انواع روش های پیشگیری از بارداری را بشناسید
کنترل بارداری یا پیشگیری از بارداری به روش‌هایی گفته می‌شود که با هدف جلوگیری از باردارشدن استفاده می‌شوند. این روش‌ها تنها زمانی موثرند که به درستی استفاده شوند. بنابراین چنانچه قصد باردارشدن ندارید، لازم است که با طرز کار هر روش و مراقبت و احتیاطات لازم به هنگام استفاده از آنها آشنا باشید.
در این مطلب با انواع روش های پیشگیری از بارداری و شیوه استفاده از آنها آشنا می‌شوید.
پیشگیری از بارداری چیست؟
پیشگیری از بارداری یا کنترل بارداری به هر وسیله یا روشی گفته می‌شود که افراد برای جلوگیری از بارداری ناخواسته استفاده می‌کنند و شامل قرص، دستگاه‌های داخل رحمی (IUD)، وازکتومی و کاندوم است. برخی از این روش‌ها در جلوگیری از بارداری موثرتر از بقیه هستند.
از کدام روش پیشگیری از بارداری استفاده کنم؟
با آگاهی داشتن از انواع روش های پیشگیری از بارداری و کسب اطلاعات بیشتر در مورد کنترل بارداری، می‌توانید تصمیم بگیرید که کدام روش برای شما و همسرتان مناسب‌تر است. هنگام تصمیم‌گیری فاکتورهای زیر را در نظر بگیرید:
- سهولت استفاده از روش پیشگیری
- اثربخشی آن در پیشگیری از بارداری
- محافظت در برابر بیماری های مقاربتی
- سن و وضعیت سلامت
- قصد بارداری در آینده
- در نظرگرفتن عوارض جانبی یا خطرات
- تعداد دفعات رابطه جنسی یا تعداد شرکای جنسی
- تاثیر بر نظم چرخه قاعدگی
شیوه عملکرد روش های کنترل بارداری
زنان می‌توانند روشی را از بین انواع مختلف روش های پیشگیری از حاملگی انتخاب کنند. برخی از آنها بهتر از بقیه عمل می‌کنند. نوع روشی که استفاده می‌کنید به سلامت شما، تمایل شما برای بچه‌دار شدن در حال حاضر یا در آینده و نیاز شما به جلوگیری از عفونت‌های مقاربتی (STIs) ارتباط دارد. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تصمیم بگیرید که کدام نوع در حال حاضر بهترین روش برای شماست. هر یک از انواع روش کمی متفاوت از بقیه عمل می‌کنند. مکانیسم هر یک از روش های پیشگیری از بارداری عبارتند از:
- جلوگیری از رسیدن اسپرم به تخمک
- جلوگیری از ترشح تخمک توسط تخمدان
- آسیب رساندن به اسپرم به طوری که نتواند به سمت تخمک حرکت کند.
- غلیظ کردن مخاط دهانه رحم به شکلی که اسپرم نتواند در آن حرکت کند.
- تغییر ضخامت پوشش داخلی رحم به طوری که تخمک نتواند لانه‌گزینی کند.
انواع روش های جلوگیری از بارداری
قبل از انتخاب هر روشی به منظور جلوگیری از حاملگی، باید با شریک زندگی خود و پزشکتان صحبت کنید. روش های جلوگیری از حاملگی تنها در صورتی موثر هستند که از آنها به شکل درستی استفاده کنید. بنابراین، باید مطمئن شوید که نحوه استفاده از روش انتخابی خود را می‌دانید. خلاصه‌ای از انواع روش های پیشگیری از بارداری عبارتند از:
- روشهای فیزیکی: این روش مانند استفاده از کاندوم مانع از ورود اسپرم به داخل رحم می‌شوند و باید در هر بار رابطه جنسی استفاده شوند.
- روش دارویی و هورمونی: این روش‌ها از هورمون‌ها برای جلوگیری از تخمک‌گذاری یا تغییر شرایط رحم و دهانه رحم به شکل روزانه و کوتاه اثر یا طولانی مدت استفاده می‌شود.
- عقیم سازی: جلوگیری دائمی از بارداری، عقیم سازی نام دارد که هم برای زنان امکان‌پذیر است و هم مردان.
- روش طبیعی: استفاده از روشهای طبیعی برای جلوگیری از بارداری است.
- روش اورژانسی: در صورت عدم موفقیت در کنترل بارداری، استفاده می‌شود.
- پرهیز از رابطه جنسی: خودداری از رابطه جنسی برای جلوگیری از بارداری
انواع مختلفی از روش پیشگیری از بارداری وجود دارد و هر کدام کمی متفاوت از بقیه عمل می‌کنند. برخی از این روش‌ها بهتر از بقیه عمل می‌کنند.
روش های ایجاد مانع فیزیکی
روشهای فیزیکی مثل کاندوم، دیافراگم، اسفنج و کلاهک دهانهٔ رحم، وسایلی است که در هر بار رابطهٔ جنسی استفاده می‌کنید تا مانع بارداری شوید. مبنای این روش ایجاد مانع فیزیکی بین اسپرم مرد و تخمک زن است.
کاندوم
کاندوم یک پوشش نازک از جنس لاتکس یا پلاستیک است که در حالت نعوظ و قبل از رابطه جنسی روی آلت تناسلی مرد کشیده می‌شود. این پوشش مانع از ورود مایع منی حاوی اسپرم به واژن می‌شود. کاندوم می‌تواند به راحتی پاره شود و در نتیجه نسبت به سایر روش های پیشگیری از بارداری اثربخشی کمتری دارد. لازم است هر بار که رابطه جنسی دارید از یک کاندوم جدید استفاده کنید. اثربخشی این روش در صورت استفاده درست و بدون پاره شدن بیشتر از 90 درصد است. با وجود اینکه کاندوم محافظت 100 درصدی در برابر بارداری ایجاد نمی‌کند، یکی از بهترین گزینه‌ها برای محافظت در برابر بیماریهای مقاربتی است. هنگام استفاده از کاندوم فقط از روان‌کننده‌های بر پایه آب استفاده کنید. انواع بر پایه روغن مانند وازلین یا استفاده از روغن بچه می‌توانند باعث پاره شدن کاندوم شوند که در چنین حالتی باید از یک روش ضدبارداری اورژانسی استفاده کنید.
اسپرم کش
اسپرم‌کش‌ها، ژل، کرم، فوم یا شیافی است که از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری می‌کند. مواد شیمیایی موجود در اسپرم‌کش‌ها به اسپرم آسیب می‌رسانند، در نتیجه مانع رسیدن اسپرم به تخمک می‌شوند. برای اثربخشی بهتر باید دقیقاً طبق دستورالعمل آن استفاده شود. همچنین نوع خاصی از ژل واژینال وجود دارد که مانند اسپرم کش عمل می‌کند. این ژل با کاهش pH واژن حرکت را برای اسپرم‌ها دشوار می‌کند.
اسپرم‌کش و ژل‌های واژینال را باید حداقل 15 تا 30 دقیقه قبل از رابطه جنسی در داخل واژن قرار دهید. اکثر اسپرم‌کش‌ها حدود یک ساعت اثرگذاری دارند و بعد از آن باید به طور مجدد استفاده شوند. اسپرم کش را هر بار که رابطه جنسی دارید دوباره باید استفاده کنید و بعد از رابطه جنسی آن را بلافاصله از واژن پاک نکنید و نشویید. اسپرم‌کش در اکثر داروخانه‌ها موجود است اما ژل واژینال کاهش‌دهنده PH فقط با نسخه پزشک تجویز می‌شود.
در صورتی که فقط از اسپرم کش استفاده کنید، تنها 70 درصد در جلوگیری از بارداری موثر است و استفاده همزمان آن با روش دیگر جلوگیری از بارداری، می‌تواند تا 94 درصد در پیشگیری از بارداری موفق باشد. ژل واژینال هم حدود 85 تا 93 درصد موثر است. لازم به توضیح است که اسپرم‌کش هیچ محافظتی در برابر بیماریهای آمیزشی ایجاد نمی‌کند و حتی ممکن است ریسک ابتلا به این بیماری‌ها را افزایش دهد زیرا مواد شیمیایی موجود در اسپرم کش‌ها واژن را تحریک می‌کنند و ورود عفونت را به بدن آسان‌تر می‌کنند.
دیافراگم
دیافراگم واژن یک فنجان گنبدی شکل انعطاف‌پذیر و قابل استفاده مجدد است که برای جلوگیری از بارداری داخل واژن قرار می‌گیرد. این وسیله با مسدود کردن دهانه رحم مانع از ورود اسپرم به رحم می‌شود. همراه با دیافراگم باید از اسپرم کش بر پایه آب یا ژل ضدبارداری استفاده کنید.
این وسیله را از وسط تا کرده و در واژن قرار می‌دهید به طوری که دهانه رحم را بپوشاند. باید دیافراگم را تقریباً یک تا دو ساعت قبل از رابطه جنسی وارد کنید و 6 تا 24 ساعت پس از رابطه جنسی خارج کنید. برای محافظت بیشتر، اسپرم کش را قبل از رابطه جنسی روی لبه دیافراگم بمالید.
برخی دیافراگم‌ها در اندازه‌های مختلفی وجود دارند. برای تعیین اندازه باید به پزشک مراجعه کنید و با معاینه لگن سایز مناسب را انتخاب کنید. استفاده از دیافراگم با سایز مناسب برای عملکرد بهتر آن بسیار مهم است. دیافراگم‌های واژینال حدود 87 درصد در جلوگیری از بارداری موثرند، اما وقتی به طور صحیح و همراه با اسپرم کش و به طور مداوم از آنها استفاده شود، می‌توانند تا 94 درصد در پیشگیری از بارداری موفق عمل کند. توجه داشته باشید که استفاده از دیافراگم و اسپرم‌کش در برابر برخی از بیماریهای مقاربتی از جمله HIV محافظتی ایجاد نمی‌کند.
کلاهک دهانه رحم
کلاهک دهانه رحم یک فنجانی کوچک سیلیکونی یا پلاستیک نرم به شکل انگشتانه است که روی دهانه رحم قرار می‌گیرد و آن را کاملاً مسدود می‌کند. برای استفاده از آن ابتدا باید روی کلاهک اسپرم کش بزنید سپس، آن را در واژن و جلوی دهانه رحم قرار دهید. کلاهک، دهانه رحم را مسدود می‌کند و اسپرم کش، اسپرم‌ها را بی‌حرکت می‌کند. می‌توانید کلاهک دهانه رحم را از شش ساعت قبل از رابطه جنسی وارد کنید و آن را حداقل هشت ساعت بعد از رابطه جنسی خارج کنید. این وسیله پیشگیری از بارداری را می‌توان تا 48 ساعت در جای خود نگه داشت. مطمئن شوید که از اسپرم کش دقیقاً طبق دستورالعمل آن استفاده می‌کنید.
کلاهک دهانه رحم هم مانند دیافراگم نیاز به تعیین سایز دارد و برای این منظور باید به پزشک مراجعه کنید و با معاینه لگن داشته اندازه مناسب انتخاب شود. این وسیله نیز مثل دیافراگم، تنها زمانی موثر و کارآمد است که سایز درست آن انتخاب شود باشد. کلاهک دهانه رحم حدود 78 درصد در جلوگیری از بارداری موثر است، اما اگر آن را همراه اسپرم کش استفاده کنید می‌تواند تا 85 درصد موثر باشد.
کاندوم زنانه
کاندوم زنانه به شکل یک لوله پلاستیکی روغنی است که در هر انتها یک حلقه انعطاف‌پذیر دارد و یک انتهای این لوله بسته است. قبل از شروع فعالیت جنسی، کاندوم را در واژن قرار دهید. انتهای بسته کاندوم باید دهانه رحم را بپوشاند و انتهای دیگر آن قسمت کمی از لابیا یا لب‌های بیرونی واژن را پوشش دهد. این کاندوم مانع از ورود اسپرم به رحم می‌شود و باید آن را بلافاصله بعد از رابطه جنسی از واژن خارج کنید. هر ساله حدود 20 درصد از افراد با وجود استفاده از کاندوم زنانه باردار می‌شوند. کاندوم‌های زنانه علاوه بر پیشگیری از بارداری تا حدی از شما در برابر بیماریهای آمیزشی محافظت می‌کنند، اما کاندوم مردانه بیشترین محافظت را دارد.
اسفنج واژینال
اسفنج واژینال وسیله کوچکی به شکل دونات است که حاوی اسپرم کش است. این اسفنج به عنوان مانعی بین اسپرم و دهانه رحم عمل می‌کند.
اسفنج را با آب خیس می‌کنید و به شکلی که دهانه رحم را بپوشاند در واژن قرار می‌دهید. اسفنج پس از مرطوب شدن مواد اسپرم کش را آزاد می‌کند. هر اسفنج حاوی مقداری اسپرم کش است که حدود 24 ساعت دوام می‌آورد. این بدان معناست که شما می‌توانید آن را حداکثر 24 ساعت قبل از رابطه جنسی در واژن قرار دهید. اسفنج را همیشه به مدت شش ساعت بعد از رابطه جنسی در جای خود باقی بگذارید اما نباید آن را بیش از 30 ساعت در داخل واژن نگه دارید. این وسیله بدون نسخه در اکثر داروخانه‌ها موجود است.
اسفنج ضد بارداری بسته به اینکه آیا از آن درست استفاده می‌کنید یا نه، بین 76 تا 91 درصد در پیشگیری از بارداری موثر است. همچنین، اگر سابقه زایمان نداشته باشید اسفنج موثرتر خواهد بود. اسفنج با احتمال بیشتر عفونت‌های واژن ارتباط داده شده است و در برابر بیماریهای مقاربتی محافظتی ندارد.
روش های هورمونی پیشگیری از بارداری
روشهای هورمونی کنترل بارداری از طریق هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون مانع بارداری می‌شوند. اینها روشی مطمئن برای پیشگیری از حاملگی در اکثر افراد به حساب می‌آیند. اشکال کنترل بارداری هورمونی شامل ایمپلنت، دستگاه داخل رحمی (IUD)، تزریق، قرص، حلقه واژینال و چسب ضدبارداری حاوی استروژن است.
قرص، چسب و حلقه برای جلوگیری از بارداری مصرف می‌شوند. قرص را به شکل روزانه مصرف می‌کنید، حلقه واژن را یک بار در ماه وارد می‌کنید و چسب را یک بار در هفته تعویض می‌کنید. بیشتر روشهای هورمونی پیشگیری از بارداری حاوی دو هورمون مختلف استروژن و پروژستین است. همه این اشکال از طریق جلوگیری از تخمک‌گذاری عمل می‌کنند. روشهای پیشگیری از حاملگی هورمونی مزایایی مانند پریودهای سبک‌تر و منظم‌تر و درد قاعدگی کمتر نیز دارند.
ایمپلنت کنترل بارداری
ایمپلنت یا کاشت کپسول ضدبارداری که با نام تجاری نکس پلانون (Nexplanon) شناخته می‌شود میله کوچکی به اندازه چوب کبریت است که پزشک آن را زیر پوست ناحیه بازو قرار می‌دهد. ایمپلنت جریان ثابتی از هورمون پروژسترون را آزاد می‌کند و حدود سه سال نیمه عمر آن است . این روش ساده و مناسبی برای پیشگیری از بارداری است و خیلی از زنان راحتی استفاده و مخفی بودن آن را دوست دارند بخصوص که مانع فیزیکی در رابطه جنسی ایجاد نمی‌کند.
ایمپلنت توسط پزشک و در مطب کاشته می‌شود و خارج کردن آن نیز توسط پزشک انجام می‌شود. این وسیله تقریباً 100٪ در جلوگیری از بارداری موثر است. در واقع، ایمپلنت موثرترین روش برگشت‌پذیری است که در حال حاضر وجود دارد اما ممکن است برای همه مناسب نباشد. شایع‌ترین عارضه جانبی ایمپلنت خونریزی نامنظم است، هرچند خونریزی معمولاً خفیف است. این عارضه جانبی معمولاً پس از 6 تا 12 ماه بهبود می‌یابد، اما پریود برخی زنان به طور کامل متوقف می‌شود. سایر عوارض جانبی آن شامل دردناک شدن پستان‌ها و سردرد است.
دستگاه داخل رحمی
دستگاه داخل رحمی (IUD) دستگاه کوچک و انعطاف‌پذیری به شکل T است که برای جلوگیری از بارداری در رحم قرار می‌گیرد. دو نوع آی یو دی وجود دارد:
- آی یو دی ساخته شده از مس
- آی یو دی پلاستیکی حاوی هورمون پروژستین
مس مانع از ورود اسپرم به داخل واژن و رحم می‌شود و در نتیجه از رسیدن آن به تخمک جلوگیری می‌کند. آی یو دی حاوی پروژستین با غلیظتر کردن مخاط دهانه رحم عمل می‌کند. این کار از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری می‌کند. همچنین، هورمون پروژستین پوشش داخلی رحم را نازک می‌کند، بنابراین خونریزی قاعدگی سبک‌تر می‌شود. آی یو دی فقط با نسخه پزشک در دسترس است و پزشک آن را پس از معاینه لگن در رحم شما قرار می‌دهد و نزدیک به 100٪ در پیشگیری از بارداری موثر است.
خارج کردن آی یو دی باید توسط پزشک انجام شود. در موارد نادری که حاملگی در حین داشتن آی یو دی رخ می‌دهد، احتمال بیشتری وجود دارد که بارداری خارج از رحم باشد.
قرص هورمونی ضدبارداری
قرص های ضد بارداری نوعی داروی هورمونی پیشگیری از بارداری است و در دو دسته قرص حاوی استروژن و پروژسترون و فقط هورمون پروژسترون طبقه‌بندی می‌شوند. برای اینکه مطمئن شوید که نوع حاوی استروژن مناسب شما است، با یک پزشک صحبت کنید.
آنچه که در مورد این روش جلوگیری از بارداری لازم است دقت شود این است که هر روز در ساعت معینی مصرف شوند. انواع مختلفی از این قرص‌ها وجود دارد. برخی از آنها به شکلی طراحی شده‌اند که زمان طولانی‌تری بین پریودها ایجاد می‌کنند یا اینکه با مصرف آنها اصلاً پریود نخواهید شد. همچنین، قرص‌های ضدبارداری ممکن است باعث بهبود آکنه و سندرم پیش از قاعدگی شوند.
قرص‌های پروژستین یا مینی پیل
این قرص‌های ضد بارداری فقط حاوی یک هورمون پروژستین هستند. مینی پیل مخاط دهانه رحم را غلیظتر می‌کند تا اسپرم نتواند به تخمک برسد. هورمون موجود در قرص‌ها پوشش داخلی رحم را نیز نازک می‌کند، بنابراین خونریزی قاعدگی سبک‌تر می‌شود. برای اینکه مینی پیل بیشترین تاثیر را داشته باشد، بسیار مهم است که هر روز یک قرص مصرف کنید. قرص حاوی پروژستین تنها با نسخه پزشک در دسترس است.
این قرص‌ها نیز مثل قرص‌های ترکیبی، می‌توانند 99٪ موثر باشند اما در عمل حدود 90٪ موثر هستند، زیرا بیشتر زنان به شکل صحیح از آنها استفاده نمی‌کنند.
شایع‌ترین عارضه جانبی قرص‌های حاوی پروژسترون، خونریزی نامنظم است، هرچند این خونریزی خفیف است. این عارضه جانبی معمولاً پس از 6 تا 12 ماه بهبود می‌یابد. مینی پیل جایگزین خوبی برای افرادی است که در دوران شیردهی به سر می‌برندیا نمی‌توانند استروژن مصرف کنند.
دپو پروورا یا آمپول ضد بارداری (Depo-provera)
دپوپروورا یا دپو شکلی از هورمون پروژستین است. این ماده از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کند و مخاط دهانه رحم را غلیظ می‌کند تا مانع از رسیدن اسپرم به تخمک شود. ین داروی ضد بارداری تزریقی است و توسط پزشک به قسمت بالای ران یا بازوی شما تزریق می‌شود. هر تزریق برای حدود 12 هفته یا سه ماه در برابر بارداری از شما محافظت می‌کند. این آمپول می‌تواند 99٪ در پیشگیری از بارداری موثر باشد. با این حال، هر سال 6 درصد از افراد با وجود تزریق آن باردار می‌شوند زیرا تزریق را به موقع انجام نمی‌دهند.
دپوپروورا ممکن است باعث خونریزی نامنظم شود. زنانی که بیش از یک سال از آن استفاده می‌کنند در حین دریافت آمپول پریود نمی‌شوند. این تنها روش پیشگیری از بارداری است که ممکن است باعث افزایش وزن شود. همچنین، ممکن است پیش‌بینی زمان بازگشت باروری شما پس از قطع دپوپروورا در مقایسه با سایر روش های ضدبارداری کمی سخت‌تر باشد.
حلقه ضد بارداری واژینال
حلقه ضد بارداری واژینال یا Vaginal Ring حلقه‌ای از جنس پلاستیک است که درون واژن قرار گرفته و همانند قرص‌های ضدبارداری با ترشح کردن هورمون استروژن و پروژسترون اما با دز کمتر مانع انجام لقاح شده و جلوی بارداری را می‌گیرد. شما در هر ماه یک حلقه را جایگزین می‌کنید تا پریود اتفاق بیفتد. به این صورت که حلقه را باید ۲۱ روز در واژن خود نگه دارید، سپس آن را خارج کرده و ۷ روز به خود استراحت می‌دهید. در این مدت همچنان خاصیت ضدبارداری آن حفظ می‌شود. بعد از ۷ روز یک حلقه جدید را دوباره داخل واژن قرار می‌دهید. استفاده از این روش پیشگیری از بارداری در هر زمان از چرخه قاعدگی امکان‌پذیر است.
چسب ضدبارداری
چسب ضد بارداری (Birth Control Patch) یکی دیگر از روش های هورمونی پیشگیری از بارداری است. در این روش نیز همانند قرص های ضدبارداری و حلقه واژینال هورمون‌های موجود در چسب که در نقاط مختلف بدن شامل بازو، کمر یا پایین شکم قرارد داده می‌شود مانع بارور شدن تخمک توسط اسپرم می‌شوند. این چسب‌ها هفته‌ای یک بار تعویض می‌شوند و هورمون‌ها از طریق پوست وارد جریان خون می‌شوند. این روش هم نیاز به استفاده منظم و مداوم دارد. اگر استفاده از آن را را فراموش کنید، احتمال نامنظم شدن سیکل قاعدگی زیاد است و می‌توانید باردار شوید.
داروها یا وسایل کنترل بارداری هورمونی فقط با نسخه پزشک در دسترس هستند. اگر از روشهای ضدبارداری هورمونی ترکیبی درست استفاده کنید، این پتانسیل را دارند که 99 درصد در جلوگیری از بارداری موثر باشند. با این حال، بیشتر زنان از آنها به شکل صحیحی استفاده نمی‌کنند، بنابراین اثربخشی آنها حدود 91٪ است. روشهای ضدبارداری هورمونی مثل قرص اگرچه به اندازه آی یو دی یا ایمپلنت موثر نیستند، اما بسیار موثرتر از روشهای فیزیکی مانند کاندوم هستند.
روش طبیعی پیشگیری از بارداری
تا به اینجا با انواع روش های جلوگیری از بارداری آشنا شدید که با ایجاد مانع یا هورمون مانع باردارشدن می‌شوند. جلوگیری طبیعی یکی دیگر از این روش‌ها است و با هدف شناسایی روزهای با شانس بیشتر برای بارداری و ممانعت کردن از ورود اسپرم به درون واژن بدون استفاده از ابزارهای ضدبارداری انجام می‌شوند. اگرچه این روش برای زوج‌هایی که قصد داشتن فرزند ندارند خیلی مناسب و مطمئن نیست، با این حال خیلی از شرکای جنسی تمایل به استفاده از پیشگیری به شیوه طبیعی دارند. در ادامه با این روش‌ها آشنا می‌شوید.
روش تقویمی پیشگیری از بارداری
روش ریتمیک یا تقویمی به معنای استفاده نکردن از یک روش ضدبارداری، اجتناب از رابطهٔ جنسی یا استفاده از روش کنترل بارداری تنها در روزهایی است که بیشترین احتمال باردار شدن را دارید. یک کیت خانگی تخمک‌گذاری یا یک مانیتور باروری می‌تواند به شما کمک کند بارورترین روزهای خود در هر چرخه را پیدا کنید. این روش شامل دنبال کردن و ثبت چرخه قاعدگی برای چندین ماه است، یعنی تا زمانی که بتوانید سیکل قاعدگی خود را پیش‌بینی کنید.
این روش یکی از کم‌اثرترین اشکال کنترل بارداری است. حتی زمانی که به درستی انجام شود، فقط در 75٪ تا 88٪ مواقع موثر است. اگر سیکل قاعدگی نامنظم دارید، روش تقویمی برای شما مناسب نیست.
بررسی مخاط دهانه رحم
بررسی مخاط دهانه رحم شامل بررسی ترشحات واژن برای شناسایی دوره‌ای است که احتمال باروری بیشتر است و شامل اجتناب از رابطه جنسی در روزهای باروری است که ممکن است تا دو هفته طول بکشد. مخاط دهانه رحم را می‌توانید با انگشت یا با نگاه کردن به لباس زیر خود بررسی کنید. مخاط رحم بارور شفاف است و بافت لغزنده‌ای شبیه سفیده تخم مرغ دارد. ترشحات واژینال غلیظ و خمیری به این معناست که شما بارور نیستید. این روش پیشگیری از بارداری نیز بر اساس پیش‌بینی روزهای تخمک‌گذاری است. اثربخشی این روش نیز 75-88 درصد است.
روش کنترل دمای پایه بدن
اندازه‌گیری دمای پایه بدن راهی برای شناسایی تخمک‌گذاری است. برای استفاده از این روش باید یک دماسنج داشته باشید که دما را حداقل تا یک دهم درجه اندازه‌گیری کند. جهت استفاده از این روش، درجه حرارت بدنتان را هر روز صبح قبل از بلند شدن از رختخواب و قبل از اینکه حتی بایستید ثبت می‌کنید. دمای پایه بدن معمولاً پس از تخمک‌گذاری کمتر از نیم درجه افزایش می‌یابد. وقتی درجه حرارت پایه بدن شما افزایش می‌یابد، تا سه روز می‌توانید رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشید. ممکن است چند سیکل قاعدگی طول بکشد تا مشخص شود این افزایش در هر ماه در چه زمانی رخ می‌دهد.
این روش طبیعی جلوگیری از بارداری فقط به شما می‌گوید که تخمک‌گذاری اتفاق افتاده است، نه اینکه چه زمانی در شرف وقوع است. از آنجایی که می‌توان تا پنج روز قبل از تخمک‌گذاری باردار شد، این روش مناسبی برای جلوگیری از بارداری نیست.
روش بیرون کشیدن آلت تناسلی یا Withdrawal
روش خارج کردن آلت تناسلی شامل بیرون آوردن آلت تناسلی مرد از واژن قبل از انزال است. این روش قبل از بیرون آمدن اسپرم یکی از راه‌های جلوگیری از بارداری است، اما به عنوان روشی موثر نیست، زیرا انجام آن دشوار است و نیاز به خودآگاهی و خودکنترلی در زمان انزال و خروج مایع منی دارد. حتی مقدار کمی مایع منی می‌تواند فرد را باردار کند. اگر این روش تنها روش کنترل بارداری باشد، حدود 1 زن از هر 5 زن یا 20٪ از زنان که از این روش جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند هر ساله باردار می‌شوند.
پرهیز از داشتن رابطه جنسی
پرهیز جنسی تنها راه پیشگیری از بارداری است که 100% موثر است. معنای پرهیز این است که شما هرگز رابطه جنسی نداشته باشید. همچنین این تنها راه محافظت از خود در برابر بیماریهای مقاربتی است. اگر برای رابطه جنسی احساس آمادگی ندارید، اجازه ندهید کسی شما را تحت فشار بگذارد. این یک تصمیم مهم با پیامدهای روحی و فیزیکی جدی است.
پیشگیری اورژانسی از بارداری
پیشگیری اورژانسی از بارداری نوعی روش جلوگیری از بارداری است که می‌توانید ظرف 120 ساعت یا پنج روز پس از داشتن رابطه جنسی محافظت نشده استفاده کنید. اگر آن را ظرف سه روز پس از رابطه استفاده کنید، در پیشگیری از بارداری موثرتر است. با این وجود اگر قبل از مصرف قرص تخمک‌گذاری کرده باشید، هیچ قرصی جواب نمی‌دهد. به همین دلیل مهم است که آن را پس از رابطه در اسرع وقت مصرف کنید.
قرص‌های اورژانسی با سرکوب موقت تولید تخمک یا به تاخیر انداخنن تخمک گذاری از بارداری جلوگیری می‌کنند. موثرترین آنها که قرص صبح روز بعد حاوی اولیپریستال (با نام تجاری ella) نامیده می‌شود فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است. قرص‌های حاوی لوونورژسترل با نام‌های Plan B One-Step، Take Action بدون نسخه از داروخانه قابل تهیه هستند اما همانطور که گفته شد قرص اورژانسی الا فقط با نسخه پزشک در دسترس است.
بی‌نظمی قاعدگی پس از مصرف قرص ضدبارداری اورژانسی شایع است. با این وجود، اگر ظرف چند هفته پس از مصرف قرص اورژانسی پریود نشدید، باید آزمایش بارداری بدهید. استفاده از کاندوم یا پرهیز از رابطه جنسی تا پنج روز بعد از مصرف قرص اورژانسی بسیار مهم است، در غیر این صورت می‌توانید باردار شوید. توجه داشته باشید که این روش مناسب و انتخاب همیشگی برای پیشگیری از حاملگی ناخواسته نیست.
عقیم سازی برای پیشگیری از بارداری
به روش‌هایی که باعث می‌شوند شخص به‌طور دائم قدرت باروری خود را از دست بدهد عقیم‌سازی گفته می‌شود و به عنوان یکی از روشهای دائمی پیشگیری از بارداری و برگشت‌ناپذیر در نظر گرفته می‌شود. این روش به دو شکل جراحی و غیر جراحی در هر دو جنس زن و مرد قابل انجام است. توجه داشته باشید که روشهای عقیم سازی به شکل برگشت‌ناپذیر طراحی شده‌اند و برگشت آن در مواقعی غیرقابل امکان است. پشیمانی از انجام این عمل مهم‌ترین معایب این روش است.
سالپنژکتومی یا برداشتن لوله فالوپ
سالپنژکتومی یا برداشتن دائمی یک یا هر دو لوله فالوپ با جراحی یک از روش های جلوگیری از بارداری است. این کار مانع از رسیدن تخمک به رحم می‌شود. همچنین اسپرم را از لوله فالوپ که معمولاً لقاح در آن اتفاق می‌افتد، دور نگه می‌دارد. پزشکان اغلب این جراحی را پس از بستن لوله‌ها انجام می‌دهند. پزشک سالپنژکتومی را تحت بیهوشی انجام می‌دهد. او دو تا سه برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند، سپس ابزاری به نام لاپاراسکوپ را وارد شکم می‌کند. لوله‌های فالوپ از طریق لاپاراسکوپ بسته شده و به طور کامل خارج می‌شوند. این روش تقریباً 100٪ در پیشگیری موثر است.
بستن لوله های رحمی زنان
بستن لوله های رحم روشی برای مسدود کردن لوله‌های فالوپ است. جراح لوله‌های فالوپ را می‌بندد، گره می‌زند یا به شکلی مسدود می‌کند تا از بارداری جلوگیری کند. این روش شبیه سالپنژکتومی است، اما لوله‌های فالوپ برداشته نمی‌شوند. بستن لوله‌ها حدود 100% در پیشگیری از بارداری موثر است. با این حال احتمال بسیار کمی وجود دارد که با بستن لوله‌ها باردار شوید و در آن صورت احتمال بارداری خارج از رحم بیشتر است.
توجه داشته باشید که عقیم‌سازی زنان پروسه‌ای دائمی است. اگر احساس می‌کنید که ممکن است در آینده نظرتان در مورد بارداری تغییر کند، نباید این روش را انجام دهید. اگرچه در موارد بسیار نادر می‌توان با عمل برگشت امکان بارداری را فراهم کرد اما بدون خطر نیست و می‌تواند بسیار پرهزینه هم باشد. روش عقیم‌سازی از شما در برابر بیماریهای آمیزشی محافظت نمی‌کند.
وازکتومی در مردان
وازکتومی روشی برای مسدود کردن مجرای وابران است. مجرای وابران لوله‌هایی در دستگاه تناسلی مردانه است که اسپرم را حمل می‌کنند و بدون اسپرم، امکان وقوع بارداری وجود ندارد. پزشکان معمولاً وازکتومی را در مطب یا مرکز جراحی و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌دهند. جراح برش کوچکی در کیسه بیضه ایجاد می‌کند تا به مجرای وابران دسترسی پیدا کند. سپس این لوله‌ها را گره می‌زند یا می‌برد.
وازکتومی تقریباً 100٪ در جلوگیری از بارداری موفق است، اما شکست آن امکان‌پذیر است. مهم است که بدانید این روش محافظت فوری در برابر بارداری ایجاد نمی‌کند. تا چند ماه پس از انجام وازکتومی تا زمانی که پزشک تایید کند هیچ اسپرمی در مایع منی باقی نمانده است باید از روش دیگری برای کنترل بارداری استفاده کنید.
همچنین این روش در برابر بیماریهای مقاربتی از فرد محافظت نمی‌کند. ریسک عوارض وازکتومی نسبت به سالپنژکتومی لاپاروسکوپیک کمتر است.
موثرترین روش های پیشگیری از بارداری کدامند؟
روش های جلوگیری از حاملگی فقط زمانی موثر هستند که به طور صحیح و مداوم از آنها استفاده کنید. روش‌هایی که راحت‌تر هستند و نیاز به مراقبت‌های بعدی ندارند معمولاً موثرترین روش‌ها هستند که این شامل ایمپلنت ضدبارداری، دستگاه داخل رحمی (IUD) و عقیم سازی است.
روش های پیشگیری از بارداری مانند سکس منقطع یا بیرون کشیدن آلت تناسلی مرد قبل از انزال کمترین اثربخشی را در مقایسه با سایر روش‌ها دارند.
استفاده همزمان از دو روش ضدبارداری معمولاً بهترین رویکرد برای پیشگیری از حاملگی است. مثلاً استفاده همزمان از کاندوم و قرص ضدبارداری مزیت زیادی دارد زیرا نه تنها مانع بارداری می‌شود بلکه با استفاده از این روش از خود در برابر بیماریهای مقاربتی محافظت می‌کنید.
بنابر آنچه گفته شد انواع روش های جلوگیری از بارداری شامل روشهای هورمونی، فیزیکی، اورژانسی و پیشگیری دائمی وجود دارند. با داشتن آگاهی بیشتر در مورد اشکال مختلف، می‌توانید تصمیم بگیرید که کدام روش برای شما بهتر است. برخی از فاکتورهایی که باید در نظر بگیرید راحتی، تعداد دفعات رابطه جنسی و فواصل زمانی بین آنها، سلامت کلی و برنامه‌های آینده برای بچه‌دار شدن است. برخی از روش‌ها نیاز به مصرف روزانه یا استفاده همزمان از روشهای محافظتی دیگر دارند در حالی که روشهای دیگر مانند آی یو دی یکباره هستند و تا سال‌ها دوام می‌آورند. روشهای مدنظر خود را برای کنترل بارداری با پزشک در میان بگذارید. او می‌تواند به شما در انتخاب روش مناسب با درنظر گرفتن سلامت، مزایا و خطرات هر روش و ترجیحات شما کمک کند. این را هم در نظر داشته باشید که تنها زنان مسئول کنترل بارداری نیستند و برخی از روشهای نامبرده در مردان نیز قابل انجام بوده و با عوارض کمتری همراه است.
سوالات متداول
روشهای فیزیکی مانند استفاده از کاندوم، روش دارویی و هورمونی، عقیم سازی، پیشگیری طبیعی، اورژانسی از جمله روشهای پیشگیری از بارداری هستند.
کاندوم بهترین راه برای پیشگیری از بیماریهای آمیزشی است. با این حال، کاندوم در پیشگیری از بارداری موثرترین روش نیست و زمانی بهترین عملکرد را دارد که در کنار نوع دیگری از کنترل بارداری استفاده شود.
روش های جلوگیری از حاملگی فقط زمانی موثر هستند که به طور صحیح و مداوم از آنها استفاده کنید. بنابراین آشنایی با شیوه استفاده از آنها تاثیر زیادی بر اثربخشیشان دارد.
