چگونه کودکی با تخیل قوی پرورش دهید
چطور یک کودک خیالپرور داشته باشید و چگونه بچههایی با تخیل قوی بزرگ کنیم؟ در این مطلب با رشد مغز بچهها و مزایا و راههای خیالپروری در کودکان آشنا شوید.
مغز کودک یک تا دو ساله چطور رشد میکند؟
مغز فرزندتان هنگام تولد حدود 100 میلیارد سلول داشت. این موضوع به اندازهٔ کافی شگفتانگیز است، اما نحوهٔ کار این سلولها حتی شگفتانگیزتر است. اکنون که فرزندتان کودکی نوپا شده است، هر کدام از آن سلولهای مغزی در حال دریافت و ارسال سیگنالهای الکتریکی هستند و این باعث ایجاد اتصالاتی بین آنها میشود. از طریق تکرار، این اتصالات به شبکههایی تبدیل میشوند که به فرزند شما امکان تفکر و یادگیری میدهند.
سه سال اول زندگی فرزندتان به این دلیل بسیار مهم است که هر کاری او همراه شما انجام میدهد، از بازی گرفته تا غذا خوردن، راه رفتن، کتاب خواندن و آواز خواندن به جهش مغزش کمک میکند. با رسیدن فرزندتان به سن سه سالگی، مغز او دارای ۱۰۰۰ تریلیون اتصال خواهد بود.
وقتی کودک نوپای خود را در معرض مناظر، صداها و حسهای جدید قرار میدهید، ذهن او را به دنیایی بزرگتر و هیجانانگیزتر باز میکنید و هنگامی که تخیل خود را همراه او با گفتن این جمله به کار میگیرید: «نگاه کن، من یه ببر توی یه جنگلم!» یا حتی چیز سادهای مثل «بیا وانمود کنیم داریم میریم خونهٔ مامانبزرگ» شما مغز او را ترغیب میکنید تا مسیرهای تخیل خاص خود را بسازد.
تخیل کودک یک تا دو ساله چطور عمل میکند؟
از آنجا که کودک نوپایتان تازه در حال یادگیری صحبت کردن است، به سختی میتوان فهمید به چه چیزی فکر میکند. اما وقتی از چیزهایی که در اطرافش میبیند تقلید میکند، یعنی رفتاری که در حدود 18 تا 20 ماهگی بروز میکند، میتوانید رگههایی از تخیل را در آنها ببینید.
کودکتان ممکن است کارهایی را که شما انجام میدهید تقلید کند و ادای برنامهٔ روزمرهای خود را دربیاورد، یعنی مثلاً وانمود کند به عروسکش غذا میدهد یا آن را برای چرت روزانه در تخت بگذارد، یا مانند سگ و گربهٔ خانگی شما رفتار کند.
تخیل کودک یک تا دو ساله چه کمکی به کسب مهارت میکند؟
تخیل فعال بسیار بیش از آنچه فکرش را بکنید، به کودک نوپای شما در مسیر زندگی کمک میکند. برخی از این کمکها به شکل زیر است:
ارتباطات
مهارتهای ارتباطی در کودکانی که به بازیهای خیالی علاقه دارند یا افسانهها، کتابها یا داستانهای زیادی از اطرافیانشان میشنوند، معمولاً به میزان قابل توجهی بهتر از دیگران است.
ممکن است ثمرهٔ این فعالیتها را تا زمانی که دایرهٔ واژگانی کودک نوپا در سال آینده رشد نکند، نبینید اما شما اکنون دارید سنگ بنای آن را میگذارید.
در مورد رشد احساسی اجتماعی کودکان بدانید.
خودکنترلی
نقش بازی کردن و وانمود کردن به کودک نوپای شما اجازه میدهد تا هر کسی که میخواهد باشد، احساسات منفی را کشف کند، چیزهایی را که یاد گرفته است تمرین کند و شرایط را به گونهای که میخواهد، تغییر دهد.
داستانهایی مثل شنگول و منگول و حبهٔ انگور که در آن سه برهٔ کوچک گرگی بزرگ را فراری میدهند، یا بازیهای خیالی که در آن خرس عروسکی فرزندتان به حمام کردن راضی میشود، به کودک این احساس را میدهد که حتی در شرایط ناآشنا یا ترسناک نیز میتواند قدرتمند باشد و کنترل اوضاع را به دست بگیرد.
در مورد مهارت خودکنترلی کودکان بیشتر بدانید.
مهارت حل مسئله
فکر کردن به موقعیتهای خیالی به کودکتان میآموزد که خلاقانه فکر کند و این میتواند ویژگی برجسته و سرمایهای برای حل مشکلات باشد. پژوهشی دانشگاهی نشان داد بچههایی که در کودکی خیالپرور هستند، وقتی بزرگتر میشوند این ویژگی را حفظ میکنند و مهارت حل مسئلهٔ بهتری دارند. این بچهها چند سال بعد تست شدند و آنهایی که در کودکی خیالپرور بودند قدرت بیشتری برای مبارزه با چالشها و موقعیتهای دشوار داشتند، مثلاً اینکه اگر کتابی را که برای مدرسه نیاز دارند جا بگذارند، چه کاری باید انجام دهند.
در مورد بچههای دبستانی و مدرسه و دبستان مطالعه کنید.
چگونه میتوان تخیل کودک نوپا را تقویت کرد؟
کتاب بخوانید
داستان خواندن با هم روشی عالی برای غنیسازی زندگی خیالی کودک نوپاست. کتابهایی حاوی تعداد زیادی عکس بزرگ و رنگارنگ انتخاب کنید و میتوانید از این فرصت، البته تا زمانی که فرزندتان هنوز آنقدر بزرگ نشده است که اصرار کند دقیقاً متن کتاب را بخوانید، استفاده کنید و هر چیزی را که میخواهید به داستان اضافه کنید یا تغییر دهید.
به او تصاویری از همه چیز، از سوسک گرفته تا کهکشان نشان دهید، صدای حیوانات و وسایل نقلیه را دربیاورید، صدای ویژهای برای شخصیتهای مختلف کتاب اختراع کنید و دربارهٔ آنچه برای افراد یا حیوانات کتاب اتفاق افتاده یا ممکن است اتفاق بیفتد صحبت کنید.
داستان بسازید
تعریف کردن داستانهایی که خودتان میسازید به همان اندازهٔ کتاب خواندن برای کودکتان مفید است و استفاده از فرزندتان به عنوان شخصیت اصلی داستانی که میسازید راهی عالی برای پرورش حس فردیت اوست. کودکتان به زودی شروع به ساخت روایتها و ماجراهایی از خودش میکند.
موسیقی تولید کنید
اگرچه کودک نوپای شما برای درس موسیقی جدی آماده نیست، اما باز هم میتوانید دنیای او را با موسیقی پر کنید. با یکدیگر به انواع مختلفی از موسیقی گوش دهید و او را تشویق کنید با آواز خواندن، رقصیدن، یا نواختن سازهای اسباببازی یا سازهای خانگی مثل کوبیدن به تابه و ریتم لیوان و قاشقها در آن مشارکت کند.
در مورد اثر موسیقی در زندگی بچهها بدانید.
زمان نمایشگرها را محدود کنید
در مورد تماشای برنامههای تلویزیونی یا فیلمهای کودکان یا سایر رسانهها توسط کودک، رعایت اعتدال بسیار مهم است. کارشناسان طب اطفال توصیه میکنند از این رسانهها برای بچههای کوچکتر از دو سال بههیچوجه استفاده نکنید، اما بسیاری از والدین اجازهٔ مدتی کوتاهی تماشای نمایشگرها را میدهند. اگر شما هم همین کار را میکنید، در این سنها تا دو سالگی روزانه 30 دقیقه یا کمتر معقولتر و بهتر است.
اگرچه استفاده از تلویزیون یا نوعی نمایشگر به عنوان پرستار بچه وسوسهانگیز است، اما مهم هم هست که هر وقت کودک آن را تماشا میکند خودتان هم کنارش باشید، با او درمورد آنچه میبیند صحبت کنید و نحوهٔ پاسخش به آن را زیر نظر بگیرید.
بازیهای وانمودی را تشویق کنید
کودکان با بازی در نمایشهایی متشکل از وقایع زندگی روزمره و زندگی خیالی خود چیزهای زیادی میآموزند. وقتی کودکتان سناریو و طرح داستان را اختراع میکند و آن را با شخصیتهایی پر میکند، مثلاً میگوید: «الان وقت ناهاره خرگوشیه»، مهارتهای اجتماعی و کلامی خود را پرورش میدهد.
او با بازی کردن چند بارهٔ سناریوهایی که شامل احساس غم، شادی، ترس یا ایمنی است، مسائل و درگیریهای عاطفی خود را حل میکند. وقتی خودش را به عنوان یک مامان، پزشک یا معلم تصور میکند احساس قدرت میکند و مسئول بودن را تجربه خواهد کرد.
وسایل صحنه نمایش را برایش فراهم کنید
تقریباً هر چیزی میتواند وسیلهای برای بازی تخیلی باشد و در مورد کودکان نوپا، هرچه وسایل سادهتر باشند بهتر است. جعبهٔ مقوایی میتواند به ماشین، کشتی یا قطاری برای سوار شدن تبدیل شود و یک حوله میتواند نقش شنل یک ابرقهرمان را بازی کند. از آنجایی که بیشتر رویدادهای نمایش در ذهن فرزندتان اتفاق میافتد، لباسهای پیچیده، مثلاً لباس خاص آن شخصیت کارتونی که بازی میکند، در واقع چندان مفید نیستند.
اگر جعبه یا صندوقی مخصوص نگه داشتن تجهیزات بازی تخیلی تهیه کنید، این بازیها میتوانند ماجراجویانهتر و هیجانانگیزتر شوند، به خصوص اگر گاهی که کودکتان نمیبیند، وسایل جدیدی به آن اضافه کنید تا هنگام بازی با آنها روبهرو شود و سعی کند از آنها استفاده کند.
چگونه از تخیل کودک نوپای خود لذت ببرید
دوست خیالی او را بپذیرید
کارشناسان معتقدند که داشتن یک دوست خیالی، نشاندهندهٔ کودکی خلاق و اجتماعی است که راهی برای مدیریت ترس یا نگرانیهای خود پیدا کرده است. برخی مطالعات نشان میدهد که تقریباً نیمی از بچهها در دورهای از کودکی خود یک دوست خیالی دارند.
با این حال، اگر فرزندتان کاری را که خودش انجام داده است، به گردن دوست خیالیاش انداخت، زمان آن است که واقعیت به او یادآوری شود. نیازی نیست که او را به دروغگویی متهم کنید، اما آن رفتار یا عمل را مطرح کنید. از فرزندتان و دوست خیالیاش بخواهید که اوضاع را درست کنند، یعنی چیزهای را که ریخته جمع کند، عذرخواهی کند یا هر چیز دیگری که لازم است و روشن کنید که این رفتار غیرقابل قبول بود.
از بدلباسی و دیوانگی کودکتان لذت ببرید
وقتی کودکتان اصرار میکند لباس فضانوردیاش را برای سومین روز متوالی در مهدکودک بپوشد، ممکن است خود را در مخمصه ببینید.
بزرگسالان یاد گرفتهاند که خط مشخصی بین رفتارهای حیطهٔ عمومی و رفتارهای حیطهٔ خصوصی بکشند. شلوار گرمکن کهنه و دمپایی خرگوشی در داخل خانه ایرادی ندارند، اما در رستوران ایراد دارند، ولی بچهها این گونه فکر نمیکنند.
وقتی میخواهید با فرزندتان درگیر شوید و مثلاً بگویید: «همین حالا لباس مهمونیت رو دربیار»، به یاد داشته باشید که کودک نوپایتان هنوز این مرزها را ندارد و در عمل، پوشیدن لباسهای غیرعادی و خلوچلوارش چیزی نیست که نگرانش باشید.
انعطافپذیر باشید
تعریف قوانین و اجرای آنها برای مثال، ممنوعیت ضربه زدن به دیگران با شمشیر اسباببازی، برای سعادت آیندهٔ فرزندتان و همچنین خودتان بسیار مهم است. اما اگر میتوانید و هر زمان که میتوانید، بگذارید کودکتان دقایقی با خیالات ناممکن خود زندگی کند.
اگر میز غذاخوری اتاق نشیمن برای شام در دسترس نیست، چون در حال حاضر نقش یک کلبهٔ اسکیمویی را برای کودکتان بازی میکند، شما بهانهای عالی برای اطراق و پیکنیک روی زمین اتاق نشیمن دارید.
در مورد تربیت کودکان بدانید.
