است، اما آمار واقعی شیوع ولوودینیا ممکن است بیشتر باشد، زیرا برخی افراد ممکن است از صحبت کردن در مورد مشکل با پزشک خود خجالت بکشند و بقیه ممکن است به دنبال درمان نباشند، زیرا فکر می‌کنند مشکل قابل درمان نیست و باید با آن کنار بیایند.
فرج چیست؟
فَرْجْ (Farj) بخش بیرونی دستگاه تولیدمثل زنانه است. این قسمت از اندام‌های تولیدمثلی داخلی مانند واژن، رحم و تخمدان‌ها محافظت می‌کند. فرج همچنین محافظ مجرای ادرار، یعنی لوله‌ای در سیستم ادراری است که ادرار را از بدن خارج می‌کند. فرج نقشی کلیدی در «چرخهٔ پاسخ جنسی» و توانایی شما برای رسیدن به ارگاسم دارد. فرج شامل بخش‌های زیر است:
- کلیتوریس
- لبه‌های داخلی یا لابیا مینور
- لبه‌های بیرونی یا لابیا ماژور
- وستیبیول یا دهانهٔ واژن
تفاوت بین ولوودینیا و وستیبولودینیا
وستیبولودینیا نوعی ولوودینیاست. در هر دو عارضه، بیمار دردی را در فرج می‌کند که دلیل مشخصی ندارد. دو نوع ولوودینیا وجود دارد:
ولوودینیا ژنرالیزه: یک درد تقریباً ثابت که در چند ناحیه از فرج رخ می‌دهد.
ولوودینیای موضعی: درد در یک ناحیه از فرج مانند دهانه (ویستیبولودینیا) یا کلیتوریس (کلیتورودینیا) رخ می‌دهد. وستیبولودینیای تحریک‌شده مرتبط با فشار، شایع‌ترین شکل ولوودینیای موضعی است.
وستیبولودینیا تحریک‌شده چیست؟
وستیبولودینیا تحریک‌شده به دردی اشاره دارد که هنگام اعمال فشار بر دهانهٔ واژن رخ می‌دهد. این فشار، درد مزمنی را که حداقل سه ماه طول می‌کشد، «تحریک» یا ایجاد می‌کند. این فشار یا درد تحریک‌شده ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- معاینهٔ لگن
- نشستن طولانی‌مدت
- آمیزش جنسی
- لباس‌های تنگ
- دخول در واژن با انگشت، آلت تناسلی، تامپون یا اسباب‌بازی جنسی
انواع وستیبولودینیای تحریک‌شده
انواع وستیبولودینیا تحریک‌شده عبارت است از:
وستیبولودینیا تحریک‌شدهٔ اولیه یا مادرزادی: در این نوع، درد دهانهٔ واژن در اولین تلاش برای هر نوع دخول، مانند اولین باری که رابطهٔ جنسی دارید یا اولین باری که تامپون را وارد واژن می‌کنید رخ می‌دهد. این عارضه مادرزادی است یا در بدو تولد وجود دارد.
وستیبولودینیا تحریک‌شده ثانویه یا اکتسابی: در این نوع، درد دهانهٔ واژن طی روزها، ماه‌ها یا سال‌ها پس از تجربه دخول واژینال بدون درد رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، این نوع وستیبولودینیا با گذشت زمان ایجاد می‌شود.
علائم و علل وستیبولودینیا
چه چیزی باعث وستیبولودینیا می‌شود؟
کارشناسان مطمئن نیستند که چرا برخی زنان وستیبولودینیا را تجربه می‌کنند. این امکان وجود دارد که برخی زنان تعداد بیشتری عصب پودندال در ناحیهٔ فرج داشته باشند. عصب‌های پودندال پیام درد و لذت را به سیستم عصبی ارسال می‌کنند.
برخی افراد تکثیر عصبی (وستیبولودینیا نوروپولیفراتیو) را تجربه می‌کنند. اعصاب پودندال آنها به حس لمس سبک (آلودینیا) و درد (هیپرآلژزی) بیش از حد حساس است. تکثیر عصبی ممکن است مادرزادی باشد یا در نتیجهٔ آسیب یا تحریک عصبی ایجاد شود، یعنی اکتسابی باشد.
چه کسانی در معرض وستیبولودینیا هستند؟
تمام زنان می‌توانند به وستیبولودینیا مبتلا شوند، هرچند این بیماری بین نژاد سفیدپوست و نژاد آسیایی فعال از نظر جنسی و بین سن‌های 20 تا 40 سال شایع‌تر است. این وضعیت همچنین در میان افرادی که در دورهٔ یائسگی دچار خشکی و آتروفی واژن می‌شوند شایع‌تر است. اگر شرایط زیر را دارید ممکن است بیشتر مستعد وستیبولودینیا باشید:
- واکنش آلرژیک یا حساسیت به محرک‌هایی مانند مواد موجود در شوینده‌ها، صابون‌ها و پدهای روزانهٔ معطر
- عفونت‌های قارچی مزمن
- فیبرومیالژیا
- استعداد ژنتیکی برای درد مزمن، التهاب یا عفونت
- سیستیت بینابینی یا سندرم مثانهٔ دردناک
- درد مفاصل یا درد اسکلتی-عضلانی
- اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی
- اختلال عملکرد یا ضعف کف لگن، یا اسپاسم‌های عضلانی
- ترومای ناشی از آزار جنسی، مثل تجاوز یا زایمان دشوار
وستیبولودینیا چه علائمی دارد؟
وستیبولودینیا باعث درد نوروپاتیک (عصبی) می‌شود که حداقل سه ماه ادامه دارد. درد ممکن است دائمی باشد یا بیاید و برود، یعنی متناوب باشد. علائم وستیبولودینیا عبارت است از:
- سوزش، احساس گزش یا دردی تیز در ناحیهٔ وستیبول
- درد هنگام دخول در واژن، هنگام نشستن یا فعالیت‌های بدنی مانند دویدن، دوچرخه‌سواری یا اسب‌سواری
- آمیزش دردناک یا دیسپارونی
- ادرار دردناک یا دیسوریا
- حساس، خشک، ملتهب یا قرمز بودن وستیبول
چه عارضه‌های دیگری می‌تواند همراه با وستیبولودینیا رخ دهد؟
برخی افراد مبتلا به وستیبولودینیا این شرایط را نیز دارند:
کلیتورودینیا: این نوع ولوودینیای موضعی باعث درد شدید در کلیتوریس می‌شود.
واژینیسموس: ایت عارضه باعث می‌شود که در طول هر تلاشی برای دخول در واژن، به طور غیرارادی عضلات واژن خود را فشرده یا منقبض کنید.
تشخیص وستیبولودینیا
معاینات و و آزمایش‌ها
آزمایش تشخیصی برای وستیبولودینیا وجود ندارد. پزشک ابتدا علائم را ارزیابی می‌کند. در طول معاینهٔ لگن، او ممکن است از یک گوش پاک‌کن برای اعمال فشار ملایم به نواحی مختلف ناحیهٔ فرج استفاده کند تا شما به میزان درد یا ناراحتی در هر ناحیه یک عدد را برای شدت درد به پزشک بدهید. همچنین ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر برای تشخیص یا رد سایر مشکلات درخواست شود:
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار یا کشت ادرار برای بررسی عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)، التهاب مثانه (سیستیت)، عفونت‌های قارچی و بیماری‌ها و عفونت‌های آمیزشی
- پاپ اسمیر و کولپوسکوپی؛ در صورت نیاز، برای بررسی دیسپلازی دهانهٔ رحم یا سرطان دهانهٔ رحم
- نمونه‌برداری پوست برای بررسی بیماری‌های پوستی
مدیریت و درمان وستیبولودینیا
چه پزشکانی وستیبولودینیا را درمان می‌کنند؟
اگرچه وستیبولودینیا بر اندام تناسلی تأثیر می‌گذارد، اما لزوماً یک مشکل زنان و زایمان نیست. در نتیجه برای درمان می‌توان به متخصصان مختلفی مراجعه کرد، از جمله:
- متخصص زنان و زایمان
- متخصص پوست
- متخصص مغز و اعصاب
- متخصص مدیریت درد
- فیزیوتراپ کف لگن
- روانشناس، درمانگر جنسی یا زوج‌درمانگر
- متخصص اورولوژی یا اوروژنیکولوژیست
درمان غیردارویی وستیبولودینیا
درمان وستیبولودینیا بر کاهش درد و مدیریت علائم تمرکز دارد. درمان‌های غیردارویی برای وستیبولودینیا عبارت است از:
- کرم‌های بی‌حس‌کنندهٔ پوست
- درمان شناختی‌رفتاری (CBT)، زوج‌درمانی یا سکس‌تراپی
- تغییر سبک زندگی، مانند پوشیدن لباس‌های گشاد و لباس‌های زیر نخی و اجتناب از محصولات معطر
- فیزیوتراپی کف لگن مانند تمرینات کگل یا همان تمرینات کف لگن و شامل بیوفیدبک
- روان‌کننده‌های واژن و منبسط‌کننده‌های واژن یا دیلاتور واژن
درمان دارویی وستیبولودینیا
درمان‌های دارویی برای وستیبولودینیا عبارت‌اند از:
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضدتشنج و درد عصبی مانند گاباپنتین
- تزریق سم بوتولینوم؛ بوتاکس
- کورتیکواستروئیدهای موضعی یا تزریق استروئید
- کرم‌های هورمونی موضعی (هورمون‌درمانی)
- مسدودکننده‌های عصبی
- مسکن‌ها
آیا جراحی می‌تواند وستیبولودینیا را درمان کند؟
برای برخی افراد مبتلا به وستیبولودینیای تحریک‌شده که به درمان‌های موجود پاسخ نمی‌دهند، جراحی برداشتن پوست و بافت حساس کمک‌کننده است. این جراحی که وستیبولکتومی نام دارد در بسیاری از موارد باعث تسکین دائمی علائم می‌شود.
جلوگیری از وستیبولودینیا
مراحل مراقبت از فرج که در زیر آمده است می‌تواند از درد فرج جلوگیری کند و آن را کاهش دهد:
- از محصولات معطر روی اندام تناسلی خود خودداری کنید.
- از محصولاتی مانند اسپری‌های دئودورانت زنانه یا پودر تالک و کاغذ توالت معطر استفاده نکنید.
- از گزینه‌های پیشگیری از بارداری مخصوص داخل واژن مانند دیافراگم یا کلاهک دهانهٔ رحم استفاده نکنید.
- از اسپرم‌کش‌ها و فوم‌های ضدبارداری که می‌تواند باعث تحریک شوند، اجتناب کنید.
- بعد از ادرار کردن، حتماً اندام تناسلی خود را با آب خالی بشویید.
- از دستمال توالت و محصولات بهداشتی مانند تامپون و پد غیرمعطر استفاده کنید.
- روی یک بالش دوناتی‌شکل بنشینید تا فشار وارده بر فرج کاهش یابد.
- برای تسکین درد در یک وان آب گرم بنشینید. اندام تناسلی خود را فقط با آب و بدون صابون بشویید و از وان حباب‌دار، نمک‌ها و روغن‌های وان اجتناب کنید.
- لباس زیر نخی، شلوار یا شلوارک گشاد بپوشید و از جوراب شلواری یا شلوار تنگ اجتناب کنید.
زندگی با وستیبولودینیا: پیش‌آگهی
عوارض وستیبولودینیا
درد مزمن ناشی از وستیبولودینیا می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد و زندگی عادی را مختل کند. این عارضه می‌تواند بر توانایی شخص برای ورزش و حتی کارهایی مانند نشستن برای مدت‌طولانی تأثیر بگذارد.
وستیبولودینیا همچنین می‌تواند منجر به اختلال عملکرد جنسی شود. این شرایط می‌تواند بر توانایی لذت بردن از رابطهٔ جنسی تأثیر بگذارد و ممکن است اثری منفی بر روابط و اعتماد به نفس فرد داشته باشد. صحبت کردن با یک درمانگر، مثلاً یک زوج‌درمانگر یا درمانگر جنسی ممکن است به شما و همسرتان کمک کند.
وستیبولودینیا اغلب با گذشت زمان بهبود می‌یابد (رمیسیون یا پسرفت علائم بیماری) اما متأسفانه، درد فرج تمایل به بازگشت و عود کردن دارد. پیروی از توصیه‌های پزشک برای پیشگیری و به حداقل رساندن درد فرج بسیار مهم است.
در چه صورتی باید با پزشک تماس بگیرید؟
اگر علائم زیر را تجربه کردید باید با پزشک خود تماس بگیرید:
- ترشحات بدبو یا غیرمعمول واژن
- خارش ناحیهٔ تناسلی
- آمیزش دردناک
- ادرار دردناک
- علائم عفونت قارچی، عفونت دستگاه ادراری یا سایر عفونت‌ها
از پزشک چه سؤالاتی بپرسید؟
شما می‌توانید سؤالات زیر را از پزشک خود بپرسید:
- چه چیزی باعث ایجاد وستیبولودینیا شده است؟
- چه نوعی از وستیبولودینیا را دارم؟
- گزینه‌های درمان من چه هستند؟
- آیا باید مصرف دارو یا جراحی را در نظر بگیرم؟
- آیا باید مراقب بروز علائم ناشی از عوارض ثانویه باشم؟
