بارداری ناخواسته چیست و چرا اتفاق می افتد؟

زمانی که تاریخ پریود عقب می‌افتد، پستان‌ها حساس شده‌اند و حالت تهوع صبحگاهی پیش می‌آید خیلی از زنان نگران می‌شوند و به این امید هستند که اینها از علائم سندرم پیش از قاعدگی باشد نه علائم اولیه بارداری. از زمانی که فعالیت جنسی را آغاز می‌کنید، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها این است که «اگر باردار شوم چه»؟ بارداری ناخواسته و بدون برنامه‌ریزی قبلی و متعاقب آن سقط جنین عمدی از مسائل بهداشتی مهم در سراسر جهان است که نگرانی و فشار زیادی را بالاخص برای زنان دارد. کاهش این شکل از بارداری نیازمند آگاهی از  روش‌های پیشگیری از بارداری و استفاده صحیح از آن است.

�در این مطلب با بارداری ناخواسته و چگونگی تشخیص، علائم و پیشگیری از آن آشنا می‌شوید.

بارداری ناخواسته چیست؟

حاملگی ناخواسته یا بدون برنامه‌ریزی شده همانطور که از اسمش پیداست شکلی از بارداری است که علیرغم اینکه زوجین تصمیم برای فرزنددار شدن ندارند، بر خلاف انتظارشان زن باردار می‌شود یا اینکه بارداری زودتر از موعد مورد نظر و بدون برنامه‌ریزی اتفاق می‌افتد. اکثر این نوع بارداری‌ها به دلیل عدم استفاده از روش های پیشگیری از بارداری یا عدم استفاده مداوم یا صحیح از اقدامات پیشگیرانه است. 

این در حالی است که یکی از بهترین کارهایی که برای جلوگیری از باردار‌ی ناخواسته می‌توانید انجام دهید، دنبال  کردن چرخه قاعدگی است. بدین ترتیب روزهایی که احتمال بیشتری برای حاملگی وجود دارد را شناخته و با مراقبت بیشتر رابطه جنسی خواهید داشت. همچنین دنبال کردن این چرخه به شما کمک می‌کند که از نظم قاعدگی‌تان نیز مطلع شوید و در صورت نیاز به پزشک مراجعه کنید. 

چرا بارداری ناخواسته اتفاق می افتد؟

حاملگی بدون برنامه ریزی می تواند ناشی از شکست روش های پیشگیری از بارداری یا عدم استفاده از خدمات پیشگیری از بارداری باشد. در چنین شرایطی سقط جنین یکی از پیامدهای مکرر این شکل از بارداری  است.

صرف نظر از علت، حاملگی ناخواسته و پیامدهای منفی آن را می توان با دسترسی به خدمات پیشگیری از بارداری از جمله پیشگیری اورژانسی از بارداری و در صورت نیاز و به تشخیص پزشک سقط جنین ایمن و قانونی مدیریت کرد. 

تشخیص حاملگی ناخواسته با تست‌های بارداری

راه های مختلفی برای تایید بارداری ناخواسته وجود دارد. یکی از روش‌ها، تهیه کیت تست بارداری خانگی از داروخانه است. این آزمایش ادرار شما را از نظر هورمون hcg که در دوران بارداری تولید می‌شود، آزمایش می‌کند. اقدام بعدی مراجعه به پزشک برای انجام آزمایش ادرار یا آزمایش خون است. آزمایش خون می تواند حاملگی را زودتر از آزمایش ادرار نشان دهد. اگر باردار باشید، مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. 

هر دو نوع تست بارداری وجود هورمونی به نام گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) را تشخیص می‌دهند. این هورمون مدت کوتاهی پس از چسبیدن رویان به دیواره رحم توسط جفت تولید می‌شود و در روزهای اول بارداری مقدار آن به سرعت بالا می‌رود. این تغییر سریع در هورمون‌هاست که بیشتر علائم بارداری شما را ایجاد می‌کند. به طور خلاصه انواع روش‌ها برای تشخیص حاملگی ناخواسته به شرح زیر می‌باشند:

تست ادرار 

تست ادرار بارداری را می‌توان به دو روش مختلف هم در خانه و هم در آزمایشگاه انجام داد. در این روش‌ ادرار در ظرف مخصوص جمع آوری شده و با فرو بردن چوب تست در ادرار یا استفاده از بیبی چک و تغییر رنگ آن می توان به بارداری یا عدم آن پی برد. 

تست‌های حاملگی از لحاظ مدت زمان لازم برای مشخص شدن نتیجه با هم تفاوت دارند. تغییر رنگ چوب آزمایش، ایجاد یک خط یا علامت مانند مثبت یا منفی یا کلمات «غیر باردار» یا «باردار» روی نوار تست نتیجه را مشخص می‌کند.

دقت تست خانگی برای تشخیص بارداری ناخواسته

آزمایش‌ ادرار یا تست‌ حاملگی خانگی اگر درست انجام شود، حدود 90 درصد و بیشتر قابل اعتماد و دقیق هستند. نکته مهم در مورد آنها این است که آزمایش را اول صبح و با اولین ادرار انجام دهید. هورمون بارداری hCG در صورتی که وجود داشته باشد در ادرار اول صبح بالاترین غلظت را دارد و این احتمال تشخیص آن در آزمایش را افزایش می‌دهد.

با این حال، اگر تست حاملگی اشتباه انجام شود یا خیلی زود انجام شود، نتیجه ممکن است نادرست باشد. اگر نتیجه منفی گرفتید و همچنان علائم بارداری مانند تاخیر در پریود، حالت تهوع، حساس شدن سینه‌ها و خستگی را داشتید، باید یک هفته صبر کنید و بعد تست دیگری بدهید اما بهتر است از پزشکتان درخواست آزمایش خون بارداری دهید.

آزمایش‌ خون

آزمایش خون با اندازه‌گیری دقیق hCG در خون جواب تست بارداری را مشخص می‌کند. این نوع تست می‌تواند حاملگی ناخواسته را زودتر از آزمایش ادرار و حدود 7 تا 12 روز پس از لقاح تشخیص دهد. با این حال اگر در طی این مدت زمان نتیجه تست منفی باشد و پریودتان به تاخیر افتاده باید آزمایش تکرار شود. اندازه‌گیری غلظت هورمون hCG برای ردیابی مشکلات خاص در طول بارداری نیز مفید است. 

نتیجه منفی تست بارداری خانگی و احتمال بارداری ناخواسته

نتیجه منفی در تست بارداری خانگی می‌تواند به این معنا باشد که باردار نیستید، آزمایش را خیلی زود انجام داده‌اید یا آزمایش را اشتباه انجام داده‌اید. تست‌های بارداری از نظر حساسیت تشخیص هورمون hcg متفاوت هستند و شما ممکن است به بدن خود زمان کافی برای تولید هورمون‌ hCG کافی که در آزمایش نشان داده شود، نداده باشید.

همچنین، اگر بگذارید تست بارداری برای مدت طولانی بماند، بیشتر از چیزی که در دستورالعمل روی جعبه مشخص شده است، تست نامعتبر است. بهتر است دستورالعمل‌ها را به دقت دنبال کنید. اکثر تست‌های بارداری به شکل دوتایی ارائه می‌شوند و بهتر است هر دو را انجام دهید.

علائم حاملگی ناخواسته

همانند نشانه‌های معمول بارداری، علائم حاملگی ناخواسته برای زنان متفاوت است و می‌تواند حتی متفاوت از حاملگی‌های قبلی باشد. با این وجود، یکی از مهم‌ترین نشانه‌های بارداری، عقب افتادن پریود است. مطمئن‌ترین راه برای مطلع شدن از حاملگی، انجام تست بارداری است. شایع‌ترین علائم اولیه بارداری ناخواسته عبارتند از: 

• عقب افتادن پریود. اگر در سنین باروری هستید و یک هفته یا بیشتر از موعد پریود گذشته و پریود نشده‌اید، ممکن است بارداری ناخواسته داشته باشید. با این حال، اگر سیکل قاعدگی نامنظم دارید، این علامت می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
• تورم و حساس شدن پستان‌ها. در اوایل بارداری تغییرات هورمونی ممکن است پستان‌ها را حساس و دردناک کند. این ناراحتی احتمالاً پس از چند هفته کاهش می‌یابد زیرا بدن با تغییرات هورمونی سازگار می‌شود.
• حالت تهوع و استفراغ. تهوع صبحگاهی که می‌تواند در هر زمانی از شبانه‌روز رخ دهد، اغلب یک ماه پس از بارداری ناخواسته شروع می‌شود. با این حال، برخی از زنان احساس تهوع را زودتر دارند و برخی هیچ وقت آن را تجربه نمی‌کنند. با اینکه علت تهوع در دوران بارداری مشخص نیست، اما هورمون‌های بارداری احتمالاً در آن نقش دارند.
• افزایش ادرار. ممکن است بیشتر از حد معمول ادرار کنید. مقدار خون در بدن شما در دوران بارداری افزایش می‌یابد و باعث می‌شود کلیه‌ها مایع اضافی را به شکل ادرار خارج کنند.
• خستگی. خستگی نیز از علائم اولیه حاملگی ناخواسته است. در اوایل بارداری، سطح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد که ممکن است باعث خواب‌آلودگی شما نیز شود.

تفاوت علائم بارداری ناخواسته با علائم پریود 

تشخیص علائم حاملگی ناخواسته از علائم پریود ممکن است دشوار باشد زیرا علائم می‌توانند بسیار شبیه به هم باشند. این علائم شامل نوسانات خلقی، دل درد، کمردرد، حساس شدن سینه‌ها، سردرد و تمایل به خوردن غذایی خاص باشد. اما چند علامت وجود دارد که بیشتر مربوط به بارداری است تا پریود. این علائم شامل تهوع و استفراغ و خونریزی لانه‌گزینی است. به خاطر داشته باشید که همه زنان این علائم را تجربه نمی‌کنند.

وقتی تخمک بارور شده حدود 6 تا 12 روز پس از لقاح خود را به دیواره رحم می‌چسباند، برخی از زنان 1 تا 3 روز لکه‌بینی خفیف را تجربه می‌کنند که خونریزی لانه‌گزینی نامیده می‌شود. این خونریزی معمولاً درست در حوالی موعد پریود یا قبل از آن رخ می‌دهد.

حالت تهوعی که درست نزدیک به موعد مقرر پریود رخ می‌دهد، بیشتر به دلیل بارداری است تا پریود. بسیاری از مردم این علامت را «تهوع صبحگاهی» می‌نامند اما ممکن است در هر زمانی از روز اتفاق بیفتد. صبر کنید و اگر زمانی که انتظار دارید پریود نشدید، احتمالاً زمان انجام تست بارداری فرا رسیده است.

مقایسه علائم بارداری ناخواسته با تخمک گذاری

در موعد و زمان تخمک گذاری نیز ممکن است علائمی شبیه به اوایل بارداری را تجربه کنید. با این حال، بررسی اینکه در چه مرحله‌ای از سیکل قاعدگی خود قرار دارید، می‌تواند به شما کمک کند که آیا دچار بارداری ناخواسته شده‌اید یا به زمان تخمک‌گذاری‌تان نزدیک شده‌اید. اگر 12 تا 16 روز به موعد پریودتان مانده، ممکن است در حال تخمک‌گذاری باشید. همچنین، اگر آخرین پریود شما از نظر مدت زمان بوده است، باز هم احتمال اینکه علائم شما مربوط به تخمک گذاری باشد و نه بارداری، بیشتر است.

علائم تخمک گذاری برای همه زنان آشکار نیستند و به طور مداوم اتفاق نمی‌افتند. این علائم می‌تواند شامل لکه بینی خفیف، انقباضات شکمی، حساس شدن سینه‌ها، نفخ شکم، افزایش حس بویایی و چشایی یا افزایش میل جنسی باشد.

اگر این علائم را تجربه می‌کنید و تنها چند روز دیگر تا پریودتان مانده است، منتظر بمانید تا ببینید آیا پریود می‌شوید یا نه و اگر پریودتان به تاخیر افتاد برای آگاهی ازحاملگی ناخواسته زمان انجام آزمایش بارداری فرا رسیده است.

پیشگیری از بارداری ناخواسته 

تنها راه قطعی برای جلوگیری از بارداری ناخواسته، پرهیز از رابطه جنسی محافظت نشده است. برای زنانی که از نظر جنسی فعال هستند، استفاده از روش‌های پیشگیری مانند انواع قرص های ضد بارداری، کاندوم، چسب، حلقه واژینال، دستگاه داخل رحمی یا IUD یا روش های پیشگیری از بارداری تزریقی احتمال حاملگی ناخواسته را کاهش می‌دهد. استفاده صحیح از کاندوم علاوه بر روشی به عنوان پیشگیری از بارداری، خطر ابتلا به HIV و سایر عفونت های مقاربتی (STIs) را در شرکای جنسی کاهش می‌دهد.

آیا پیشاب می‌تواند باعث بارداری ناخواسته شود؟

پیشاب که به عنوان مایع پیش از انزال نیز شناخته می‌شود مایعی است که در زمان شروع رابطه جنسی از آلت تناسلی مردان خارج می‌شود. بسیاری از مردان حتی متوجه ترشح پیشاب نمی‌شوند و مهم‌تر از آن این است که مردان هیچ کنترلی روی ترشح آن ندارند. مطالعات نشان می‌دهد که اکثر مایعات پیش از انزال یا حاوی اسپرم مرده هستند یا فاقد اسپرم هستند. اما این امکان وجود که مقدار کمی اسپرم از سیستم تناسلی خارج شود و راه خود را به پیشاب باز کند.

اگرچه احتمال بارداری ناخواسته از پیشاب بسیار کم است، با این وجود همانطور که گفته شد احتمال وجود اسپرم زنده در پیشاب وجود دارد و بنابراین امکان لقاح و بارور شدن تخمک نیز وجود دارد. به همین خاطر است که برای پیشگیری از حاملگی پیشنهاد می‌‌شود که تمام زوج‌هایی که قصد بارداری ندارند در تمام مدت دخول، زمانی که آلت تناسلی داخل واژن است از کاندوم استفاده کنند.

توجه داشته باشید که اسپرم 3 تا 5 روز در واژن زنده می‌ماند. به همین دلیل، چه بخواهید باردار شوید چه از بارداری اجتناب کنید، مهم است که چرخه تخمک‌گذاری و باروری خود را بشناسید. تقویم تخمک‌گذاری می‌تواند به شما کمک کند روزهایی که بیشترین احتمال حاملگی ناخواسته وجود دارد را شناسایی کنید.

روش پیشگیری طبیعی و کاهش احتمال حاملگی ناخواسته 

استفاده از روش پیشگیری با خروج آلت تناسلی به عنوان راهی برای جلوگیری از بارداری مستلزم این است که آلت تناسلی مرد قبل از انزال از واژن خارج شود تا از ورود اسپرم به واژن جلوگیری شود. طبق نتایج برآوردها، از هر پنج زوجی که به مدت یک سال از روش طبیعی پیشگیری استفاده می‌کنند، یک زوج بارداری ناخواسته را تجربه می‌کند. برای استفاده از این روش نکات زیر را رعایت کنید:

• خروج آلت باید به شکل درست و زمانبندی شده باشد. وقتی احساس کردید انزال در شرف وقوع است، آلت تناسلی را بلافاصله از واژن خارج کنید تا مطمئن شوید که مایع منی داخل واژن ریخته نشود.
• قبل از داشتن رابطه جنسی مجدد اقدامات احتیاطی را انجام دهید. اگر قصد دارید به فاصله کوتاهی دوباره رابطه جنسی داشته باشید، ابتدا ادرار کنید و نوک آلت تناسلی را تمیز کنید. این کار به دفع هر گونه اسپرم باقی مانده از آخرین انزال کمک می‌کند.

توجه داشته باشید در صورت مشاهده علائم بارداری که پیشتر اشاره شد باید آزمایش بارداری انجام دهید.

بعد از بارداری ناخواسته چه باید کرد؟

طبیعی است که باردار شدن در زمانی که اصلاً آمادگی نداشته باشید اتفاق ناگواری است. اگرچه ممکن است برای تصمیم گیری تحت فشار باشید، مهم است که مدتی به خود زمان بدهید و با مشورت گرفتن از پزشک و روان‌شناس و بررسی شرایط جسمانی و روحی خود مطمئن شوید که تصمیم درستی برای خود می گیرید.

درست است که تصمیم نهایی با شماست، اما ممکن است دانستن اینکه چه کاری باید انجام دهید دشوار باشد، و باید از پزشک مشورت بگیرید. شما می‌توانید با اقدام هرچه زودتر و ملاقات با متخصص زنان بارداری را ادامه دهید و این دوران را با سپری طی کنید.

همچنین لازم است که در صورت شکست در روش پیشگیری از بارداری از تمامی اقدامات پیشگیرانه از جمله استفاده از قرص‌های ضدبارداری اورژانسی آگاهی کامل داشته باشید و با مشاهده هرگونه علائم اولیه بارداری از باردار بودن خود مطمئن شوید.  این در حالی است که خیلی از زنان  با ﻋﺪﻡ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺍﺯ ﻋـﻮﺍﺭﺽ ﺳـﻘﻂ جنین، به شکل خودخواسته و گاهی در شرایط غیربهداشتی اقدام به سقط جنین می‌کنند و به طور عمدی تصمیم به پایان دادن بارداری می‌گیرند و متحمل عوارض جسمی و روحی شدیدی می‌شوند. 

آیا در صورت بارداری ناخواسته باید قرص پلن بی بخورم؟

پلن بی مشابه قرص‌های ضد بارداری است. هر قرص پلن بی حاوی 1.5 میلی گرم لوونورژسترل برای به تاخیر انداختن آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها یا جلوگیری از آن است. قرص پلن بی به دلیل داشتن این دز بالا برای استفاده منظم به عنوان روش ضد بارداری در نظر گرفته نشده است. انتخاب‌های زیادی از قرص‌ گرفته تا چسب‌ و آی‌یو‌دی‌ برای کنترل بارداری وجود دارد.

بنابر آنچه گفته شد بارداری ناخواسته شکلی از بارداری بدون برنامه‌ریزی شده است که خیلی اوقات نگرانی زیادی برای زوجین به همراه دارد. مطلع شدن  هر چه زودتر از این نوع بارداری بسیار مهم بوده و لازم است در صورت عقب افتادن پریود و داشتن علائم اولیه بارداری از تست‌های بارداری خانگی برای تشخیص هورمون hCG استفاده کنید. این هورمون بلافاصله پس از لانه‌گزینی رویان در رحم، توسط جفت ترشح می‌شود و در ادرار زنان باردار وجود دارد. برای جلوگیری از حاملگی ناخواسته لازم است که از روش‌های پیشگیری به شکل صحیح استفاده کنید و اگر این اتفاق افتاد و ناخواسته حامله شدید قبل از تصمیم‌گیری با پزشک مشورت کنید.