سرطان پستان: علائم، تشخیص و مراحل درمان
یکی از شایعترین سرطانها بین زنان، به ویژه در ایران سرطان پستان است. سرطان پستان بیماریای است که در آن برخی سلولهای سینه به شکل خارج از کنترلی رشد میکنند. انواع مختلفی از سرطان پستان وجود دارد. نوع سرطان به این موضوع ارتباط دارد که کدام نوع از سلولهای پستان سرطانی شوند. در این مطلب با همه چیز در مورد سطران پستان از علائم تا درمان آشنا شوید.
سینه یا پستان
پستان از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
لوبولها: لوبولها غدههایی هستند که شیر تولید میکنند.
مجاری شیر: مجاری لولههایی هستند که شیر را به نوک سینه میبرند.
بافت همبند: بافت همبند که از بافت فیبری و چربی تشکیل شده است، دیگر اجزای پستان را در احاطه دارد و همهٔ بخشها را متصل به هم نگه میدارد.
سرطان پستان میتواند در بخشهای مختلف پستان شروع شود. بیشتر سرطانها در مجاری شیر یا لوبولها شروع میشوند. سرطان پستان میتواند از طریق رگهای خونی و رگهای لنفی به خارج از پستان گسترش یابد. گسترش سرطان پستان به دیگر بخشهای بدن را متاستاز مینامند.
سرطان پستان
سرطان پستان (Breast cancer) سرطانی است که در سلولهای پستان یا پستان ایجاد میشود. سرطان پستان شایعترین سرطانی است که در زنان تشخیص داده میشود. سرطان پستان میتواند هم در مردان و هم در زنان رخ دهد، اما در زنان بسیار شایعتر است.
سرطان پستان زمانی رخ میدهد که برخی سلولهای پستان شروع به رشد غیرطبیعی میکنند. این سلولها سریعتر از سلولهای سالم تقسیم میشوند و به تجمع ادامه میدهند تا در نهایت یک توده را تشکیل دهند.
انواع سرطان پستان
سرطان پستان انواع مختلفی دارد که با نامهای زیر دستهبندی شده است:
- آنژیوسارکوم (Angiosarcoma)
- کارسینوم مجرایی درجا (Ductal carcinoma in situ) یا به اختصار DCIS
- سرطان پستان التهابی (Inflammatory breast cancer)
- کارسینوم لوبولار تهاجمی (Invasive lobular carcinoma)
- کارسینوم لوبولار درجا (Lobular carcinoma in situ) یا به اختصار LCIS
- سرطان پستان مردانه
- بیماری پاژه پستان (Paget's disease of the breast)
- سرطان پستان عودکننده (Recurrent breast cancer)
اما بهطورکلی، شایعترین انواع سرطان پستان را میتوان در دو مورد زیر خلاصه کرد:
کارسینوم مجرایی تهاجمی (Invasive ductal carcinoma): سلولهای سرطانی در مجاری شیر شروع میشوند و سپس به خارج از مجاری و دیگر بخشهای بافت پستان گسترش مییابند. سلولهای سرطان تهاجمی میتوانند به دیگر بخشهای بدن نیز متاستاز کنند. همچنین بدانید کارسینوم مجرایی درجا یک نوع بیماری پستان است که میتواند به سرطان پستان مهاجم تبدیل شود. در این بیماری، سلولهای سرطانی تنها در پوشش داخلی مجاری شیر وجود دارند و به دیگر بافتهای پستان گسترش نیافتهاند.
کارسینوم لوبولار تهاجمی (Invasive lobular carcinoma): سلولهای سرطانی در لوبولها شروع میشود و سپس از آنجا به بافتهای نزدیک لوبولها گسترش مییابند. این سلولهای سرطانی مهاجم میتوانند به سایر بخشهای بدن نیز منتشر شوند.
علائم سرطان پستان
علائم و نشانههای سرطان پستان میتواند شامل موارد زیر باشد:
- وجود تودهای در پستان یا ضخیم شدن بافت پستان که حس متفاوتی نسبت به بافت اطراف دارد.
- تغییر در اندازه، شکل یا ظاهر پستان
- تغییرات پوست پستان، مانند فرورفتگی
- فرورفتگی نوک پستان که قبلاً وجود نداشته است.
- پوستهریزی، پوستهپوسته شدن یا شوره زدن ناحیهٔ رنگدانهدار پوست اطراف نوک پستان که آرئولا نام دارد یا پوست پستان
- قرمزی یا سوراخ شدن پوست روی پستان؛ شبیه پوست پرتقال
اگر توده یا تغییر دیگری در پستانٔ خود پیدا کردید، حتی اگر ماموگرافی تازهای که انجام دادهاید طبیعی بوده است، باز هم برای ارزیابی سریع از پزشک خود وقت بگیرید.
علل ایجاد سرطان پستان
پزشکان میدانند که سرطان پستان زمانی رخ میدهد که برخی سلولهای پستان شروع به رشد غیرطبیعی میکنند. این سلولها سریعتر از سلولهای سالم تقسیم میشوند و به تجمع ادامه میدهند تا در نهایت یک توده را تشکیل دهند. سلولها ممکن است از طریق پستان به غدد لنفاوی یا سایر قسمتهای بدن منتشر شوند و اصطلاحاً متاستاز کنند.
سرطان پستان اغلب با سلولهای مجاری تولیدکنندهٔ شیر شروع میشود (کارسینوم مجرایی مهاجم). همچنین این سرطان میتواند در بافت غدهای به نام لوبول (کارسینوم لوبولار مهاجم) یا در سلولها یا بافتهای دیگر پستان شروع شود.
محققان عوامل هورمونی، عوامل مرتبط به سبک زندگی و عوامل محیطی را که ممکن است ریسک سرطان پستان را افزایش دهند، شناسایی کردهاند. اما مشخص نیست که چرا برخی از افرادی که هیچ فاکتور خطری ندارند به سرطان مبتلا میشوند، یا سایر افراد دارای عوامل خطرساز هرگز سرطان نمیگیرند. این احتمال وجود دارد که سرطان پستان ناشی از تعامل پیچیدهٔ فاکتورهای ژنتیکی و محیطی باشد.
سرطان پستان ارثی
پزشکان تخمین میزنند که حدود 5 تا 10 درصد از سرطانهای پستان با جهشهای ژنی که نسل به نسل منتقل میشود، مرتبط است. تعدادی ژن جهشیافتهٔ ارثی که میتوانند احتمال سرطان پستان را افزایش دهند شناسایی شدهاند. شناختهشدهترین آنها سرطان پستان ژن یک (BRCA1) و سرطان پستان ژن 2 (BRCA2) هستند که هر دو به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان پستان و سرطان تخمدان را افزایش میدهند.
اگر سابقهٔ خانوادگی قوی سرطان پستان یا سایر سرطانها را دارید، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای کمک به شناسایی جهشهای خاص در ژنهای سرطان پستان یا سایر ژنهای ارثی خانوادهٔ شما توصیه کند.
بهتر است از پزشک خود بخواهید شما را به یک مشاور ژنتیک، که میتواند سابقهٔ سلامت خانوادگی شما را بررسی کند، ارجاع بدهد. مشاور ژنتیک همچنین میتواند در مورد مزایا، خطرات و محدودیتهای آزمایش ژنتیک صحبت کند تا به شما در تصمیمگیری بهتر کمک کند.
عوامل خطرساز یا افزایشدهنده در بروز سرطان پستان
منظور از عوامل خطرساز یا فاکتورهای ریسک سرطان پستان هر چیزی است که احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد. اما داشتن یک یا حتی چند عامل خطرساز لزوماً به این معنی نیست که شخص قطعاً به سرطان پستان مبتلا خواهد شد. بسیاری از زنانی که به سرطان پستان مبتلا میشوند، هیچ فاکتور خطر شناختهشدهای بجز زن بودن ندارند. عواملی که با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان مرتبط هستند عبارت است از:
زن بودن: زنان بسیار بیشتر از مردان در معرض ابتلا به سرطان پستان هستند.
افزایش سن: خطر ابتلا به سرطان پستان با بالا رفتن سن افزایش مییابد.
سابقهٔ شخصی ابتلا به مشکلات پستان: اگر در بیوپسی پستان کارسینوم لوبولار درجا (LCIS) یا هیپرپلازی آتیپیک پستان مشاهده شده باشد، خطر ابتلا شخص به سرطان پستان افزایش مییابد.
سابقهٔ شخصی سرطان پستان: اگر شخص در یک پستان سرطان داشته است، خطر ابتلا به سرطان در پستان دیگر افزایش مییابد.
سابقهٔ خانوادگی سرطان پستان: اگر مادر، خواهر یا دختر یک زن به سرطان پستان، به ویژه در سنهای پایین مبتلا شده است، خطر ابتلا به سرطان پستان در خود او افزایش مییابد. با این حال، اکثر افراد مبتلا به سرطان پستان هیچ سابقهٔ خانوادگیای برای این بیماری ندارند.
ژنهای ارثی که خطر سرطان را افزایش میدهند: برخی جهشهای ژنی که خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهند، میتوانند از والدین به فرزندان منتقل شوند. شناختهشدهترین جهشهای ژنی مرتبط با سرطان پستان BRCA1 و BRCA2 نامیده میشوند. این ژنها میتوانند خطر ابتلا به سرطان پستان و سایر سرطانها را تا حد زیادی افزایش دهند، اما سرطان را اجتنابناپذیر و قطعی نمیکنند.
قرارگیری در معرض تشعشعات: اگر فرد در دوران کودکی یا بزرگسالی از پرتودرمانی برای قفسه سینهٔ خود استفاده کرده باشد، خطر ابتلا به سرطان پستان در او افزایش مییابد.
چاقی: چاقی خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد.
شروع قاعدگی در سن پایینتر: شروع قاعدگی قبل از 12 سالگی، ریسک ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد.
شروع یائسگی در سنهای بالاتر: شروع یائسگی در سنهای بالاتر، احتمال ابتلا به سرطان پستان را بیشتر میکند.
داشتن اولین فرزند در سنهای بالاتر: زنانی که اولین فرزند خود را پس از 30 سالگی به دنیا میآورند، ممکن است ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان باشند.
هرگز باردار نشدن: زنانی که هرگز باردار نشدهاند در مقایسه با زنانی که یک یا چند بارداری داشتهاند، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان پستان دارند.
هورموندرمانی پس از یائسگی: زنانی که از هورموندرمانی ترکیبی استروژن و پروژسترون برای درمان علائم و نشانههای یائسگی استفاده میکنند، ریسک ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهند. خطر ابتلا به سرطان پستان با قطع مصرف این داروها کاهش مییابد.
نوشیدن الکل: نوشیدن الکل خطر ابتلا به سرطان پستان را بالا میبرد.
پیشگیری از سرطان پستان
کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان برای زنانی با ریسک متوسط
ایجاد تغییراتی در زندگی روزمره ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان کمک کند:
از پزشک خود در مورد غربالگری سرطان پستان سؤال کنید: با پزشک خود در مورد زمان شروع معاینات و آزمایشهای غربالگری سرطان پستان، مانند معاینهٔ بالینی پستان و ماموگرافی صحبت کنید. در مورد مزایا و خطرهای غربالگری با پزشک صحبت کنید. با کمک هم میتوانید تصمیم بگیرید که کدام موارد غربالگری سرطان پستان برای شما مناسب است.
از طریق خودآزمایی پستان با پستانهای خود آشنا شوید: زنان میتوانند با بررسی گهگاهی طی پروسهٔ خودآزمایی پستان، با فرم و شکل پستانهای خود آشنا باشند، تا اگر تغییر جدید، توده یا علائم غیرعادی دیگری در پستانهای شما وجود داشت، فوراً با پزشک خود صحبت کنید. این شناخت از سینهها به شما کمک کند تا تغییرات طبیعی را که پستانهایتان متحمل میشوند درک کنید و علائم و نشانههای غیرعادی را شناسایی کنید.
اگر الکل مینوشید، در حد اعتدال باشد: در صورت تصمیم به نوشیدن الکل، مقدار آن را به حداکثر یک نوشیدنی در روز محدود کنید.
بیشتر روزهای هفته ورزش کنید: در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه ورزش کنید. همچنین ورزش کردن را به شکل آهسته و تدریجی شروع کنید.
هورموندرمانی پس از یائسگی را محدود کنید: هورموندرمانی ترکیبی ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد. با پزشک خود در مورد مزایا و خطرهای هورموندرمانی صحبت کنید. برخی از زنان علائم و نشانههای آزاردهندهای را در طول یائسگی تجربه میکنند و برای این زنان، افزایش ریسک ابتلا به سرطان پستان ممکن است در مقابل تسکین علائم و نشانههای یائسگی قابل قبول باشد. با این حال، برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان، از کمترین دز ممکن دارو برای کمترین زمان ممکن استفاده کنید.
وزن مناسب را حفظ کنید: اگر وزن سالمی دارید، برای حفظ آن وزن تلاش کنید. اگر نیاز دارید وزن خود را کاهش دهید، از پزشکتان در مورد راهکارهای سالم کاهش وزن سؤال کنید. تعداد کالریهای دریافتی خود در هر روز را کم کنید و به تدریج میزان ورزش خود را افزایش دهید.
یک رژیم غذایی سالم انتخاب کنید: زنانی که رژیم غذایی مدیترانهای را با مصرف روغن زیتون فرابکر و آجیل ترکیب میکنند ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهند. رژیم غذایی مدیترانهای بیشتر بر غذاهای گیاهی مانند میوهها و سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و آجیل تمرکز دارد. در این رژیم چربیهای سالم مانند روغن زیتون جایگزین کره و ماهی جایگزین گوشت قرمز میشود.
کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان برای زنان دارای ریسک بالا
اگر پزشک، سابقهٔ خانوادگی شما را ارزیابی کرده و تشخیص داده است که عوامل خطرساز دیگری مانند یک بیماری پیشسرطانی پستان دارید که خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد، میتوانید برای کاهش ریسک خود دربارهٔ گزینههایی مانند موارد زیر با پزشک مشورت کنید:
داروهای پیشگیرانه یا پیشگیری شیمیایی (Chemoprevention): داروهای مسدودکنندهٔ استروژن، از جمله تعدیلکنندههای انتخابی گیرندهٔ استروژن و مهارکنندههای آروماتاز، خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان دارای ریسک بالای این بیماری کاهش میدهند. این داروها ریسک ایجاد عوارض جانبی دارند، بنابراین پزشکان آنها را تنها برای زنانی که خطر ابتلا به سرطان پستان در آنها بسیار بالاست، تجویز میکنند. در مورد مزایا و خطرهای این داروها با پزشک صحبت کنید.
جراحی پیشگیرانه: زنانی که ریسک بسیار بالایی برای سرطان پستان دارند، ممکن است پستانهای سالم خود را با جراحی بردارند که عمل ماستکتومی پیشگیرانه نام دارد. آنها همچنین ممکن است تصمیم بگیرند که تخمدانهای سالم خود را خارج کنند که اوفورکتومی پیشگیرانه نامیده میشود، تا هم ریسک سرطان پستان و هم ریسک سرطان تخمدان را کاهش دهند.
در مورد اوفورکتومی دقیق و کامل بدانید.
تشخیص سرطان پستان
آزمایشها و روشهای مورد استفاده برای تشخیص سرطان پستان عبارتند از:
معاینهٔ پستان
پزشک هر دو پستان و غدد لنفاوی را در زیر بغل بررسی میکند و با دست به دنبال هر گونه توده یا ناهنجاریهای دیگر میگردد.
ماموگرافی
ماموگرافی یک عکس رادیوگرافی از پستان است. این آزمایش معمولاً برای غربالگری سرطان پستان استفاده میشود. اگر ناهنجاری در ماموگرافی غربالگری تشخیص داده شود، ممکن است پزشک یک ماموگرافی تشخیصی را برای ارزیابی بیشتر آن ناهنجاری توصیه کند.
سونوگرافی پستان
سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویری از ساختارهای اعماق بدن استفاده میکند. این تست میتواند برای تعیین اینکه آیا تودهٔ جدید پستان یک تودهٔ جامد است یا یک کیست پر از مایع استفاده شود.
نمونهبرداری یا بیوپسی پستان
برداشتن نمونهای از سلولهای پستان برای آزمایش با نمونهبرداری، تنها راه قطعی برای تشخیص سرطان پستان است. در طول نمونهبرداری، پزشک از یک دستگاه سوزنی تخصصی که توسط اشعهٔ ایکس یا سیستم تصویربرداری دیگری هدایت میشود و اصطلاحاً گاید نام دارد، برای برداشتن هستهای از بافت ناحیهٔ مشکوک استفاده میکند. در برخی موارد، یک نشانگر فلزی کوچک در محل باقی میماند تا در آزمایشهای تصویربرداری بعدی بتوان آن ناحیه را به راحتی شناسایی کرد.
نمونهها برای تجزیه و تحلیل و پاتولوژی به آزمایشگاه فرستاده میشوند تا کارشناسان سرطانی بودن یا نبودن سلولها را تعیین کنند. همچنین، نمونه برای تعیین نوع سلولهای درگیر در سرطان پستان، تهاجمی بودن یا اصطلاحاً درجهٔ سرطان (Grade) و اینکه آیا سلولهای سرطانی گیرندههای هورمونی یا گیرندههای دیگری دارند تجزیه و تحلیل میشود. نوع گیرندهها میتواند روی گزینههای درمانی تأثیر بگذارد.
امآرآی پستان
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی پستان یا MRI یکی دیگر از راههای تشخیص است. دستگاه امآرآی از آهنربا و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویری از داخل پستان استفاده میکند. قبل از امآرآی پستان، یک آمپول رنگ مخصوص به شخص تزریق میشود. برخلاف سایر انواع تستهای تصویربرداری، امآرآی از پرتوافشانی برای ایجاد تصاویر استفاده نمیکند.
بسته به شرایط ممکن است از آزمایشها و روشهای دیگری نیز استفاده شود.
مرحلهبندی سرطان پستان یا استیج
وقتی پزشک سرطان پستان را تشخیص داد، نوبت به تعیین وسعت یا مرحلهٔ سرطان میرسد که استیج (Stage) نامیده میشود. مرحلهٔ سرطان به تعیین پیشآگهی بیماری و بهترین گزینههای درمانی کمک میکند. ممکن است تا پس از انجام عمل جراحی سرطان پستان نتوان از مرحلهٔ سرطان مطمئن شد. آزمایشها و روشهای مورد استفاده برای تعیین مرحلهٔ سرطان پستان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایشهای خون، مانند شمارش کامل سلولهای خون
- ماموگرافی پستان دیگر برای بررسی علائم سرطان
- امآرآی پستان
- اسکن استخوان
- اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سیتیاسکن
- اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون یا پتاسکن
همهٔ زنان به همهٔ این آزمایشها و تستها نیاز ندارند. پزشک بر اساس شرایط خاص هر بیمار و با در نظر گرفتن علائم جدیدی که ممکن است تجربه شود، آزمایشهای مناسب را انتخاب میکند. مراحل سرطان پستان از صفر تا چهار متغیر است. مرحلهٔ صفر نشاندهندهٔ سرطان غیرتهاجمی یا محدودشده به مجاری شیر است و مرحلهٔ چهار که سرطان پستان متاستاتیک نیز نامیده میشود، نشاندهندهٔ سرطانی است که به سایر نواحی بدن گسترش یافته است.
مرحلهبندی سرطان پستان، گرید سرطان، وجود نشانگرهای تومور، مانند گیرندههای استروژن، پروژسترون و HER2 و عوامل تکثیر را نیز مشخص میکند.
درمان سرطان پستان
پزشک گزینههای درمانی سرطان پستان را بر اساس نوع سرطان پستان، استیج و گرید آن، اندازه و حساسیت یا نبود حساسیت سلولهای سرطانی به هورمونها تعیین میکند. او همچنین سلامت کلی و ترجیحات شخصی بیمار را در انتخاب درمان در نظر میگیرد.
بیشتر زنان برای سرطان پستان تحت عمل جراحی قرار میگیرند و بسیاری نیز پس از جراحی تحت درمانهای اضافی مانند شیمیدرمانی، هورموندرمانی یا پرتودرمانی قرار میگیرند. در شرایط خاص، شیمیدرمانی ممکن است قبل از جراحی نیز استفاده شود.
گزینههای زیادی برای درمان سرطان پستان وجود دارد و ممکن است شخص در تصمیمگیری درمورد درمان خود دچار سردرگمی شود. برای همین بهتر است نظر یک پزشک متخصص دیگر را نیز بگیرد. همچنین فکر خوبی است که با زنان دیگری که با چنین تصمیمی روبهرو شدهاند، صحبت کرد. بهطورکلی، مراحل درمان سرطان پستان به ترتیب چهار مرحلهٔ زیر است:
۱. جراحی سرطان پستان
عملهای مورد استفاده برای درمان سرطان پستان عبارتند از:
برداشتن تودهٔ سرطانی پستان یا لامپکتومی (lumpectomy): طی لامپکتومی، که جراحی حفظ پستان یا جراحی موضعی گسترده نیز نامیده میشود، جراح تومور و حاشیهٔ کوچکی از بافت سالم اطراف آن را برمیدارد. لامپکتومی ممکن است برای برداشتن تومورهای کوچکتر توصیه شود. برخی افراد دارای تومورهای بزرگتر ممکن است قبل از جراحی تحت شیمیدرمانی قرار گیرند تا تومور را کوچک کنند و برداشتن کامل آن با روش لامپکتومی را امکانپذیر کنند.
برداشتن کل پستان یا ماستکتومی (mastectomy): ماستکتومی عملی است که برای برداشتن تمام بافت پستان استفاده میشود. اکثر جراحیهای ماستکتومی، تمام بافت پستان یعنی لوبولها، مجاری شیر، بافت چربی و مقداری پوست، از جمله نوک پستان و آرئولا (ماستکتومی کامل یا ساده) را برمیدارند. در برخی موارد، تکنیکهای جراحی جدیدتر ممکن است گزینهای برای بهبود ظاهر پستان باشند. ماستکتومی محافظ پوست و ماستکتومی نگهدارندهٔ نوک پستان به طور فزایندهای استفاده میشود.
برداشتن تعداد محدودی از غدد لنفاوی یا بیوپسی غدد نگهبان (Sentinel node biopsy): برای تعیین اینکه آیا سرطان به غدد لنفاوی سرایت کرده است یا خیر، جراح با بیمار دربارهٔ نقش برداشتن غدد لنفاوی صحبت خواهد کرد. غدد نگهبان اولین غدد لنفاوی هستند که مایع لنف از تومور به آنها سرایت میکند. اگر سرطانی در آن غدد لنفاوی یافت نشود، احتمال یافتن سرطان در هر یک از غدد لنفاوی باقیمانده اندک است و نیازی به برداشتن غدد دیگری نیست.
برداشتن چند غدهٔ لنفاوی یا برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل (Axillary lymph node dissection): اگر سرطان در غدد لنفاوی نگهبان یافت شود، جراح با بیمار دربارهٔ تأثیر برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل صحبت خواهد کرد.
برداشتن هر دو پستان: برخی از زنان مبتلا به سرطان در یک پستان، درصورتیکه به دلیل استعداد ژنتیکی یا سابقهٔ خانوادگی قوی، ریسک بسیار بیشتری برای ابتلا به سرطان در پستان دیگر داشته باشند، ممکن است تصمیم بگیرند که پستان سالم خود را نیز تخلیه کنند که این عمل، ماستکتومی پروفیلاکتیک دوطرفه (contralateral prophylactic mastectomy) نام دارد. اکثر زنان مبتلا به سرطان پستان در یک پستان، هرگز به سرطان در پستان دیگر مبتلا نمیشوند. در مورد ریسک خود برای ابتلا به سرطان پستان و همچنین مزایا و خطرهای این روش با پزشک صحبت کنید.
عوارض جراحی سرطان پستان به پروسۀ درمانی انتخابشده ارتباط دارد. جراحی سرطان پستان بهطورکلی ریسک درد، خونریزی، عفونت و ورم بازو (ادم لنفاوی) را به همراه دارد. ممکن است بعد از جراحی سرطان، بیمار تصمیم به عمل بازسازی پستان بگیرد. در این صورت میتواند در مورد گزینهها و ترجیحات خود با جراح صحبت کند.
همچنین، خوب است که قبل از جراحی سرطان پستان، به جراح پلاستیک مراجعه کرد. گزینهها میتواند شامل بازسازی با ایمپلنت پستان (از جنس سیلیکون یا آب) یا بازسازی با استفاده از بافت بدن بیمار باشد. این عملها را میتوان در زمان جراحی ماستکتومی یا در تاریخ دیگری انجام داد.
۲. پرتودرمانی
پرتودرمانی از پرتوهایی با انرژی بالا مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میکند. این پروسه معمولاً با استفاده از دستگاه بزرگی انجام میشود که پرتوهای انرژی را به سمت بدن هدف میگیرد (پرتوافکنی اشعه خارجی). اما پرتوافکنی را میتوان با قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل بدن نیز انجام داد (براکیتراپی یا نزدیکدرمانی).
پرتودرمانی با اشعه خارجی برای کل پستان معمولاً پس از لامپکتومی استفاده میشود. اگر خطر عود سرطان کم باشد، ممکن است بتوان پس از لامپکتومی از براکیتراپی پستان استفاده کرد.
همچنین، پزشکان ممکن است پس از ماستکتومی برای سرطانهای بزرگتر پستان یا سرطانهایی که به غدد لنفاوی گسترش یافتهاند، پرتودرمانی دیواره قفسه پستان را توصیه کنند.
پرتودرمانی سرطان پستان بسته به نوع درمان میتواند از سه روز تا شش هفته طول بکشد. پزشکی که پرتودرمانی را انجام میدهد (آنکولوژیست پرتودرمانگر) بر اساس وضعیت بیمار، نوع سرطان و محل تومور تعیین میکند که کدام نوع پرتودرمانی بهتر است.
عوارض جانبی پرتودرمانی شامل خستگی و بثورات قرمزی شبیه آفتابسوختگی در ناحیه هدف پرتودرمانی است. بافت پستان نیز ممکن است متورم یا سفتتر شود. در موارد نادر ممکن است مشکلات جدیتری مانند آسیب به قلب یا ریهها، یا در موارد نادرتر سرطان دوم در ناحیه تحت درمان رخ دهد.
۳. شیمیدرمانی یا کیموتراپی
شیمیدرمانی (Chemotherapy) از دارو برای از بین بردن سلولهای سریعالرشد مانند سلولهای سرطانی استفاده میکند. اگر سرطان ریسک بالایی برای عود کردن یا گسترش به قسمت دیگری از بدن داشته باشد، ممکن است پزشک پس از جراحی شیمیدرمانی را برای کاهش احتمال عود سرطان توصیه کند.
در زنانی که تومورهای پستان بزرگتر دارند گاهی شیمیدرمانی قبل از جراحی انجام میشود. هدف این کار کوچک کردن تومور به اندازهای است که برداشتن آن با جراحی آسانتر شود. شیمیدرمانی در زنانی که سرطان آنها به سایر قسمتهای بدن گسترش یافته است نیز استفاده میشود. در این شرایط ممکن است شیمیدرمانی برای کنترل و کاهش علائم سرطان توصیه شود.
عوارض جانبی شیمیدرمانی به داروهای استفادهشده ارتباط دارد. عوارض جانبی رایج شامل ریزش مو، حالت تهوع، استفراغ، خستگی و افزایش ریسک ابتلا به عفونت است. عوارض جانبی نادر میتواند شامل یائسگی زودرس، ناباروری (اگر قبل از یائسگی انجام شود)، آسیب به قلب و کلیهها، آسیب عصبی و در موارد بسیار نادر سرطان خون باشد.
۴. هورموندرمانی یا هورمونتراپی
هورموندرمانی که شاید نام درستتر آن درمان مسدودکنندهٔ هورمون است برای درمان آن نوع از سرطانهای پستان که به هورمونها حساس هستند، استفاده میشود. پزشکان به این سرطانها به عنوان سرطانهای گیرندهٔ استروژن مثبت (ER مثبت) و گیرندهٔ پروژسترون مثبت (PR مثبت) اشاره میکنند.
هورموندرمانی را میتوان قبل یا بعد از جراحی یا سایر درمانها و برای کاهش احتمال بازگشت سرطان استفاده کرد. اگر سرطان قبلاً به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد، هورموندرمانی ممکن است آن را کوچک و کنترل کند. داروهایی که میتوانند در هورموندرمانی استفاده شوند عبارتند از:
- داروهایی که مانع از اتصال هورمونها به سلولهای سرطانی میشوند (تعدیلکنندههای انتخابی گیرندهٔ استروژن)
- داروهایی که بدن را از تولید استروژن پس از یائسگی بازمیدارند (مهارکنندههای آروماتاز)
- جراحی یا داروهایی برای توقف تولید هورمون در تخمدانها
عوارض جانبی هورموندرمانی به نوع درمان ارتباط دارد، اما ممکن است شامل گرگرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن باشد. عوارض جانبی جدیتر شامل خطر نازک شدن استخوان یا پوکی استخوان و لخته شدن خون است.
درمانهای دارویی هدفمند
درمانهای دارویی هدفمند به ناهنجاریهای خاصی در سلولهای سرطانی حمله میکنند. به عنوان مثال، چند داروی هدفمند روی پروتئینی به نام گیرندهٔ انسانی فاکتور رشد اپیدرمی نوع ۲ (HER2) تمرکز میکنند که برخی از سلولهای سرطان پستان مقدار زیادی از آن تولید میکنند. این پروتئین به رشد و بقای سلولهای سرطان پستان کمک میکند. داروهای هدفمند میتوانند با هدف قرار دادن سلولهایی که مقدار بیش از حدی HER2 تولید میکنند، به سلولهای سرطانی آسیب برسانند و در عین حال به سلولهای سالم کاری نداشته باشند.
داروهای هدفمند دیگری نیز وجود دارد که بر سایر ناهنجاریهای درون سلولهای سرطانی تمرکز دارند. درمان هدفمند یکی از حوزههای فعال تحقیقات سرطان است. برای همین، ممکن است سلولهای سرطانی بیمار آزمایش شوند تا ببینند آیا میتوان از درمان هدفمند سود برد یا خیر. برخی از این داروها پس از جراحی برای کاهش ریسک بازگشت سرطان استفاده میشود. برخی دیگر برای کند کردن رشد تومور در کیسهای پیشرفته مورد استفاده قرار میگیرند.
ایمنیدرمانی
ایمنیدرمانی یا ایمونوتراپی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده میکند. سیستم ایمنی بدن که مسئولیت مبارزه با بیماریها را دارد ممکن است به سرطان حمله نکند، زیرا سلولهای سرطانی پروتئینهایی تولید میکنند که سلولهای سیستم ایمنی را کور میکند. ایمنیدرمانی با ایجاد تداخل در این فرایند عمل میکند.
اگر سرطان پستان از نوع سهگانه منفی باشد، ایمنیدرمانی میتواند یکی از گزینههای درمان باشد. سرطان پستان سهگانه منفی به این معناست که سلولهای سرطانی گیرندههایی برای استروژن، پروژسترون یا HER2 ندارند.
مراقبت تسکینی
مراقبت تسکینی یا حمایتی یک مراقبت پزشکی تخصصی است که بر تسکین درد و سایر علائم یک بیماری جدی تمرکز دارد. متخصصان مراقبتهای تسکینی با فرد بیمار، خانواده و سایر پزشکان او همکاری میکنند تا لایهای اضافی از حمایت را ارائه دهند که مکمل مراقبتهای ادامهدار بیمار باشد. مراقبت تسکینی را میتوان در حین انجام سایر درمانهای تهاجمی مانند جراحی، شیمیدرمانی یا پرتودرمانی استفاده کرد.
اگر از مراقبت تسکینی در کنار سایر درمانهای مناسب استفاده میشود، ممکن است افراد مبتلا به سرطان حال بهتری داشته باشند و مدت بیشتری عمر کنند. مراقبت تسکینی توسط تیمی متشکل از پزشکان، پرستاران و سایر متخصصانی که آموزشهای ویژه دیدهاند، ارائه میشود. هدف تیمهای مراقبت تسکینی بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانوادههایشان است. این شکل از مراقبت در کنار درمانهای دیگر ارائه میشود. البته در ایران چندان به این مورد اهمیت داده نمیشود.
طب جایگزین
هیچ درمان دارویی جایگزینی برای سرطان پستان یافت نشده است. اما درمانهای طب مکمل و طب جایگزین درصورتیکه با مراقبتهای پزشکی ترکیب شود، ممکن است به بیمار در مقابله با عوارض جانبی درمانهای سرطان کمک کنند.
طب جایگزین برای خستگی
بسیاری از بازماندگان سرطان پستان در طول درمان و پس از آن دچار خستگی شدید میشوند که میتواند سالها ادامه یابد. درمانهای مکمل و جایگزین هنگامی که با مراقبتهای پزشک ترکیب میشود، ممکن است به رفع خستگی بیماران کمک کند. اگر شما چنین تجربهاید دارید، با پزشک خود در مورد راهکارهای زیر صحبت کنید:
ورزش ملایم: اگر پزشکتان این کار را تأیید کرد، ورزش ملایم را به صورت چند بار در هفته شروع کنید و در صورت تمایل زمان آن را بیشتر کنید. پیادهروی، شنا، یوگا یا تای چی گزینههای خوبی هستند.
مدیریت استرس: استرس را در زندگی روزمرهٔ خود کنترل کنید. تکنیکهای کاهش استرس مانند آرامسازی عضلات، تجسم ذهنی و وقت گذراندن با دوستان و خانواده را امتحان کنید.
ابراز احساسات: فعالیتی بیاید که به شما امکان صحبت کردن یا نوشتن در مورد احساسات خود را میدهد. نوشتن در یک دفتر خاطرات روزانه، شرکت در یک گروه پشتیبانی یا صحبت با یک رواندرمانگر گزینههای خوبی هستند.
مقابله و حمایت
مبتلا شدن به سرطان پستان میتواند اتفاقی بسیار دلهرهآور باشد و درست زمانی که سعی میکنید با شوک و ترس از آیندهتان کنار بیایید، از شما خواسته میشود که تصمیمات مهمی در مورد درمان خود بگیرید. هر آدمی راه خود را برای کنار آمدن با سرطان پیدا میکند، تا وقتی بتوانید روش مقابلهای مناسب خود را بیابید، راهکارهای زیر ممکن است کمک کند:
اطلاعات کافی در مورد سرطان پستان خود کسب کنید تا بتوانید در مورد مراقبت و درمان خود تصمیم بگیرید. اگر مایلید در مورد سرطان پستان خود بیشتر بدانید، از پزشک در مورد جزئیات سرطان خود، یعنی نوع، مرحله و وضعیت گیرندهٔ هورمونی سؤال کنید. از او بخواهید منابع خوب و بهروزی را در مورد گزینههای درمانی شما معرفی کند. آگاهی بیشتر در مورد سرطان و گزینههای درمانی ممکن است به شما کمک کند هنگام تصمیمگیری در مورد درمان، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید. با این حال، برخی زنان ممکن است تمایلی به دانستن جزئیات سرطان خود نداشته باشند. اگر چنین احساسی دارید، این مورد را به پزشک خود بگویید.
با دیگر بازماندگان سرطان پستان صحبت کنید: ممکن است صحبت با دیگرانی که در موقعیت مشابه هستند برای شما مفید و مشوق باشد. پس این افراد را پیدا کنید و با آنها ارتباط داشته باشید.
فردی را بیابید که با او در مورد احساسات خود صحبت کنید: یک دوست یا یکی از اعضای خانواده را پیدا کنید که شنوندهٔ خوبی باشد یا با یک روانکاو صحبت کنید. از پزشک خود بخواهید که شما را به یک مشاور یا متخصص دیگری در این زمینه ارجاع دهد.
دوستان و اعضای خانواده خود را نزدیک نگه دارید: دوستان و خانواده میتوانند شبکهٔ حمایتی مهمی را در طول درمان سرطان برای شما فراهم کنند. وقتی در مورد سرطان پستان خود به مردم میگویید، احتمالاً پیشنهادهای کمک زیادی دریافت خواهید کرد. از قبل در مورد چیزهایی که ممکن است در موردشان کمک بخواهید فکر کنید؛ خواه داشتن کسی برای درد دل در صورت احساس افسردگی باشد، خواه کمک گرفتن در تهیهٔ وعدههای غذایی.
صمیمیت جنسی با همسرتان را حفظ کنید: طبق باور بیشتر انسانها و در فرهنگهای مختلف، پستانهای زنان با جذابیت، زنانگی و میل جنسی همراه است. به دلیل این نگرشها، سرطان پستان ممکن است بر تصویر شما از خودتان تأثیر بگذارد و اعتماد به نفس شما را در روابط جنسی از بین ببرد. در مورد احساس ناامنی و ناکافی بودن و دیگر احساسات خود با همسرتان صحبت کنید.
مراجعه به پزشک برای سرطان پستان
آماده شدن برای ویزیت پزشک
کارهایی که میتوانید برای آمادگی شروع ویزیت پزشک انجام دهید شامل موارد زیر است:
- هر علائمی را که تجربه میکنید، از جمله علائمی که ظاهراً ارتباطی با دلیل وقت گرفتن از پزشک ندارند، یادداشت کنید.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
- سابقهٔ خانواده خود از لحاظ سرطان را یادداشت کنید. اعضای خانوادهٔ مبتلا به سرطان را بنویسید، از جمله اینکه هر یک از آنها چه نسبتی با شما دارند، نوع سرطان، سن تشخیص و اینکه آیا هر فرد مبتلا زنده مانده است یا خیر.
- فهرستی از تمام داروها، ویتامینها یا مکملهایی که مصرف میکنید تهیه کنید.
- تمام مدارک و سوابق مربوط به تشخیص و درمان سرطان خود را نگه دارید. این مدارک را در یک کلاسور یا پوشهای که میتوانید به ویزیتهای خود ببرید منظم کنید.
- یکی از اعضای خانواده یا دوستی را همراه خود ببرید. گاهی اوقات فهمیدن و به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائهشده در یک ویزیت دشوار است. کسی که شما را همراهی میکند ممکن است چیزی را که نشنیدهاید یا فراموش کردهاید به خاطر بیاورد.
- سؤالاتی را که میخواهید از پزشک بپرسید بنویسید.
این را نیز بدانید که زنان مبتلا به سرطان پستان ممکن است توسط پزشک زنان خود و همچنین چند پزشک و متخصص دیگر ویزیت شوند، از جمله:
- جراح پستان یا فلوشیپ سرطان پستان
- رادیولوژیست
- پزشک متخصص در درمان سرطان به نام آنکولوژیست
- پزشکانی که سرطان را با پرتو درمان میکنند به نام آنکولوژیست پرتودرمانگر
- مشاور ژنتیک
- جراح پلاستیک
سؤالات شما از پزشک
فرصتی که برای صحبت با پزشک دارید محدود است، بنابراین تهیهٔ فهرستی از سؤالات کمک میکند تا بهترین استفاده را از این زمان ببرید. برای اینکه مبادا وقت کم بیاورید، سؤالات خود را از مهمترین به کماهمیتترین فهرست کنید. همچنین بد نیست جوابهای پزشک را با موبایلتان ضبط کنید. در مورد سرطان پستان، برخی سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارت است از:
- چه نوع سرطان پستانی دارم؟
- سرطان من در چه مرحلهای است؟
- میتوانید گزارش آسیبشناسی (پاتولوژی) را برای من توضیح دهید؟
- آیا به آزمایشهای بیشتری نیاز دارم؟
- چه گزینههای درمانی برای من در دسترس است؟
- مزایای هر درمانی که توصیه میکنید، چیست؟
- عوارض جانبی هر گزینهٔ درمانی چیست؟
- آیا درمان باعث یائسگی میشود؟
- هر درمان چگونه بر زندگی روزمره من تأثیر میگذارد؟ آیا میتوانم به کارم ادامه دهم؟
- آیا درمانی وجود دارد که شما بیشتر از بقیه توصیه کنید؟
- از کجا میدانید که این درمانها برای من مفید خواهد بود؟
- اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده شما در شرایط من بود چه توصیهای به او میکردید؟
- برای تصمیمگیری در مورد درمان سرطان چقدر فرصت دارم؟
- اگر درمان سرطان نخواهم چه اتفاقی میافتد؟
- هزینهٔ درمان سرطان چقدر خواهد بود؟
- آیا بیمهٔ من آزمایشها و درمانی را که توصیه میکنید پوشش میدهد؟
- آیا باید نظر یک پزشک دیگر را نیز بگیرم؟
- آیا بروشور یا مطالب چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟
- چه وبسایتها یا کتابهایی را در مورد بیماری من پیشنهاد میکنید؟
- آیا آزمایشهای بالینی یا درمانهای جدیدتری وجود دارد که باید مد نظر قرار دهم؟
علاوه بر سؤالاتی که برای پرسیدن از پزشک خود آماده کردهاید، از پرسیدن سؤالات دیگری که در طول ویزیت برای شما پیش میآید هم تردید نکنید.
سؤالات پزشک از شما
پزشک احتمالاً سؤالاتی از شما میپرسد. آماده بودن برای پاسخ به آنها میتواند وقت بیشتری برای موارد دیگری که میخواهید به آنها بپردازید، باقی بگذارد. پزشک شما ممکن است بپرسد:
- اولین بار چه زمانی علائم را تجربه کردید؟
- آیا علائم شما مداوم بوده یا گاه به گاه؟
- شدت علائم شما چقدر است؟
- آیا چیزی هست که به نظر میرسد علائم شما را بهبود میبخشد؟
- آیا چیزی هست که به نظر میرسد علائم شما را بدتر میکند؟
تلاش قابل توجه برای آگاهیبخشی در مورد سرطان پستان و تأمین بودجههای تحقیقاتی، امروزه به پیشرفتهایی در تشخیص و درمان سرطان پستان کمک زیادی کرده است. میزان بقای سرطان پستان افزایش یافته است و تعداد مرگ و میرهای مرتبط با این بیماری پیوسته در حال کاهش است که عمدتاً به دلیل عواملی مانند تشخیص زودهنگام، رویکرد شخصیسازیشدهٔ جدید برای درمان و درک بهتر این بیماری است. پس؛ آگاه باشید، غربالگری پستان را از یاد نبرید و سالمتر بمانید.