قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری
قرص اورژانسی چیست و چه زمانی باید آن را مصرف کرد؟ در این مطلب با قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری، انواع قرص اورژانسی پیشگیری از بارداری و نحوهٔ مصرف و اثرگذاری آن و پاسخ سؤالات دیگری در مورد قرص‌های اورژانسی آشنا شوید.
روش‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری
اگر بدون استفاده از یک روش پیشگیری از بارداری رابطهٔ جنسی داشتید یا اگر روش پیشگیری از بارداری شما مؤثر نبود، روش‌های اورژانسی می‌تواند به شما کمک کند که باردار نشوید. به روش ضدبارداری اورژانسی اصطلاحاً «قرص صبح روز بعد» نیز گفته می‌شود. اما برای مصرف آن لازم نیست تا صبح روز بعد از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده صبر کنید.
این قرص‌ها حاوی لوونورژسترل یا اولیپریستال استات هستند که به ترتیب با نام‌های پلن بی یک‌مرحله‌ای (Plan B One-Step) و اِلا (Ella) شناخته می‌شوند. توجه داشته باشید که این روش پیشگیری اورژانسی به عنوان اقدام اولیهٔ کنترل بارداری نیستند.
این دو نوع قرص ضدبارداری اورژانسی (ECP) مورد تأیید سازمان غذا و داروی FDA هستند و زمانی می‌توانند مؤثر باشند که با توجه به دستورالعمل مصرفشان بلافاصله و طی سه تا پنج روز پس از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده یا زمانی که روش کنترل بارداری شما درست عمل نمی‌کند، مثل وقتی که کاندوم پاره می‌شود مصرف شوند.
توجه داشته باشید که قرص صبح روز بعد با میفپریستون (Mifeprex) که با نام RU-486 یا قرص سقط جنین نیز شناخته می‌شود، متفات است. این دارو روشی برای پایان دادن به بارداری است که در آن تخمک بارورشده به دیوارهٔ رحم چسبیده و شروع به رشد کرده است.
قرص اورژانسی چطور از بارداری جلوگیری می‌کند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که قرص‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری بیشتر از طریق جلوگیری یا به تأخیر انداختن تخمک‌گذاری عمل می‌کنند. در موارد کمتر معمول، اگر تخمک‌گذاری قبلاً اتفاق افتاده باشد، قرص اورژانسی ممکن است از لقاح تخمک توسط اسپرم جلوگیری کند.
این را نیز بدانید که اگر یک تخمک بارورشده قبلاً در رحم کاشته شده باشد، یعنی شما باردار هستید! پس قرص‌های اورژانسی بارداری شما را متوقف نمی‌کنند یا به آن آسیبی نمی‌رسانند.
چند نوع قرص ضدبارداری اورژانسی موجود است؟
دو نوع قرص اورژانسی مورد تأیید سازمان غذا و دارو برای پیشگیری اضطراری از بارداری وجود دارد:
اولیپریستال استات
اولیپریستال استات که با نام‌های اِلا (Ella) یا اِلاوان (ellaOne) هم شناخته می‌شود باعث اختلال در عملکرد طبیعی پروژسترون می‌شود، زیرا این هورمون بدن زن را برای بارداری آماده می‌کند. این قرص اورژانسی همچنین با متوقف کردن یا به تأخیر انداختن تخمک‌گذاری مانع بارداری می‌شود.
قرص لوونل
قرص لوونل (Levonelle) که با نام تجاری لوونوژسترول شناخته می‌شود. این قرص‌ها حاوی ترکیبات پروژسترونی هستند و در دو نوع یک‌عددی در دز 1/5 میلی‌گرمی و دوعددی در دز 0/75 میلی‌گرمی موجودند. مصرف این قرص‌ها باعث توقف یا به تأخیر انداختن تخمک‌گذاری می‌شود. after pill dose ،Next choice ،Take Action ،Plan B One–step ،My Way برخی از نام‌های تجاری قرص‌های لوونوژسترول هستند.
قرص لوونورژسترول بدون نسخه در دسترس است ولی الاوان فقط با نسخهٔ پزشک قابل تهیه است.
چقدر بعد از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده باید از قرص اورژانسی ضدبارداری استفاده کرد؟
پیشگیری از بارداری اورژانسی زمانی بهترین نتیجه را دارد که در اسرع وقت بعد از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده مصرف شود. اگر نمی‌توانید قرص‌های ضدبارداری اورژانسی را فوراً مصرف کنید، در صورتی که حداکثر سه تا پنج روز پس از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده مصرف شوند، همچنان می‌توانند در جلوگیری از بارداری مؤثر باشند. این موضوع که دقیقاً تا چند روز پس از رابطهٔ جنسی مؤثر خواهند بود، به نوع قرص اورژانسی ارتباط دارد:
- قرص الا یا اولیپریستال استات را در اسرع وقت ظرف پنج روز یا 120 ساعت پس از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده مصرف کنید.
- قرص پلن بی را در اسرع وقت ظرف سه روز یا طی 72 ساعت اول پس از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده مصرف کنید. همان‌طور که پیش از این گفته شد نوع یک‌عددی این قرص در دوز ۱/۵ میلی‌گرمی تهیه شده‌اند و نوع دوعددی آنها 0/75 میلی‌گرمی است. نحوهٔ مصرف نوع دودزی آن به این شکل است که قرص اول باید در اسرع وقت ظرف سه روز و قرص دوم 12 ساعت بعد مصرف شود.
آیا می‌توان قرص‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری را قبل از نیاز به آنها دریافت کرد؟
بله. پزشک می‌تواند نسخه‌ای به شما بدهد تا از داروخانه بگیرید و هر موقع نیاز داشتید استفاده کنید، یا می‌توانید برخی از انواع قرص‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری اضطراری را هر موقع خواستید از داروخانه خریداری کنید.
در چه صورت قرص اورژانسی اثربخش نیست؟
پیشگیری از بارداری اورژانسی اقدامی مؤثر برای جلوگیری از بارداری، به دنبال رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده است، اما به اندازهٔ سایر روش‌های پیشگیری از بارداری کارآمد نیست و به عنوان روش معمول پیشگیری از بارداری توصیه نمی‌شود. اگرچه بیشتر زنان می‌توانند از قرص‌های ضدبارداری اورژانسی استفاده کنند، اما مصرف این قرص‌ها برای همهٔ افراد مناسب یا اثربخش نیست. خوردن قرص اورژانسی در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر توصیه نمی‌شود:
- حساسیت به هر یک از ترکیبات این قرص‌ها
- سابقهٔ آسم شدید
- تداخلات دارویی از جمله داروهای مورد استفاده برای درمان صرع، HIV یا سل، باربیتورات‌ها، داروهای کاهندهٔ اسیدیتهٔ معده مانند امپرازول و برخی از آنتی‌بیوتیک‌هایی که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند مانند ریفامپیسین و ریفابوتین
- داروهای گیاهی مانند خار مریم
اگر در حال حاضر یکی از این داروها را مصرف می‌کنید، قرص ellaOne ممکن است بی‌اثر باشد. در صورت استفاده از لوونل هم ممکن است نیاز به افزایش دز وجود داشته باشد. بنابراین با توجه به داروهایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود یا داروساز داروخانه مشورت کنید.
بر اساس برخی شواهد نیز، کارایی این قرص‌ها در پیشگیری از بارداری زنان دارای اضافه وزن و چاقی به اندازهٔ زنان در محدودهٔ وزنی سالم نیست.
قرص‌های اورژانسی چه عوارضی دارند؟
برخی از زنان به دنبال مصرف این داروها دچار عوارض جانبی می‌شوند که معمولاً فقط تا چند روز پس از مصرف قرص ها ادامه می‌یابد و شامل موارد زیر است:
- حالت تهوع یا استفراغ
- سرگیجه
- خستگی
- سردرد
- حساسیت پستان‌ها
- خونریزی بین دو قاعدگی یا خونریزی شدیدتر از معمول در دوران قاعدگی
- درد یا گرفتگی زیر شکم
همچنین شما می‌توانید در هر زمانی از چرخهٔ قاعدگی خود از قرص‌های ضدبارداری اورژانسی استفاده کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
در صورت مشاهدهٔ موارد زیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا از باردار نشدن خود مطمئن شوید:
- نگرانی از برخی علائم نشان‌دهندهٔ بارداری
- تأخیر در قاعدگی بعدی به مدت بیش از 7 روز
- قاعدگی کوتاه‌تر یا سبک تر از حد معمول
- هر گونه درد ناگهانی یا غیرعادی در زیر شکم، سه تا پنج هفته پس از مصرف قرص‌ها
- خونریزی یا لکه‌بینی بیشتر از یک هفته
برخی از این موارد می‌تواند از علائم سقط جنین باشد یا این‌که تخمک بارورشده در خارج از رحم، معمولاً در لولهٔ فالوپ بارور شده است که به آن حاملگی خارج از رحم گفته می‌شود. توجه داشته باشید که این علامتی نادر اما جدی است و نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد.
آیا در دوران شیردهی می‌توان از قرص اورژانسی استفاده کرد؟
مصرف لوونل در دوران شیردهی بی‌خطر است. اگرچه مقادیر کمی از هورمون‌های موجود در قرص ممکن است به شیر مادر وارد شود، اما تصور نمی‌شود که برای کودک مضر باشد. ایمنی الاوان در دوران شیردهی هنوز مشخص نیست. در هر صورت برای مصرف هر نوع دارویی در دوران شیردهی حتماً باید با پزشکتان مشورت کنید.
چه نکاتی را باید در مورد قرص اورژانسی بدانید؟
با توجه به این موضوع که طرز صحیح استفاده از این داروها در میزان اثربخشی آنها مؤثر خواهد بود، لازم است این نکات را به خاطر بسپارید:
- قرص‌های پلن بی باید هرچه سریع‌تر و کمتر از 72 ساعت پس از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده مصرف شود.
- قرص‌های الا باید در اسرع وقت و کمتر از 120 ساعت پس از رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده مصرف شود.
- در صورت استفراغ ظرف دو ساعت پس از مصرف قرص از پزشک خود بپرسید که آیا باید دز دیگری مصرف کنید یا خیر.
- از سرگیری فعالیت جنسی زمانی باید انجام شود که روش دیگری برای جلوگیری از بارداری داشته باشید.
- این قرص‌ها انتخاب مناسبی برای روش پیشگیری از بارداری نیستند.
- با داشتن رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده طی روزها و هفته‌های بعد از مصرف این قرص‌ها در معرض خطر بارداری هستید.
- قبل از سرگیری فعالیت جنسی باید روشی مناسب برای کنترل بارداری انتخاب کنید.
- تأخیر در قاعدگی مجدد به دنبال مصرف قرص‌های اورژانسی به مدت یک هفته طبیعی است. چنانچه در عرض سه تا چهار هفته پس از مصرف قرص پریود نشدید، بهتر است تست بارداری بدهید.
