سندرم پیش از قاعدگی یا PMS چیست؟
بسیاری از خانمها اختلالاتی را در دوران سیکل پریودشان تجربه میکنند که در علم پزشکی به آن سندرم قاعدگی یا PMS میگویند. این سندرم در برخی موارد خفیف است و مشکلی جدی ایجاد نمیکند، درحالیکه در موارد شدید میتواند زندگی روزمرۀ خانمها و حتی اطرافیان آنها را سخت کند. در این مطلب با سندرم پیاماس و علل و علائم آن آشنا شوید.
سندرم پیش از قاعدگی
به اختلالات پیش از قاعدگی که معمولاً هر ماه اتفاق میافتد، سندرم پیش از قاعدگی یا PMS میگویند. سندرم پیش از قاعدگی یا PMS بعد از روز تخمکگذاری شروع میشود و تا شروع دورۀ بعدی ادامه دارد. طول این دوره معمولاً در بین زنان مختلف بین ۱۳ تا ۱۵ روز است، اما برای هر زن معمولاً طول این دوره ثابت خواهد بود.
بد نیست این را هم بدانید که بعد از تخمکگذاری، اگر تخمک توسط اسپرم بارور شود و سپس به دیوارۀ رحم بچسبد، بارداری آغاز میشود. در این حالت، سن بارداری از روز اول این چرخۀ قاعدگی محاسبه خواهد شد.
در مورد نحوهٔ باردار شدن یا پریود شدن بیشتر بدانید.
علل و عوامل ایجاد سندرم پیش از قاعدگی
با این وجود که علم هنوز علت دقیق بروز PMS را نمیداند اما میداند که برخی از عوامل در بروز آن نقش دارد. بهطورکلی در جواب به این پرسش که چه عواملی باعث بروز سندرم پیش از قاعدگی میشود میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی ممکن است در برخی افراد باعث ایجاد سندرم پیش از قاعدگی شود. سندرم سندرم پیش از قاعدگی در این افراد در بارداری یا پس از رسیدن به دوران یائسگی از بین میرود.
افسردگی: برخی زنان که نوع شدیدی از سندرم پیش از قاعدگی را دارند، به افسردگی هم مبتلا هستند. البته افسردگی تمام علائم سندرم PMS را شامل نمیشود. همچنین ممکن است برخی از افراد دچار افسردگی خفیف باشند، اما بدون تشخیص درست مانده باشند، به همین دلیل، این افراد در زمان پیش از قاعدگی خود افسردگی را بیشتر بروز میدهند.
تغییرات شیمیایی مغز: تغییر در سطح سروتونین که یک مادهٔ شیمیایی در مغز است که نقشی اساسی در حالات روحی فرد را ایفا میکند، میتواند منجر به بروز علائم سندرم پیش از قاعدگی شود. سروتونین ناکافی میتواند باعث بروز افسردگی پیش از قاعدگی، خستگی، هوس کردن غذاهای خاص و اختلال در خواب شود.
علائم و نشانههای سندرم پیش از قاعدگی یا PMS
معمولاً یک هفته قبل از اینکه سیکل پریود شروع شود، ممکن است حالتهایی به صورت ورم بدن، تغییرات خلقوخو، نفخ سراسری یا حتی گوارشی، خستگی، بیحوصلگی، سنگینی و کرختی بدن برای خانمها اتفاق بیفتد که اینها علائم سندرم پیش از قاعدگی است. این سندرم بین زنان خیلی شایع است. علائم PMS در یک الگوی قابل پیشبینی ظاهر و تکرار میشوند. اما شدت تغییرات جسمی و احساسی که با سندرم پیش از قاعدگی تجربه میکنید، ممکن است از کم تا شدید متفاوت باشد. فهرست علائم سندرم PMS طولانی است، اما بیشتر زنان چند مورد از موارد زیر را تجربه میکنند:
علائم جسمی PMS
- سردرد
- درد مفاصل
- درد عضلانی
- خستگی
- افزایش وزن در نتیجهٔ ورم بدن
- حساسیت پستانها
- جوش و آکنه
- یبوست
- نفخ
- اسهال
علائم روحی و رفتاری PMS
نشانههای روحی و روانی سندرم پیش از قاعدگی در افراد متفاوت است. اما برخی از علائم شایع PMS شامل موارد زیر است:
- حالتهای افسردگی
- گریه کردن
- تنش یا اضطراب
- خشم
- نوسانات خلقی
- تحریکپذیری
- مشکل در تمرکز
- تغییرات میل جنسی
- تغییرات اشتهایی
- هوسهای غذایی، به خصوص میل به شیرینیها
- اختلالات خواب مثل بیخوابی
- گوشهگیری و دوری از جمع
دردهای جسمانی و استرس و اضطراب روحی و روانی در برخی زنان آنقدر زیاد و شدید است که روی زندگی روزانهٔ آنها اثر بدی میگذارد و آن را مختل میکند. جدا از شدت علائم، نشانههای سندرم PMS بهطورکلی بعد از چهار روز پس از آغاز دورهٔ قاعدگی برای بسیاری از زنان ناپدید میشود، اما تعداد کمی از زنان دارای به سندرم قبل از قاعدگی هر ماه دچار علائم ناتوانکنندهای میشوند که این فرم PMS به نام اختلال بیقراری قبل از قاعدگی یا PMDD نامیده میشود. علائم PMDD شامل افسردگی، نوسانات خلقی، خشم، اضطراب، احساس درهم شکستگی، مشکل در تمرکز، تحریکپذیری و تنش است.
تشخیص سندرم پیش از قاعدگی یا PMS
آزمایش مشخص و شناختهشدهٔ خاصی برای تشخیص سندرم پیش از قاعدگی وجود ندارد. پزشکان ممکن است علامت خاصی را به PMS نسبت دهند. برای کمک به ایجاد الگوی سندرم پیش از قاعدگی، پزشکتان ممکن است از شما بخواهد علائم و نشانههای خود را حداقل برای دو سیکل قاعدگی ثبت کنید. روزی که اولین بار متوجه علائم PMS میشوید و همچنین روزی را که علائم ناپدید میشوند یادداشت کنید. همچنین مطمئن شوید که روزهای شروع و پایان دورهٔ پریودتان را علامت بزنید.
روشهای درمان سندرم پیش از قاعدگی
بیشتر عوارض این دوره با اقدامات خیلی راحت قابل کنترل است. به عنوان مثال، رعایت کردن یک رژیم غذایی سالم بهتر و راحتتر از درمانهای دارویی است اما درصد کم باقیمانده را شاید لازم باشد با با راهنماییها و حمایتهای دارویی پزشکتان کنترل کنید. به عنوان مثال، گاهی درمان این اختلالات ممکن است با داروهای مختلفی انجام شود که حالت افسردگی زنان را از بین میبرد ولی اگر این دردها به صورت مختصر است، میتوانید با همراهی اطرافیانتان و درک متقابل این دوره را پشت سر بگذارید. برخی از گزینههای درمانی برای سندرم PMS به شکل زیر است:
راهکارهای خانگی برای درمان سندرم پیش از قاعدگی
راهها و نکاتی برای کنترل و بهبود علائم PMS وجود دارد که برای کمتر شدن عوارض این دوره میتوانید توصیههای زیر را امتحان کنید:
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید که در آن انواع میوهها، سبزیجات و غلات کامل گنجانده شده باشد.
- مصرف شکر، نمک، کافئین و الکل را به حداقل برسانید.
- مصرف مکملهایی مانند اسید فولیک، ویتامین B6، کلسیم و منیزیم باعث بهبود گرفتگی عضلات میشود.
- سعی کنید ویتامین D بیشتری را از مکملها و غذاها دریافت کنید.
- حداقل روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی داشته باشید.
- برای کاهش نفخ شکم مصرف مایعات را افزایش دهید.
- چایهای گیاهی مانند بابونه گرفتگی عضلات را کاهش میدهد.
- از مصرف سیگار و دخانیات خودداری کنید.
- خواب کافی داشته باشید.
- تا جایی که میتوانید ورزش کنید.
- برای آرامش دوش بگیرید.
- مدیتیشن و یوگا و ماساژ انجام دهید.
- ماساژ را امتحان کنید.
- تمرینات تنآرامی و ریلکسیشن به کاهش سردرد، اضطراب یا مشکل بیخوابی کمک میکند.
- مواد غذایی نفاخ را کمتر استفاده کنید.
- از مصرف مقادیر بالای کافئین موجود در قهوه، کاکائو، شکلاتها و چای پرهیز کنید.
- شرایط خود را برای اطرافیان توضیح دهید و از آنها بخواهید تا در طول این دوره با شما همکاری کنند.
- آقایان نیز بهتر است در طول این دوره همسرشان را بیشتر درک کنند، به ویژه خانمهایی که شاغل هستند و بیشتر در بیرون از خانه حضور دارند.
بدنتان را دوست داشته باشید و لبخند زدن را نیز فراموش نکنید. اگر دردها و نوسانات خلقی شما قابل تحمل است و زیاد هم نیست، بهتر است با این اتفاق کنار بیایید و بیدلیل دارو مصرف نکنید، به ویژه اگر قصد بارداری دارید، چون این اتفاق هم بخشی از وجود زیبا و بارور شماست.
درمان سندرم پیش از قاعدگی با داروها
برای بسیاری از زنان، تغییراتی در سبک زندگی میتواند به کاهش علائم PMS کمک کند. اما با توجه به شدت علائم، پزشک شما ممکن است یک یا چند دارو برای سندرم پیش از قاعدگیتان تجویز کند. انواع قرصهای سندرم پیش از قاعدگی را بر اساس نوع اختلال تجویز میکنند که این داروها را فقط پزشک باید تجویز کند و از مصرف خودسرانهٔ آنها خودداری شود. داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و دیورتیکها (Diuretic)، یعنی داروهایی برای دفع آب اضافی در بدن و داروهای هورمونی از انواع قرصها برای رفع علائم سندرم پیش از قاعدگی هستند. اثر داروها در کاهش علائم PMS در میان زنان متفاوت است. برخی داروهای تجویزی برای سندرم پیش از قاعدگی عبارت است از:
داروهای ضدافسردگی مهارکنندهٔ بازجذب سروتونین (SSRI): شامل فلوکستین، پاروکستین، سرترالین و غیره هستند که در کاهش علائم خلقی موفق بودهاند. SSRIها در درمان PMS شدید یا PMDD موفق هستند و روزانه مصرف میشوند. اما برای بعضی از زنان مبتلا به PMS، مصرف داروهای ضدافسردگی ممکن است فقط به دو هفته قبل از شروع قاعدگی محدود شود.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID): مصرف NSAIDها مثل ایبوپروفن، یا ناپروکسن سدیم میتواند باعث کاهش درد و ناراحتی در پستانها شود.
دیورتیکها: وقتی ورزش و محدود کردن مصرف نمک برای کاهش وزن، ورم و باد کردن و نفخ PMS کافی نیست، مصرف قرصهای ادرارآور یا دیورتیکها میتواند به بدنتان کمک کند تا مایع اضافی را از طریق کلیهها دفع کند.
قرصهای هورمونی جلوگیری از بارداری: این داروهای تجویزی مانع تخمکگذاری میشود که ممکن است باعث تسکین علائم PMS شود و خونریزیهای شدید پریود را کاهش دهد.
کپسول پیاماس پوز: این نوع دارو برای درمان یا کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی تجویز میشود. استفادهٔ یک بار در روز از این کپسول برای درمان اغلب کافی است. این دارو حاوی عصارهٔ گیاه پنج انگشت است.
داروهای گیاهی: برخی از زنان با مصرف گیاهانی مثل زنجبیل، مخمر و روغن گل پامچال از علائم PMS رهایی مییابند. با این حال، تعداد کمی از مطالعات علمی نشان دادهاند که گیاهان دارویی برای تسکین علائم PMS مؤثر هستند. همچنین داروهای گیاهی را CDC تأیید نکرده است، بنابراین هیچ مدرکی از ایمنی و اثربخشی این محصولات وجود ندارد. پس قبل از مصرف هر نوع محصول گیاهی، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا ممکن است عوارض جانبی داشته باشند یا با سایر داروهایی که مصرف میکنید تداخل داشته باشند.
یادتان باشد هیچکدام از داروهای ذکرشده را بدون تأیید پزشکتان مصرف نکنید.
درمان سندرم PMS در طب سنتی
در طب سنتی برای تسکین درد ناشی از سندرم پیش از قاعدگی درمانهایی عنوان شده است. دمنوشهایی مانند چای بابونه و دمنوش زنجبیل در تسکین درد بسیار مؤثر هستند. دانهٔ رازیانه نیز نوعی آرامبخش محسوب میشود و علائم فیزیکی و روحی سندرم پیش از قاعدگی را کاهش میدهد. از روز شروع پریود به مدت سه روز دانهٔ رازیانه را مصرف کنید.
شوید نیز در کاهش دردهای قاعدگی بسیار مؤثر است. در طب سنتی پیشنهاد میشود به جای خوردن داروهای درد قاعدگی مانند مفنامیک اسید از شوید استفاده کنید. دو روز قبل از پریود مصرف شوید را شروع کنید و در وعدههای غذایی خود از آن استفاده کنید و تا پنج روز این کار را ادامه دهید.
دمنوشهایی برای درمان سندرم پیش از قاعدگی
برخی از دمنوشها ترکیبات ضدالتهابی و ضد اسپاسمی داشته و میتوانند علائم فیزیکی اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی را کاهش دهند. بهترین دمنوشها در دوران پریود عبارتند از:
چای بابونه: سطح گلیسین در ادرار را افزایش داده و باعث رفع اسپاسم عضلانی میشود. یک هفته قبل از شروع پریود مصرف آن را شروع کرده و روزی ۲ فنجان بنوشید.
دمنوش زنجبیل: زنجبیل به تسکین درد کمک میکند. برخی تحقیقات نشان داده است بهاندازه ایبوپروفن موثر است. مقداری زنجبیل را در آب داغ رنده کرده و چهار بار در روز بنوشید. دمنوش زنجبیل با گرم کردن بدن میتواند شدت علائم را کاهش دهد.
چای دارچین: دارچین میتواند خونریزی، درد، استفراغ و تهوع را کاهش دهد. در سه روز اول پریود سعی کنید روزی سه فنجان چای دارچین بنوشید.
دمنوش اسطوخودوس: یکی دیگر از انواع دمنوشها برای سندرم پیش از قاعدگی که خاصیت آرامبخش دارد، دمنوش اسطوخودوس است.
دمنوش بهار نارنج: دمنوش بهار نارنج که به آرامش اعصاب و ایجاد حس خوب کمک میکند نیز در درمان سندرم پیش از قاعدگی مؤثر است.
مکمل و ویتامین برای درمان سندرم پیش قاعدگی
همچنین طبق برخی آمار موجود، برخی افراد با مصرف مکملها از بروز علائم سندرم قبل از قاعدگی خود جلوگیری کردهاند. مکملهایی مثل کلسیم، ویتامین C، ویتامین B6 و منیزیم در کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی مؤثر بودهاند اما نمیتوان به این موضوع به عنوان یافتهای علمی نگاه کرد.
پاسخ به سؤالات شما در مورد سندرم PMS
آیا تمام زنان PMS دارند؟
تمام زنان دچار PMS نمیشوند. اما تقریباً میتوان گفت ۴۸ درصد زنانی که در سن باروری هستند، این علائم را تجربه میکنند. در ۲۰ درصد آنها علائم آنقدر شدید است که باید برای کنترل آنها به پزشک مراجعه شود.
آیا آقایان هم دچار PMS میشوند؟
بله، مردان هم مثل زنان دچار اختلالات هورمونی میشوند. علائم افزایش و کاهش تستوسترون میتواند شبیه به علائم سندرم پیش از قاعدگی باشد. آنها ممکن است علائمی مانند افسردگی، خستگی یا نوسانات خلقی را تجربه کنند. در اصطلاح به این حالت در مردان آیاماس (IMS) گفته میشود. عواملی مانند سن، فشار و استرس، تغییرات در رژیم غذایی، بیماری و کمبود خواب میتواند روی سطح ترشح تستوسترون اثر داشته باشند. همچنین IMS گاهی ممکن است باعث بروز تغییر در حالات روحی مانند گریه، افسردگی یا اضطراب در مردان شود.
سندرم PMS خطرناک است؟
در بیشتر موارد خطرناک نیست و هر ماه در سیکل قاعدگی اتفاق میافتد. اما گاهی ممکن است شخص دچار علائم شدیدی شود. در این شرایط درد بسیار شدید خواهد بود و نوسانات خلقی، شخص و اطرافیان او را اذیت میکند. اگر دچار چنین علائمی هستید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا برای کنترل درد و علائم روحی داروهای مناسبی تجویز شود.
سندرم PMS چند روز است؟
سندرم پیش از قاعدگی در تمام زنان شبیه به هم نیست. ممکن است علائم در برخی افراد شدید باشد و برخی دیگر هیچ علائمی را تجربه نکنند. مدتزمان این سندرم نیز متفاوت است. اما در بیشتر زنان علائم سندرم PMS از هفتهٔ آخر پیش از پریود شروع میشود و تا روز پنجم پریود ادامه دارد.
آیا زنان قبل از پریود افسرده میشوند؟
در برخی از زنان سندرم PMS با علائمی مثل افسردگی خودش را نشان میدهد. بسیاری از زنان هم علائم خفیفی از اضطراب و تحریکپذیری را تجربه میکنند. اما گاهی ممکن است اختلال در هورمونها آنقدر شدید باشد که شخص دچار افسردگی و افکار خودکشی شود. در این شرایط حتماً باید به پزشک مراجعه کرد تا اقدامات درمانی لازم انجام شود.
آیا PMS مانع بارداری میشود؟
در این مورد تحقیقات زیادی انجام شده، اما هیچ تحقیقی نشان نداده است که PMS احتمال بارداری را کاهش دهد. حتی میتوان گفت اختلال PMS نشانهٔ خوبی از باروری است. PMS بعد از آزاد شدن تخمک بروز میکند، بنابراین زمانی که تخمک آزاد میشود و لقاح صورت نمیگیرد، شخص دچار علائم سندرم پیش از قاعدگی میشود. این موضوع نشان میدهد که تخمکگذاری به خوبی در حال انجام است.
آیا طب سوزنی در درمان PMS مؤثر است؟
طب سوزنی، فرو کردن سوزنهای فولادی ضدزنگ به پوست در نقاط خاصی از بدن است. بعضی از زنان پس از درمان طب سوزنی، شاهد کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی بودهاند.
چه زمانی باید برای سندرم پیش از قاعدگی به پزشک مراجعه کرد؟
سندرم پیش از قاعدگی بیماری محسوب نمیشود، اما درصد کمی از خانمها ممکن است دردهای خیلی شدید یا نوسانات خلقی بدی داشته باشند، طوری که باعث اختلال زیاد و ناهنجاری در روابط اجتماعی آنها شود که در این صورت بهتر است برای رفع مشکل به پزشک مراجعه کنید. پزشکان برای این دردها درمانهایی دارند و با حتی ممکن است با تجویز داروهایی در طول این یک هفته شما را تحت مراقبتهایی قرار دهند تا این دوره را با سلامت عاطفی و روانی پشت سر بگذارید.
سوالات متداول
تمام زنان دچار PMS نمیشوند، اما میتوان گفت تقریباً ۴۸ درصد زنانی که در سن باروری هستند، این علائم را تجربه میکنند. در ۲۰ درصد آنها علائم آنقدر شدید است که باید برای کنترل آنها به پزشک مراجعه شود.
PMS بعد از آزاد شدن تخمک بروز میکند، بنابراین زمانی که تخمک آزاد میشود و لقاح صورت نمیگیرد، شخص دچار علائم سندرم پیش از قاعدگی میشود. این موضوع نشان میدهد که تخمکگذاری به خوبی در حال انجام است.