واژینیسموس چیست و چگونه درمان می شود؟
بسیاری از زنان به دلیل تجربه درد شدید در رابطه جنسی از آن پرهیز می‌کنند و از آن هراس دارند و ممکن است از صحبت کردن با پزشک در مورد آن خجالت بکشند. انقباض غیرارادی واژن هنگام شروع رابطه جنسی، وارد کردن تامپون و حتی معاینات پزشکی زنان از علائم شایع مشکلی به نام واژینیسموس است. این اسپاسم‌های ناخواسته می‌تواند تأثیر عمیقی بر زندگی زوجین داشته و منجر به بروز مشکلات زناشویی شود. در این مطلب، به بررسی مشکل واژینیسموس در زنان، علل و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
واژینیسموس چیست؟
واژینیسموس یا واژینیسم به کشش یا انقباض غیرارادی عضلات واژن گفته میشود. واژن بخشی از دستگاه تناسلی زنان است که قسمت پایینی رحم یا دهانه رحم را به قسمت بیرونی بدن متصل می‌کند. این اسپاسم‌های عضلانی ناخواسته زمانی اتفاق می‌افتند چیزی مثل آلت تناسلی، انگشت، تامپون یا ابزار پزشکی می‌خواهد به واژن وارد شود و با درد و ناراحتی خفیف تا شدید همراه است. این علائم طبیعی نیستند و برای یافتن علت اسپاسم واژن به پزشک مراجعه کرد.
اسپاسم واژن در زنان می‌تواند موجب دخول دردناک شود که به این وضعیت دیسپارونی گفته میشود. تمرینات کگل، دیلاتور واژن و درمان‌های دیگر میتوانند به شل شدن عضلات و توقف اسپاسم کمک کنند.
انواع واژینیسم
مشکل اسپاسم واژن به دو نوع اصلی اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی می‌شو که در هر کدام علت و شدت درد متفاوت است:.
واژینیسموس اولیه. این نوع واژینیسم معمولاً یک وضعیت مادام‌العمر است و زمانی رخ می‌دهد که هر بار چیزی وارد واژن میشود، از جمله آلت تناسلی، فرد دچار درد و سوزش میشود یا اینکه ورود آلت تناسلی غیرممکن می‌گردد و دخول دردناک مانع رابطه جنسی میشود.
واژینیسموس ثانویه. این نوع اسپاسم واژن زمانی رخ می‌دهد که یک زن قبلاً بدون احساس درد رابطه جنسی داشته است، اما بعد از گذشت زمان، در دوره‌ای از زندگی، داشتن رابطه جنسی دشوار یا غیرممکن میشود. به این حالت واژینیسموس اکتسابی نیز می‌گویند.
علائم واژینیسم چیست؟
علائم انقباض واژن در زنان مختلف و علت زمینه‌ای متفاوت است. اما در هرحال در همه موارد، وجود این مشکل در زنان نفوذ هرچیزی به داخل واژن را دشوار می‌کند. به طور کلی علائم واژینیسموس شامل موارد زیر است:
- ناراحتی یا درد در هنگام دخول واژینال
- ناتوانی در برقراری رابطه جنسی یا قرار دادن تامپون یا معاینه لگن به دلیل اسپاسم یا درد عضلات واژن
- رابطه جنسی یا دخول دردناک
- ترس از درد یا رابطه جنسی
- از دست دادن میل جنسی
در صورت داشتن دخول دردناک یا درد هنگام وارد کردن تامپون، باید به پزشک مراجعه کنید. مشکلاتی مانند آتروفی واژن ناشی از کمبود استروژن پس از یائسگی که باعث نازکی و خشک شدن دیواره واژن میشود، نیز می‌تواند علائمی مشابه علائم واژینیسموس ایجاد کنند.
علت ابتلا به این مشکل زنانه چیست؟
پزشکان درست نمی‌دانند که دلیل واژینیسموس چیست و چرا برخی زنان این علائم را تجربه می‌کنند. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات فیزیکی، روانی و جنسی شود. عفونت‌های مثانه و عفونت‌های ادراری نیز میتوانند احساس درد را بدتر کنند. دلایل واژینیسموس همچنین می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:
- اختلالات اضطرابی و افسردگی
- آسیبهای زایمان، مانند پارگی واژن
- سابقه جراحی مانند جراحی لگن
- ترس از دست دادن پرده بکارت
- تجربیات زمان کودکی
- عفونت‌های زنانه
- یائسگی
- خشکی واژن
- عوارض جانبی برخی داروها
- تحریک ناکافی قبل رابطه جنسی
توجه داشته باشید که گاهی اوقات علت واژینیسموس می‌تواند ترس از رابطه جنسی یا احساسات منفی در مورد رابطه جنسی ناشی از تجارب گذشته از جمله سوءاستفاده جنسی، تجاوز یا تروما باشد.
کدام دسته از زنان بیشتر به این مشکل مبتلا می‌شوند؟
علائم انقباض واژن ممکن است در اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی که فرد برای اولین بار رابطه جنسی را تجربه می‌کند، ظاهر شود. این عارضه همچنین می‌تواند در اولین استفاده از تامپون یا اولین معاینه لگنی در مطب پزشک رخ دهد. برخی از زنان نیز در دوره‌های بعدی زندگی دچار واژینیسم می‌شوند. آنها ممکن است سال‌ها هیچ مشکلی نداشته باشند، و سپس به این عارضه مبتلا شوند. اسپاسم یا ناراحتی ممکن است با هر نفوذ واژینالی رخ دهد یا فقط در زمان‌های خاصی مانند رابطه جنسی یا معاینه زنان اتفاق بیفتد.
واژینیسموس چگونه تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص واژینیسموس پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی و جنسی شما سوالاتی می‌پرسد. سوالاتی از قبیل اینکه چه زمانی متوجه علائم شدید؟ چه عواملی باعث تشدید احساس درد و سوزش میشود؟ و سوال در مورد داشتن تجربه سوءاستفاده و تجاوز جنسی جزیی از روند تشخیص واژینیسموس خواهد بود.
علاوه بر این پزشک، معاینه لگنی را انجام می‌دهد که می‌تواند به رد سایر مشکلات یا تایید تشخیص انقباض واژن کمک کند. برای راحتی بیشتر شما، پزشک ممکن است قبل از معاینه از کرم بی‌حسی موضعی در ناحیه بیرونی واژن استفاده کند. لازم به یادآوری است در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر برای تشخیص واژینیسموس به عنوان علت احتمالی به پزشک مراجعه کنید.
- تحریک یا خارش ناحیه تناسلی
- رابطه جنسی دردناک
- ادرار دردناک (دیسوریا)
- بدبو بودن ترشحات واژن
- قرمزی، درد یا تورم واژن
عوارض ابتلا به این مشکل زنانه چیست؟
یکی از مهم‌ترین عوارض واژینیسموس، بی‌میلی جنسی زنان است که می‌تواند بر زندگی جنسی و روابط شما با همسرتان تاثیر بگذارد. همچنین، این مشکل می‌تواند بر سلامت روانتان تاثیر بگذارد و منجر به افزایش اضطراب و کاهش اعتماد به نفس شود. اگر در تلاش برای باردار شدن هستید، واژینیسموس ممکن است باردار شدن را نیز دشوارتر کند.
متاسفانه در برخی موارد، ترس از ورود آلت مردانه به واژن که منجر به اضطراب میشود، معمولاً زنان را به استفاده از روش‌های دیگر مانند سکس دهانی و مقعدی سوق می‌دهد که خطر ابتلا به انواع بیماری های مقاربتی از جمله ایدز را افزایش می‌دهند. بنابراین، درمان به موقع واژینیسموس بسیار مهم است.
روش‌های درمان واژینیسم
خبر خوب این است که این مشکل آزار دهنده قابل درمان است و معمولاً هدف کلیه روش های درمان واژینیسموس بر کاهش انقباضات غیرارادی عضلات، تمریناتی برای عادت کردن تدریجی به دخول و مقابله با ترس تمرکز دارد. گاهی در معاینات پزشک تنها به اضطراب و ترس‌هایی که در این اختلال نقش دارند، پرداخته میشود.
برخی از روش های درمان واژینیسم در ادامه معرفی شده‌اند و همانطور که گفته شد درمان شامل آموزش و مشاوره و ترکیبی از موارد است که بسته به علت زمینه‌ای پزشک ممکن است یک یا چند مورد از این روش‌ها را توصیه کند:
سکس تراپی
برای یافتن علت انقباضات غیرارادی واژن به هنگام دخول و برقراری رابطه جنسی، مراجعه به متخصص و درمانگر اختلالات جنسی می‌تواند بسیار مفید باشد. درمانگران آموزش دیده با زنان و زوج‌ها کار می‌کنند تا به آنها کمک کنند از نظر روانی برای رابطه جنسی آماده شده و از روابط خود لذت ببرند.
استفاده از گشاد کننده‌های واژن
دیلاتور یا گشاد کننده واژن ابزارهایی لوله‌ای شکل هستند که در اندازه‌های مختلف وجود دارند که باعث کشش واژن می‌شوند. پزشک به شما راهنمایی می‌کند که به مرور اندازه دیلاتور را افزایش دهید تا زمانیکه احساس راحتی کاملی داشته باشید. افراد مبتلا به واژینیسموس از گشادکننده‌ها استفاده می‌کنند تا حساسیت کمتری نسبت به نفوذ هر چیزی به داخل واژن خود داشته باشند و عضلات به فشار وارد آمده به واژن عادت کنند. لیدوکائین موضعی یا کرم‌های ترکیبی ممکن است به کاهش درد همراه با آن کمک کنند تا قرار دادن دیلاتور آسان‌تر شود.
روان کننده‌ها و کرم‌های ترکیبی موضعی
برای کاهش یا درمان انقباضات غیرعادی عضلات واژن می‌توان از ژل‌های روان‌کننده و لوبریکانت‌ها استفاده کرد. بیشتر این ژل‌ها از مواد طبیعی ساخته شده‌اند و برخی از انواع باکیفیت آنها شامل روغن زیتون، روغن نارگیل و ویتامین E هستند. استفاده از روان‌کننده‌ها باعث کاهش درد و خارش واژینال میشود و حتی برای افرادی که به واژینیسموس مبتلا نیستند نیز توصیه میشود و استفاده مکرر از آنها معمولاً عوارض جانبی ندارد.
ورزش تقویت عضلات کف لگن یا کگل
تمرینات کگل برای واژینیسموس از جمله ورزش‌های مناسب برای زنان مبتلا به این عارضه است. با کمک این تمرینات می‌توان انقباض و واکنش‌های عضلات اطراف ناحیه واژن را کنترل کرد. برای انجام این حرکات عضلاتی که برای توقف جریان ادرار درگیر هستند را به مدت 2 تا 10 ثانیه منقبض می‌کنید و سپس شل می‌کنید. برای دستیابی به نتایج بهتر، این تمرینات را با چند تکرار آغاز کنید و سپس به تدریج مدت زمان و تعداد تکرارها را افزایش دهید. توصیه میشود که روزانه حداقل دو تا سه ست از این تمرینات را انجام دهید. به مرور متوجه خواهید شد که می‌توانید یک انگشت خود را تا اولین بند داخل واژن قرار دهید. توجه داشته باشید که ناخن خود را کوتاه کنید و قبل انجام این کار دستان خود را بشویید و از ژل روان کننده استفاده کنید.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان‌ها و جلسات مشاوره‌های عاطفی روانی به شما کمک می‌کند بفهمید که افکارتان چگونه روی احساسات و رفتارهای شما تاثیر می‌گذارد. این روش یک درمان موثر برای اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است که ممکن است دلایل واژینیسموس باشند.
درمان واژینیسموس به کمک جراحی
جراحی و روش‌های کمترتهاجمی برای درمان واژینیسموس معمولاً به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته میشود و می‌تواند شامل تزریق بوتاکس برای از کارافتادن موقت عضلات اطراف واژن، درمان با RF برای اصلاح انقباضات غیرارادی واژن باشد. گاهی اوقات نیز به دلیل مشکلات مادرزادی یا پارگی‌های قبلی که به خوبی التیام نیافته‌اند، تنگی واژن رخ می‌دهد که می‌توان آن را با جراحی اصلاح کرد.
درمان خانگی واژینیسموس
برخی از زنان به دنبال تخفیف علائم و کاهش درد بویژه در هنگام مقاربت یا رابطه جنسی از برخی روان‌کننده‌های طبیعی واژن به جای لوبریکانت‌های قابل تهیه در داروخانه استفاده می‌کنند. روغن زیتون، روغن نارگیل، ژل آلوئه‌را از جمله این موارد هستند. توجه داشته باشید که بهتر است قبل از شروع درمان خانگی واژینیسم و استفاده از روغن‌های طبیعی با پزشک مشورت کنید.
تمرینات ذهن‌آگاهی، تنفس و تمرین‌های لمسی ملایم برای کمک به یادگیری شل کردن عضلات واژن از دیگر درمان های خانگی انقباضات واژن است. این تمرینات به حفظ آرامش و ریلکس شدن حین رابطه جنسی و افزایش میل جنسی یا همان لیبیدو کمک می‌کنند.
آیا امکان پیشگیری از واژینیسموس وجود دارد؟
همانطور که گفته شد واژینیسموس می‌تواند زندگی جنسی زنان و رابطه با شریک زندگی‌شان را تحت تأثیر قرار دهد و همچنین بر سلامت روان اثر بگذارد و باعث افزایش اضطراب شود. اما با توجه به اینکه به‌طور قطعی دلیل واژینیسموس مشخص نیست، بنابراین هیچ راه ثابت شده و شناخته شده‌ای برای پیشگیری از اسپاسم واژن نیز وجود ندارد.
باید در نظر داشت که بسیاری از زنان مبتلا به انقباض عضلات واژن پس از درمان، دیگر این مشکل را تجربه نمی‌کنند. با این حال، درمان موفقیت‌آمیز نیاز به زمان دارد، بنابراین باید صبور باشید. همچنین به خاطر داشته باشید که می‌توان با انجام فعالیت‌های جنسی دیگر که باعث تحریک واژینیسموس نمی‌شوند، تعاملات جنسی رضایت‌بخش و لذت‌بخشی داشت.
بنابر آنچه گفته شد اصلی‌ترین علامت واژینیسموس دخول دردناک است. بنابراین اگر دچار اسپاسم یا دردی می‌شوید که رابطه جنسی را یا غیرممکن می‌کند، از صحبت با پزشک خجالت نکشید. شما مجبور نیستید درد بکشید. مشکلات زیادی، از جمله واژینیسموس، میتوانند علت رابطه جنسی دردناک باشند، اما تقریباً همه آنها قابل درمان هستند. بسیاری از زنان پس از درمان واژینیسموس، بهبود قابل توجهی در زندگی جنسی و سلامت روان خود مشاهده می‌کنند.
سوالات متداول
پزشکان هنوز مطمئن نیستند که چه چیزی باعث ایجاد واژینیسموس در برخی زنان میشود. بنابراین هیچ راه شناخته شده‌ای برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
اصلی ترین علامت انقباض غیرارادی واژن دخول دردناک است که گاهی اوقات شروع یا ادامه سکس را غیرممکن می‌کند. ترس از رابطه جنسی و کاهش میل جنسی از دیگر علائم این عارضه است.
با اینکه علت دقیق مشخص نیست، ترس از رابطه جنسی یا احساسات منفی در مورد رابطه جنسی ناشی از تجارب گذشته می‌تواند دلیل این عارضه باشد.
عواملی همچون اضطراب، آسیبهای زایمان نظیر پارگی واژن، عفونت، ترس از رابطه جنسی، احساس شرم، و تجربه ناخوشایند جنسی مانند تجاوز یا میتوانند موجب تشدید این عارضه شوند.
