آژنزی واژن
آژنزی واژن چیست و چه علائمی دارد؟ آژنزی واژن می‌تواند قبل از تولد وجود داشته باشد و با مشکلات کلیوی یا اسکلتی نیز همراه باشد. در این مطلب با علائم آژنزی واژن، علل ایجاد، تشخیص و درمان آژنزی واژن آشنا شوید.
آژنزی واژن
آژنزی واژن (Vaginal agenesis) یک اختلال نادر است که در آن واژن رشد نمی‌کند و رحم ممکن است به طور جزئی رشد کند یا اصلاً رشد نکند. این مشکل قبل از تولد وجود دارد و ممکن است با مشکلات کلیوی یا اسکلتی نیز همراه باشد. بیماری آژنزی واژینال با نام‌های آژنزی مولرین (Mullerian agenesis)، آپلازی مولرین (Mullerian aplas) یا سندرم مایر-روکیتانسکی-کوستر-هاوزر (Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser syndrome) نیز شناخته می‌شود.
آژنزی واژن اغلب در دوران بلوغ و زمانی شناسایی می‌شود که قاعدگی یک زن طبق انتظار شروع نمی‌شود. استفاده از گشادکنندهٔ واژن، اغلب در ایجاد واژن موفق است. گشادکننده واژن یک ابزار لوله‌مانند است که در صورت استفاده در طول یک دورهٔ زمانی می‌تواند کانال واژن را بکشد. در برخی موارد ممکن است حل مشکل نیازمند جراحی باشد. درمان این وضعیت امکان برقراری رابطهٔ جنسی واژینال را فراهم می‌کند.
علائم آژنزی واژن
آژنزی واژن اغلب تا زمانی که زنان به سن نوجوانی می‌رسند، اما قاعدگی را شروع نمی‌کنند (آمنوره) تشخیص داده نمی‌شود. علائم دیگر بلوغ در این زنان معمولاً طبیعی و مشابه رشد دیگر زنان است. آژنزی واژینال ممکن است این ویژگی‌ها را داشته باشد:
- اندام تناسلی مانند یک زن معمولی به نظر می‌رسد.
- واژن ممکن است کوتاه‌تر باشد و دهانهٔ رحم در انتهای آن وجود نداشته باشد، یا ممکن واژن وجود نداشته باشد و در جای آن، یعنی در محلی که معمولاً دهانهٔ واژن قرار دارد، فقط یک فرورفتگی جزئی وجود داشته باشد.
- ممکن است رحم وجود نداشته یا رحمی وجود داشته باشد که فقط تا حدی رشد کرده است. اگر بافت پوششی رحم (آندومتر) وجود داشته باشد، انقباضات شکمی ماهانه یا درد مزمن شکم ممکن است رخ دهد.
- تخمدان‌ها معمولاً کاملاً رشدیافته هستند و کار می‌کنند، اما ممکن است در یک محل غیرعادی در شکم باشند. گاهی اوقات لوله‌هایی که تخمک‌ها برای رفتن به رحم از آنها عبور می‌کنند (لوله‌های فالوپ)، وجود ندارند یا به طور نرمال رشد نکرده‌اند.
آژنزی واژن ممکن است با مسائل دیگری نیز همراه باشد، مانند:
- رشد ناکامل کلیه‌ها و مجاری ادراری
- تغییراتی در استخوان‌های ستون فقرات، دنده‌ها و مچ دست
- مشکلات شنوایی
- سایر بیماری‌های مادرزادی که قلب، دستگاه گوارش و رشد اندام‌های انتهایی (دست و پا) را نیز درگیر می‌کند.
اگر تا سن 15 سالگی قاعدگی نداشتید، به پزشک خود مراجعه کنید. مطالب کامل مادرشو در مورد پریود را ببینید.
علل ایجاد آژنزی واژن
مشخص نیست که چه چیزی باعث آژنزی واژن می‌شود، اما در مقطعی از 20 هفتهٔ اول بارداری، لوله‌هایی به نام مجاری مولرین به درستی رشد نمی‌کنند. به طور معمول، قسمت پایینی این مجاری به رحم و واژن تبدیل می‌شود و قسمت بالایی به لوله‌های فالوپ. رشدنیافتگی مجاری مولرین به وجود نداشتن واژن یا یک واژن نیمه‌بسته، نبود رحم یا رحم ناقص یا هر دو منجر می‌شود.
عوارض آژنزی واژن
آژنزی واژن ممکن است بر روابط جنسی شخص تأثیر بگذارد، اما پس از درمان، واژن معمولاً عملکرد خوبی در فعالیت جنسی دارد. با این حال، زنان فاقد رحم یا دارای رحم رشدنیافته نمی‌توانند باردار شوند. اگر تخمدان‌ها سالم باشد، ممکن است بتوان از طریق لقاح آزمایشگاهی بچه‌دار شد. جنین را می‌توان در رحم شخص دیگری برای حمل بارداری به نام رحم جایگزین یا رحم اجاره‌ای کاشت. گزینه‌های باروری را با پزشک خود در میان بگذارید.
تشخیص آژنزی واژن
متخصص اطفال یا متخصص زنان بر اساس سابقهٔ پزشکی و معاینهٔ فیزیکی، آژنزی واژن را تشخیص می‌دهد. آژنزی واژن معمولاً در دوران بلوغ تشخیص داده می‌شود، یعنی در زمانی که حتی پس از شکل گرفتن سینه‌ها و درآمدن موهای زیربغل و ناحیهٔ تناسلی، دوره‌های قاعدگی شروع نمی‌شود. گاهی نیز آژنزی واژینال در سن پایین‌تر و هنگام ارزیابی و معاینه برای سایر مشکلات تشخیص داده می‌شود، یا ممکن است خود والدین متوجه شوند که کودک مجرای واژینال ندارد. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را توصیه کند، از جمله:
- آزمایش خون: آزمایش خون برای ارزیابی کروموزوم‌ها و اندازه‌گیری سطح هورمون می‌تواند تشخیص آژنزی را تأیید و سایر شرایط را رد کند.
- سونوگرافی: تصاویر سونوگرافی به پزشک نشان می‌دهد که آیا رحم و تخمدان وجود دارد یا خیر و وجود مشکل در کلیه‌ها را تشخیص می‌دهد.
- ام‌آر‌آی: این روش تصویر دقیقی از دستگاه تناسلی و کلیه‌ها به پزشک می‌دهد.
- تست‌های دیگر: پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای بررسی شنوایی، قلب و اسکلت شخص تجویز کند.
درمان آژنزی واژن
درمان آژنزی واژن اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل 20 سالگی انجام می‌شود، اما می‌توانید صبر کنید تا بزرگ‌تر شوید و برای مشارکت در درمان انگیزه و آمادگی کافی داشته باشید. شما می‌توانید در مورد گزینه‌های درمانی با پزشک خود مشورت کنید. با توجه به شرایط فردی شما، گزینه‌ها می‌تواند شامل نیاز به نبود درمان یا ایجاد واژن به وسیله خوداتساعی یا جراحی باشد. روش‌های درمانی آژنزی واژن در زیر آمده است:
خوداتساعی
خوداتساعی (Self-dilation) یا خودگشادکنندگی معمولاً به عنوان اولین گزینهٔ درمانی توصیه می‌شود. خوداتساعی ممکن است امکان ایجاد واژن بدون جراحی را فراهم کند. هدف از خوداتساعی این است که طول واژن را به اندازه‌ای که برای رابطهٔ جنسی مناسب است، افزایش دهید.
در طول خوداتساعی، یک میلهٔ گرد کوچک (dilator) را به عنوان گشادکننده، که چیزی شبیه یک تامپون سفت است به مدت 10 تا 30 دقیقه روی پوست خود در محل دهانهٔ واژن یا داخل واژنی که دارید فشار می‌دهید. این کار را یک تا سه بار در روز انجام می‌دهید. با گذشت چند هفته، گشادکننده‌های بزرگ‌تری را استفاده می‌کنید. ممکن است چند ماه طول بکشد تا به نتیجهٔ دلخواه برسید.
در مورد فرایند خوداتساعی با پزشک خود صحبت کنید تا بدانید چه کاری باید انجام دهید و در مورد انواع گشادکننده نیز از پزشک کمک بخواهید تا بتوانید نوع مناسب خود را پیدا کنید. برای حفظ طول واژن لازم است از خوداتساعی در فواصل زمانی توصیه‌شده توسط پزشک استفاده کنید یا رابطهٔ جنسی منظم داشته باشید.
برخی از بیماران مشکلات ادراری و خونریزی و درد واژینال را به خصوص در ابتدا گزارش می‌کنند. روانکاری مصنوعی واژن و امتحان کردن نوع دیگری از گشادکننده ممکن است مفید باشد. پوست شما بعد از یک حمام گرم راحت‌تر کشیده می‌شود، بنابراین بعد از حمام می‌تواند زمان خوبی برای اتساع باشد.
اتساع واژن از طریق رابطهٔ واژینال منظم نیز راهی برای خوداتساعی است. این گزینهٔ مناسب زنانی است که شریک جنسی آنها مایل به این کار هستند. اگر می‌خواهید این روش را امتحان کنید، با پزشک خود در مورد بهترین راه اقدام به این کار صحبت کنید.
عمل جراحی
اگر خوداتساعی مؤثر نباشد، جراحی برای ایجاد یک واژن کاربردی از طریق واژینوپلاستی می‌تواند یکی از گزینه‌های درمانی باشد. انواع جراحی واژینوپلاستی عبارت است از:
استفاده از پیوند بافت: جراح ممکن است از بافت خود شخص برای ایجاد واژن استفاده کند. گزینه‌های مختلفی از بافت قابل استفاده وجود دارد که شامل پوست بیرونی ران، باسن یا پایین شکم است. در این پروسه، جراح یک برش برای ایجاد دهانهٔ واژن ایجاد می‌کند، بافت پیوندی را روی یک قالب قرار می‌دهد تا شکل یک واژن را پیدا کند و آن را در کانال تازه تشکیل‌شده قرار می‌دهد. قالب حدود یک هفته در جای خود باقی می‌ماند.
به طور کلی، پس از جراحی، قالب یا گشادکنندهٔ واژن در جای خود باقی می‌ماند، اما می‌توان آن را هنگام استفاده از توالت یا رابطهٔ جنسی برداشت. پس از گذشت زمان اولیهٔ توصیه‌شده توسط جراح، از گشادکننده فقط در طول شب استفاده خواهد شد. رابطهٔ جنسی با روانکاری مصنوعی و خوداتساعی گاه‌به‌گاه کمک می‌کند تا عملکرد واژن حفظ شود.
قرار دادن دستگاه کشش پزشکی: در این روش، جراح ابزاری زیتونی‌شکل؛ روش وکیتی (Vecchietti) یا یک ابزار بالونی (روش واژینوپلاستی بالونی) را در دهانهٔ واژن قرار می‌دهد. او از یک ابزار مشاهدهٔ نازک و لامپ‌دار (لاپاراسکوپ) به عنوان راهنما استفاده می‌کند و دستگاه زیتونی شکل یا بالون را به یک دستگاه کششی جداگانه در قسمت تحتانی شکم یا سوراخ ناف شما متصل می‌کند.
شما دستگاه کشش را هر روز سفت می‌کنید. این کار به تدریج ابزار زیتونی شکل یا بالون را به سمت داخل می‌کشد تا یک کانال واژن در طول یک هفته ایجاد شود. پس از برداشتن این ابزار، حدود سه ماه از قالبی با اندازه‌های مختلف استفاده خواهید کرد. پس از گذشت سه ماه، می‌توانید برای حفظ عملکرد واژن از خوداتساعی بیشتر استفاده کنید یا رابطهٔ جنسی منظم داشته باشید. رابطهٔ جنسی واژینال احتمالاً به روانکاری مصنوعی نیاز دارد.
استفاده از بخشی از رودهٔ بزرگ یا واژینوپلاستی روده‌ای: در واژینوپلاستی روده‌ای (bowel vaginoplasty)، جراح بخشی از کولون را به سوراخی در ناحیهٔ تناسلی منتقل و واژن جدیدی ایجاد می‌کند. سپس کولون باقی‌مانده را دوباره وصل می‌کند. بعد از این جراحی نیازی به استفاده هرروزه از گشادکنندهٔ واژن نیست و کمتر به روانکاری مصنوعی برای رابطهٔ جنسی نیاز است.
به طور کلی، حفظ عملکرد واژن پس از جراحی نیازمند استفاده از قالب، اتساع یا رابطهٔ جنسی مکرر است. پزشکان معمولاً درمان‌های جراحی را تا زمانی که احساس آمادگی کنید و قادر به انجام خوداتساعی باشید، به تعویق می‌اندازند. بدون اتساع منظم، کانال تازه ایجادشدهٔ واژن می‌تواند به سرعت باریک و کوتاه شود، بنابراین بالغ بودن از نظر عاطفی و آمادگی برای رعایت مراقبت‌های بعدی بسیار مهم است.
با پزشک خود در مورد بهترین گزینهٔ جراحی برای رفع نیازهای شما و همچنین خطرها و مراقبت‌های پس از جراحی صحبت کنید.
مقابله و حمایت
اطلاع از ابتلا به آژنزی واژن می‌تواند ناراحت‌کننده باشد. به همین دلیل، پزشک توصیه می‌کند یک روان‌شناس یا مددکار اجتماعی بخشی از تیم درمان شما باشد. این کارشناسان سلامت روان می‌توانند به سؤالات شما پاسخ دهند و کمک کنند تا با برخی از جنبه‌های دشوارتر ابتلا به آژنزی واژن، مانند ناباروری احتمالی مقابله کنید.
ممکن است به جای روان‌شناس ترجیح بدهید با یک گروه حمایتی از زنانی که تجربه مشابهی دارند ارتباط برقرار کنید. برای مثال، شاید بتوانید یک گروه پشتیبانی آنلاین پیدا کنید، یا می‌توانید از پزشک خود بپرسید که آیا او گروهی را می‌شناسد یا نه.
آماده شدن برای ویزیت پزشک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ اگر تا سن 15 سالگی قاعدگی نداشتید، لازم است به پزشک خود مراجعه کنید. احتمالاً با بحث در مورد علائم خود با پزشک اولیه یا پزشک اطفال کودک خود شروع می‌کنید. او احتمالاً شما را به یک پزشک متخصص در زمینهٔ سلامت زنان به نام متخصص زنان ارجاع می‌دهد. کارهایی که قبل از رفتن به مطب پزشک باید بدانید اینهاست:
- فهرستی از علائم و نشانه‌هایی که دارید، از جمله علائمی که به دلیل وقت گرفتن از پزشک نامرتبط به نظر می‌رسند، تهیه کنید.
- فهرستی از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین‌ها، داروهای گیاهی و مکمل‌ها تهیه کنید و دزهای مصرفی را یادداشت کنید.
- اگر دوست دارید یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را برای آرامش بیشتر همراهتان ببرید.
- گاهی اوقات به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه‌شده در یک ویزیت دشوار است، می‌توانید گفته‌های پزشک را ضبط کنید تا بتوانید بهتر آنها را به یاد بیاورد.
- سؤالاتی را برای پرسیدن از پزشک آماده کنید تا موضوعاتی را که برای شما مهم است فراموش نکنید.
