واژینوز باکتریایی
واژینوز باکتریایی چیست و چطور به آن مبتلا می‌شوید؟ واژینوز باکتریایی شایع‌ترین عفونت واژن در زنان 15 تا 44 ساله است که در این مطلب با علائم، علل ایجاد، پیشگیری، تشخیص و درمان واژینوز باکتریایی آشنا خواهید شد.
واژینوز باکتریایی
واژینوز باکتریایی (Bacterial vaginosis) یا به اختصار، BV، نوعی عفونت واژن است که به دلیل تغییر در تعداد انواع خاصی از باکتری‌ها در واژن ایجاد می‌شود. واژینوز باکتریایی شایع‌ترین عفونت واژن در زنان 15 تا 44 ساله است. این عفونت به راحتی با دارو قابل درمان است. واژینوز باکتریایی اگر درمان نشود، می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های آمیزشی (STIs) از جمله اچ‌آی‌وی، تبخال تناسلی، کلامیدیا و سوزاک را افزایش دهد. همچنین زنان مبتلا به اچ‌آی‌وی که به واژینوز باکتریایی مبتلا می‌شوند بیشتر احتمال دارد اچ‌آی‌وی را به شریک جنسی مرد خود منتقل کنند.
زنان در سن باروری بیشتر در معرض ابتلا به واژینوز باکتریایی هستند، اما این عارضه می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. علت واژینوز باکتریایی به طور کامل شناخته نشده است، اما برخی فعالیت‌ها، مانند رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده یا دوش واژینال مکرر، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
علائم واژینوز باکتریایی
بسیاری از زنان هیچ علامتی ندارند. اگر شما علائمی دارید، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ترشحات غیرمعمول واژن. ترشحات می‌تواند سفید، شیری یا خاکستری باشد. همچنین ممکن است کف‌آلود یا آبکی باشد. برخی از زنان بوی تندی شبیه بوی ماهی را به خصوص پس از رابطهٔ جنسی گزارش میکنند.
- سوزش هنگام ادرار کردن
- خارش اطراف ناحیهٔ بیرونی واژن
- تحریک واژن
این علائم ممکن است شبیه عفونت‌های قارچی واژن و سایر مشکلات سلامت باشد. فقط پزشک می‌تواند با اطمینان تعیین کند که واژینوز باکتریایی دارید یا خیر.
علل ایجاد واژینوز باکتریایی
واژینوز باکتریایی ناشی از رشد بیش از حد یکی از باکتری‌های متعددی است که به طور طبیعی در واژن یافت می‌شود. معمولاً تعداد باکتری‌های «خوب» یا لاکتوباسیل‌ها از باکتری‌های «بد» یا بی‌هوازی‌ها بیشتر است. اما اگر باکتری‌های بی‌هوازی زیاده از حدی وجود داشته باشد، تعادل طبیعی میکروارگانیسم‌ها را در واژن بر هم می‌زنند و باعث واژینوز باکتریایی می‌شوند.
این را نیز بدانید که واژینوز باکتریایی از طریق تماس با صندلی توالت، رختخواب یا استخرهای شنا ایجاد نمی‌شود.
عوامل افزایش‌دهندهٔ ابتلا به واژینوز باکتریایی
عوامل خطرساز واژینوز باکتریایی شامل موارد زیر است:
داشتن چند شریک جنسی یا یک شریک جنسی جدید: پزشکان به طور کامل ارتباط بین فعالیت جنسی و واژینوز باکتریایی را درک نمی‌کنند، اما این عارضه بیشتر در زنانی رخ می‌دهد که چند شریک جنسی دارند یا یک شریک جنسی جدید دارند. واژینوز باکتریایی همچنین در زنانی که با زنان رابطهٔ جنسی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. ما نمی‌دانیم که رابطهٔ جنسی چگونه باعث واژینوز باکتریایی می‌شود. همچنین هیچ تحقیقی وجود ندارد که نشان دهد درمان شریک جنسی بر ابتلا یا مبتلا نشدن فرد به واژینوز باکتریایی اثر می‌گذارد. واژینوز باکتریایی به ندرت در افرادی که هرگز رابطهٔ جنسی نداشته‌اند دیده می‌شود.
دوش واژینال: شست‌وشوی واژن با آب یا یک مادهٔ پاک‌کننده مثل دوش واژینال، تعادل طبیعی واژن را بر هم می‌زند. این می‌تواند منجر به رشد بیش از حد باکتری‌های بی‌هوازی شود و به واژینوز باکتریایی بینجامد. از آنجا که واژن خود تمیزشونده است، استفاده از دوش واژینال ضروری نیست.
کمبود طبیعی باکتری لاکتوباسیل: اگر محیط طبیعی واژن به اندازهٔ کافی باکتری لاکتوباسیل خوب تولید نکند، احتمال ابتلا به واژینوز باکتریایی در شما بیشتر است.
عوارض واژینوز باکتریایی
واژینوز باکتریایی معمولاً عوارضی ایجاد نمی‌کند. گاهی اوقات، ابتلا به واژینوز باکتریایی ممکن است منجر به علائم زیر شود:
زایمان زودرس: در زنان باردار، واژینوز باکتریایی با زایمان زودرس و نوزادان کم‌وزن ارتباط داده شده است. وزن پایین هنگام تولد به معنای داشتن نوزادی با وزن کمتر از ۲ کیلو و ۵۰۰ گرم در هنگام تولد است.
عفونت‌های آمیزشی: ابتلا به واژینوز باکتریایی زنان را مستعد ابتلا به عفونت‌های آمیزشی مانند اچ‌آی‌وی (HIV)، ویروس هرپس سیمپلکس، کلامیدیا یا سوزاک می‌کند. اگر اچ‌آی‌وی دارید، واژینوز باکتریایی احتمال انتقال ویروس به همسرتان را افزایش می‌دهد.
خطر عفونت پس از جراحی زنان: ابتلا به واژینوز باکتریایی ممکن است خطر ابتلا به عفونت پس از جراحی را پس از عمل‌هایی مانند هیسترکتومی یا اتساع و کورتاژ (D&C) افزایش دهد.
بیماری التهابی لگن (PID): واژینوز باکتریایی گاهی اوقات می‌تواند باعث بیماری التهابی لگن، عفونت رحم و عفونت لوله‌های فالوپ شود که می‌توانند خطر ناباروری را افزایش دهند.
جلوگیری از واژینوز باکتریایی
اما چگونه خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی را کاهش دهیم؟ اقداماتی که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی انجام دهید اینهاست:
به حفظ تعادل باکتری‌های واژن کمک کنید: تحریک واژن را به حداقل برسانید. برای تمیز کردن قسمت بیرونی واژن تنها از آب گرم استفاده کنید. نیازی به استفاده از صابون نیست. حتی صابون ملایم می‌تواند باعث عفونت یا تحریک واژن شود. همیشه هنگام استفاده از کاغذ توالت، آن را از جلو به عقب، یعنی از واژن تا مقعد بکشید. همچنین از تامپون و پدهای بدون عطر و بو استفاده کنید.
از دوش واژینال استفاده نکنید: واژن شما غیر از استحمام معمولی نیازی به شست‌وشوی بیشتری ندارد. دوش مکرر تعادل واژن را مختل می‌کند و ممکن است خطر عفونت واژن را افزایش دهد. همچنین دوش واژینال عفونت واژن را از بین نمی‌برد. دوش واژینال برخی از باکتری‌های طبیعی واژن را که از شما در برابر عفونت محافظت میکنند، از بین می‌‌برد و به همین دلیل پزشکان آن را توصیه نمی‌کنند.
اصول ایمنی رابطهٔ جنسی را رعایت کنید: بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به واژینوز باکتریایی از طریق رابطهٔ جنسی، نداشتن رابطهٔ جنسی است. اگر رابطهٔ جنسی دارید، می‌توانید خطر ابتلا به آن یا هر بیماری آمیزشی دیگری را با اقدامات بهداشتی مراقبتی کاهش دهید.
از کاندوم استفاده کنید: کاندوم بهترین راه برای جلوگیری از واژینوز باکتریایی یا عفونت‌های آمیزشی حین رابطهٔ جنسی است. حتماً قبل از تماس آلت تناسلی مردانه با واژن، دهان یا مقعد، به آن کاندوم بپوشانید. سایر روش‌های پیشگیری از بارداری، مانند قرص‌ها یا آمپول‌های ضدبارداری، ایمپلنت‌ها یا دیافراگم، از شما در برابر بیماری‌های مقاربتی محافظت نمی‌کنند.
آزمایش بدهید: مطمئن شوید که شما و شریک جنسی‌تان برای بیماری‌های آمیزشی آزمایش شده‌اید. قبل از رابطهٔ جنسی در مورد نتایج آزمایش‌های خود با یکدیگر صحبت کنید.
تک‌همسر باشید: داشتن رابطهٔ جنسی فقط با یک شریک جنسی می‌تواند ریسک شما را کاهش دهد. پس از لحاظ جنسی به شدت به یکدیگر وفادار باشید.
تعداد شرکای جنسی خود را محدود کنید: خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی یا عفونت‌های آمیزشی با افزایش تعداد شرکای شما بیشتر می‌شود.
از الکل و مخدر دور بمانید: از سوءمصرف الکل یا مواد مخدر که با خطرهای جنسی مرتبط شده‌اند، اجتناب کنید. نوشیدن بیش از حد الکل یا استفاده از مواد مخدر نیز شما را در معرض خطر آزار جنسی و احتمال قرار گرفتن در معرض بیماری‌های آمیزشی قرار می‌دهد.
این را نیز بدانید که واژینوز باکتریایی نمی‌تواند از طریق تماس با صندلی توالت، رختخواب یا استخرهای شنا ایجاد شود.
تشخیص واژینوز باکتریایی
برای تشخیص واژینوز باکتریایی، پزشک ممکن است:
- در مورد سابقهٔ پزشکی شما سؤال کند. پزشک در مورد هر گونه عفونت قبلی واژن یا عفونت‌های مقاربتی سؤال می‌کند.
- یک معاینهٔ لگن انجام دهد. در طول معاینهٔ لگن، پزشک به صورت بصری واژن شما را از نظر علائم عفونت معاینه می‌کند و در حالی که با یک دست روی شکم شما فشار می‌آورد، دو انگشت دست دیگر را وارد واژن می‌کند تا اندام‌های لگنی شما را برای علائمی که ممکن است نشان‌دهندهٔ بیماری باشد، بررسی کند.
- نمونه‌ای از ترشحات واژن بردارد. این ممکن است برای بررسی رشد بیش از حد باکتری‌های بی‌هوازی در فلور واژن انجام شود. پزشک ممکن است به دنبال «سلول‌های سرنخ» باشد، یعنی سلول‌های واژن پوشیده از باکتری‌هایی که نشانه‌ای از واژینوز باکتریایی هستند.
- پی‌اچ (PH) واژن شما را تست کند. پزشک ممکن است اسیدیتهٔ واژن شما را با قرار دادن نوار تست pH در واژن بررسی کند. پی‌اچ 4/5 یا بالاتر در واژن نشانهٔ واژینوز باکتریایی است.
درمان واژینوز باکتریایی
برای درمان واژینوز باکتریایی، پزشک ممکن است یکی از داروهای زیر را تجویز کند:
مترونیدازول
این دارو ممکن است به صورت قرص خوراکی مصرف شود. مترونیدازول همچنین به عنوان ژل موضعی موجود است که در واژن قرار می‌دهید. برای کاهش ریسک ناراحتی معده، درد شکمی یا حالت تهوع حین استفاده از این دارو، از مصرف الکل در طول درمان و حداقل یک روز پس از اتمام درمان اجتناب کنید. دستورالعمل‌های بروشور محصول را بخوانید.
کلیندامایسین
کلیندامایسین به صورت یک کرم موجود است که آن را با اپلیکاتور وارد واژن می‌کنید. کرم کلیندامایسین ممکن است کاندوم‌های لاتکس را در طول درمان و حداقل تا سه روز پس از قطع استفادهٔ کرم ضعیف کند.
تینیدازول
این دارو به صورت خوراکی مصرف می‌شود. تینیدازول مانند مترونیدازول خوراکی پتانسیل بروز ناراحتی معده و حالت تهوع را دارد، بنابراین در طول درمان و حداقل تا سه روز پس از اتمام درمان از مصرف الکل خودداری کنید.
سکنیدازول
این آنتی‌بیوتیکی است که شما به صورت خوراکی در یک دز مصرف می‌کنید. این دارو همچنین به صورت یک بسته گرانول (دانه‌های کوچک) موجود است که روی یک غذای نرمی مانند ماست می‌پاشید. مخلوط را ظرف 30 دقیقه می‌خورید، فقط مراقب باشید که گرانول‌ها را خرد نکنید یا نجوید.
یادتان باشد حتی اگر علائم شما از بین رفت، مصرف دارو یا کرم یا ژل را تا زمانی که پزشک تجویز کرده است ادامه دهید و دورهٔ درمان را کامل کنید. قطع زودهنگام درمان ممکن است خطر عود آن را افزایش دهد.
زمان مراجعه به پزشک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ در موارد زیر از پزشک خود وقت بگیرید:
- ترشحات واژینالی دارید که جدید است و با بو یا تب همراه است. پزشک می‌تواند به تعیین علت و شناسایی علائم و نشانه‌ها کمک کند.
- قبلاً عفونت واژن داشته‌اید، اما رنگ و قوام ترشحات شما این بار متفاوت به نظر می‌رسد.
- چند شریک جنسی یا یک شریک جدید دارید. گاهی اوقات، علائم و نشانه‌های عفونت مقاربتی مشابه علائم واژینوز باکتریایی است.
- برای عفونت قارچی خود یک درمان بدون نسخه را امتحان کرده‌اید اما علائم شما باقی مانده است.
سعی کنید نوبت خود را برای روزی تنظیم کنید که پریود نیستید. به این ترتیب، پزشک مراقبت‌های اولیه یا متخصص زنان می‌تواند ترشحات واژن شما را بدون مزاحمت ترشحات قاعدگی مشاهده و ارزیابی کند. از استفاده از تامپون و اسپری‌های دئودورانت واژینال خودداری کنید و 24 ساعت قبل از وقت ویزیت خود از دوش واژینال و داشتن رابطهٔ جنسی خودداری کنید.
سؤالات متداول در مورد واژینوز باکتریایی
چطور به واژینوز باکتریایی مبتلا می‌شویم؟
محققان هنوز در حال مطالعه چگونگی ابتلای زنان به واژینوز باکتریایی هستند. می‌توان بدون داشتن رابطهٔ جنسی به واژینوز باکتریایی مبتلا شد، اما این بیماری می‌تواند با رابطهٔ جنسی واژینال، دهانی یا مقعدی نیز ایجاد شود. همچنین می‌توان واژینوز باکتریایی را از شرکای زن یا مرد دریافت کرد. در شرایط زیر ممکن است بیشتر در معرض خطر واژینوز باکتریایی باشید:
- شریک جنسی جدیدی داشته باشید.
- چند شریک جنسی داشته باشید.
- از دوش واژینال استفاده کنید.
- از کاندوم استفاده نکنید.
- باردار باشید. خطر ابتلا به آن برای زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی دوران بارداری بیشتر است.
- دستگاه داخل رحمی مثل آی‌یودی داشته باشید، به خصوص اگر خونریزی نامنظم نیز دارید.
اگر واژینوز باکتریایی داشته باشم چه کار باید بکنم؟
درمان واژینوز باکتریایی آسان است. اگر فکر می‌کنید دچار آن هستید:
- به پزشک مراجعه کنید. آنتی‌بیوتیک‌ها واژینوز باکتریایی را درمان میکنند.
- تمام داروهای خود را مصرف کنید. حتی اگر علائم از بین بروند، باید دوره آنتی‌بیوتیک را تمام کنید.
- به شرکای جنسی زن بگویید تا تحت درمان قرار گیرند اما شرکای جنسی مرد نیازی به درمان ندارند.
- تا پایان درمان از تماس جنسی خودداری کنید.
- اگر علائمی دارید که در عرض چند روز پس از اتمام آنتی‌بیوتیک از بین نرفتند، دوباره به پزشک خود مراجعه کنید.
آیا ممکن است دوباره به واژینوز باکتریایی مبتلا شوم؟
عود واژینوز باکتریایی با وجود درمان، در عرض سه تا 12 ماه رایج است. محققان هچنان در حال بررسی درمان‌هایی برای واژینوز باکتریایی عودکننده هستند. اگر علائم شما بلافاصله پس از درمان عود کرد، با پزشک خود در مورد درمان صحبت کنید. یکی از گزینه‌ها می‌تواند درمان طولانی‌مدت با مترونیدازول باشد.
یک درمان خانگی نیز «درمان تکثیر لاکتوباسیلوس» است که با خوردن انواع خاصی از ماست یا سایر غذاهای حاوی لاکتوباسیل انجام می‌شود. این درمان تلاش می‌کند تعداد باکتری‌های خوب در واژن را افزایش دهد و محیط واژن را متعادل کند. اگرچه تحقیقات کنونی نشان می‌دهد که ممکن است پروبیوتیک‌درمانی فوایدی داشته باشد، اما تحقیقات بیشتری در مورد این موضوع مورد نیاز است.
