زمان مطالعه و کتاب خواندن برای کودکان را شاد و سرگرمکننده برگزار کنید
کتاب خواندن با صدای بلند یکی از مهمترین کارهایی است که میتوانید برای فرزند خود انجام دهید. جلسات روزانهٔ کتابخوانی نه تنها باعث تحریک رشد مغز میشود و عشق مادامالعمر به خواندن و یادگیری را تقویت میکند، بلکه روشی عالی برای وقت گذراندن والدین و کودک با هم است، به خصوص در پایان یک روز شلوغ. به همین دلیل کتاب خواندن برای کودکان بخشی از مراسم روتین پیش از خواب بسیاری از خانوادههاست. اما چگونه میتوانید جلسات مطالعه را به رویدادی تبدیل کنید که کودکتان نه تنها از آنها لذت میبرد، بلکه منتظرشان است؟ در این مطلب با راهکارهایی برای مفرح کردن زمان کتاب خواندن برای بچهها آشنا شوید.
قبل از خواندن کتاب
خواندن میتواند مسرتبخش باشد. یک مهمانی پرشور، بسیار خندهدار و گهگاهی بیقاعده که بین دو طرف جلد کتاب در جریان است. اما چگونه کودکتان را به تفریح با کتابها تشویق کنید:
کتابهای مناسبی انتخاب کنید: برای کودکان پیشدبستانی، داستانهایی با روایتهای ساده انتخاب کنید و داستانهایی با پایان مبهم را برای بچههای بزرگتر نگه دارید. اگرچه پرهیز از کتابهایی که کاملاً فراتر از سطح درک کودکتان هستند مهم است، اما خواندن کتابهایی که از نظر واژگان و خط داستانی کمی پیشرفتهتر هستند، هیچ ایرادی ندارد. کودکان بیشتر از آنکه بتوانند بیان کنند یا بخوانند، میفهمند و اگر کتاب بیتناسبی انتخاب کردید، فکر نکنید باید آن را تمام کنید. اعتراف کنید که انتخاب بدی بوده است و کتاب دیگری را شروع کنید.
کتابهایی بخوانید که خودتان از آنها لذت میبرید: از هر ۱۰ کتابدار ۹ نفر با این نظر موافقند که ضروری است کتابهایی را برای خواندن انتخاب کنید که دوست دارید؛ چه کتاب جدیدی باشد و چه از کتابهای محبوب دوران کودکی خودتان. اگر به داستان خاصی علاقه نداشته باشید، طولی نمیکشد که فرزندتان متوجه میشود و اگر شما آن را دوست ندارید و از خواندنش لذت نمیبرید، چرا او داشته باشد و گوش دهد؟
به کتابخانه بروید: بازدیدهای منظم از کتابخانه به کودکتان میآموزد که میتواند کتابهایی را که میخواهد بخواند انتخاب کند. به علاوه، این کار روش در دسترسی برای افزودن کتابهای جدید به فهرست مطالعهٔ شماست. رفتن به جلسات داستانخوانی نیز برای افزایش آگاهی شما در انتخاب کتاب بسیار مفید است.
پیش از خواندن مرور کنید: در صورت امکان، کتاب فرزندتان را از قبل بخوانید. اگر با داستان و زبان کتاب آشنا باشید، میتوانید آن را با احساس بیشتری بخوانید و برخی از سؤالات کودکتان را پیشبینی کنید.
محیطی مساعد خواندن ایجاد کنید: مکانی آرام و راحت برای کتاب خواندن کودکتان انتخاب کنید. این مکان میتواند تخت شما یا کاناپهٔ اتاق نشیمن باشد. عوامل حواسپرتی مانند تلویزیون، موبایل و رادیو را از آنجا حذف کنید. اگر میتوانید، هر روز در یک ساعت مشخص کتاب بخوانید. این کار خواندن را به مناسکی تبدیل میکند که کودک شما چشم به راهش خواهد بود.
به مخاطبان اضافه کنید: کودک ممکن است از گوش دادن حیوانات عروسکی محبوبش به داستان نیز لذت ببرد. در واقع، او حتی ممکن است به نوبت کتابی تصویری را برای شما و عروسکهایش بخواند.
حالت اشتیاق و چشمانتظاری ایجاد کنید: در شروع نشستهای کتابخوانی، یک دقیقه وقت بگذارید تا جلد کتاب را به کودک نشان دهید. از او بپرسید که فکر میکند داستان در مورد چیست. به او بگویید شخصیتها چه کسانی هستند و داستان در کجا اتفاق میافتد. سپس جملاتی مانند این بگویید: «من الان شروع به خوندن میکنم، پس با دقت گوش بده تا بفهمی موش قصه چه مشکلی داره و برای حلش چه کار میکنه».
هنگام خواندن کتاب
در زمان کتاب خواندن همراه کودکتان، پیشنهادهای زیر را برای دلچسبتر کردن حس مطالعه در نظر داشته باشید:
آهسته بخوانید: فرزند شما برای پردازش آنچه میشنود به زمان نیاز دارد.
با شور و شوق بخوانید: این احتمالاً بهترین راه برای جلب توجه کودک است. روی ویرگولها و نقطهها مکث کنید و وقتی به یک علامت تعجب میرسید هیجانزده شوید. مکثهای طولانی تعلیق را بیشتر میکند و شنوندگان کوچک را مجذوب داستان نگه میدارد.
صداها، لهجهها، شخصیتها و اصوات مختلف را امتحان کنید: کتابی در مورد یک غول میخوانید؟ صدای او را مانند صدای غول داستان «حسنی و خانم حنا» کلفت کنید. اگر داستان شما در مورد حیوانات مزرعه است، از صداهای این حیوانات تقلید کنید. این کار مناسب همه نیست، بنابراین اگر با تقلید صداهای حیوانات مزرعه راحت نیستید، مشکلی نیست. اما شنیدن مامان یا بابا در حال شیهه کشیدن مثل یک اسب تضمین میکند که کودک بخندد و عمیقتر درگیر داستان شود.
از وسایل نمایشی استفاده کنید: وقتی اگر در حال خواندن کتابی هستید، برخی از وسایل موجود در داستان را آماده کنید و کنارتان بگذارید. وسایل صحنه کمک میکنند تا داستان واقعی به نظر برسد.
آهنگ و نمایش عروسکی را در آن بگنجانید: اگر شما و فرزندتان آهنگی در ارتباط با موضوع کتاب میشناسید، قبل از شروع به خواندن کتاب، آهنگ را با هم بخوانید یا ترانهٔ قافیهداری با هم بسازید. اگر عروسکهای دستی یا انگشتی دارید، در طول جلسهٔ خواندن یا بعد از آن، صحنهای از کتاب را اجرا کنید، یا اینکه کتاب را با صدای عروسک بخوانید و با دست عروسک ورق بزنید. این روشی عالی برای تقویت پیام کتاب یا صرفاً افزایش سرگرمی است.
زنگ تفریح بگیرید: اشکالی ندارد که در وسط داستان مکث کنید تا به سؤالات فرزندتان پاسخ دهید یا اجازه دهید بلند شود و کمی حرکت کند. اگر کودک هیجانزده شد و شروع به صحبت کردن در مورد چیز دیگری کرد یا میخواست فعالیتی را که در کتاب ذکرشده امتحان کند، با او همراه شوید.
کتاب را اجرا کنید: یک روتین هرروزهٔ کتاب خواندن با صدای بلند ایجاد کنید و از صداهای مختلف برای هر شخصیت یا تأکید روی عقاید و ایدهها استفاده کنید. صورتکهایی برای همراهی با چیزی که در داستان اتفاق میافتد درست کنید. چهرهای شاد برای قسمت مسخرهٔ داستان، چهرهای اخمو برای قسمت عبوس داستان. داستان را با دستهای خود بازی کنید. کودکان عاشق صداهای خندهدار، شکلک درآوردن و حرکات دست هستند، بنابراین هرچه بیشتر بتوانید به زنده شدن داستان کمک کنید بهتر است. عشق به مطالعه میتواند از همین حالا شروع شود و یک عمر ادامه یابد.
بگذارید نقاشی بکشد: ایرادی ندارد که وقتی برای فرزندتان کتاب میخوانید، به او اجازه دهید خطخطی کند یا نقاشی بکشد. بچههای فعال اغلب به چیزی برای مشغول نگه داشتن دستهای خود نیاز دارند. جلسات مطالعه هرگز نباید برای هیچکدام از شما خستهکننده باشد.
اجازه دهید فرزندتان مشارکت کند: بچهها دوست دارند در جلسات کتاب خواندن مشارکت داشته باشند و این مشارکت میتواند از طریق ورق زدن، ارائهٔ جلوههای صوتی یا پر کردن کلمات جامانده در داستانهای آشنا باشد. همچنین میتوانید با مکث گهگاهی برای پرسیدن اینکه به نظر او اتفاق بعدی چیست، درگیری و مشارکت کودک خود را تشویق کنید.
بازخوانی کنید: اگر کودک شما کتاب خاصی را دوست دارد یا روی پاراگراف یا صفحهٔ خاصی به قهقهه میافتد، در تکرار آن دریغ نکنید، خصوصاً اگر این کار را از شما میخواهد. برای کودکان خردسال، تکرار قسمت مهمی از یادگیری و پردازش اطلاعات و احساسات است.
آن را ضبط کنید: اگر پدربزرگ و مادربزرگ یا سایر اقوام فرزندتان دور از شما زندگی میکنند، از آنها بخواهید داستانهایی را با صدای خود ضبط کنند و برای شما بفرستند، یا خودتان داستان محبوب فرزندتان را برای مواقعی که در دسترس نیستید، ضبط کنید.
شعر را امتحان کنید: هر چند وقت یک بار، به جای کتاب داستانی معمولی، یک کتاب شعر را امتحان کنید. ریتم و قافیه علاقهٔ کودک را حفظ میکند و اگر شعرهای ساده را بخوانید، او میتواند در خواندن برخی ابیات همراهی کند.
در حمام از کتابها لذت ببرید: چند کتاب تهیهشده از وینیل و مناسب حمام و مقداری رنگ قابل شستوشو با آب مخصوص حمام به کودک خود بدهید. به او اجازه دهید کتابی را در وان «بخواند» و تصاویری از کتاب را با رنگ روی دیوار حمام بکشد.
بعد از خواندن کتاب
بعد از اینکه کتاب را برای کودکتان خواندید، کارها و فعالیتهای زیر را مرور کنید:
داستان را ادامه دهید: داستانهایی در ادامهٔ کتابی که خواندهاید برای توصیف فعالیتهایی که داشتن لحن و بیان شبیه شخصیتها و کلاً محتوای کتاب را تشویق و کتابها را زنده میکند، اختراع و امتحان کنید.
کاردستی درست کنید: کاردستی یا پروژهٔ هنری یکی از بهترین توسعهدهندهها برای کودکان نوپا و پیشدبستانی است. مقداری وسایل هنری جمع کنید و درحالیکه کودک نقاشی میکشد، یا خطخطی میکند یا چیزی میسازد در مورد داستانی که به تازگی خواندهاید با او صحبت کنید. چیزی که میکشد یا میسازد ممکن است هر دوی شما را متعجب کند.
با الهام از کتابی که خواندید به جایی بروید: این کمک میکند داستان زنده شود. اگر به تازگی کتابی در مورد بازی در بیرون از خانه خواندهاید، به پارک بروید. اگر داستان در مورد سفر به فروشگاه مواد غذایی بود، به یک فروشگاه بروید. درحالیکه بیرون هستید، به کلمات و عبارتهای آشنای روی هر نوشتهها و تابلوها اشاره کنید.
سرمشق خوبی باشید: برای انتقال عشقتان به کتاب هیچ راهی بهتر از این نیست که فرزندتان در مواقع زیادی شما را در حال کتاب خواندن ببیند و وقتی فرزندتان بزرگتر شد، حتی بعد از اینکه خودش خواندن را یاد گرفت، به کتاب خواندن همراه او ادامه دهید. هیچ چیز به پای ارتباط و پیوندی که در طول داستان خواندن دارید، نمیرسد.
موزه را به خانه ببرید: از موزهها یا باغهای پرندگان دیدن کنید، سپس سری به یک کتابفروشی یا کتابخانه بزنید تا چند کتاب در مورد حیوانات یا اشیایی که توجه کودکتان را جلب کرد، تهیه کنید. آنها را با هم در خانه بخوانید.
مهمانی تبادل کتاب برگزار کنید: دوستان فرزندتان را دعوت کنید و از آنها یا والدینشان بخواهید پنج کتابی را که میخواهند مبادله کنند با خود بیاورند. سپس بگذارید چانهزنی شروع شود! این بهترین راه برای تازه کردن مجموعه کتابهایتان بدون صرف پول است. این در مورد کودکان پیشدبستانی و دبستانی بزرگتر بهتر است، زیرا کودکان دو ساله هنوز در حال یادگیری نحوهٔ به اشتراک گذاری و بازی با دیگران هستند و ممکن است نخواهند کتابهای خود را به کسی بدهند.
نمایش بازی کنید: از فرزندتان بخواهید دوستانش را دعوت کند تا مانند شخصیتهای داستان محبوبشان لباس بپوشند و داستان کتاب را بازی کنند.
کتاب صوتی بسازید: شما خودتان میتوانید کتاب صوتی درست کنید. همراه کودکتان کتابی را بخوانید و با رکوردر موبایلتان آن را ضبط کنید. کودکتان میتواند جلوههای صوتی با استفاده از قابلمه و تابه، آلات موسیقی، قاشق و چنگال و هر چیزی که باعث ایجاد صدا میشود به آن اضافه کند. اگر آن کتاب، کتاب محبوب فرزندتان است که او حفظ کرده، از او بخواهید چند سطر را در رکوردر بخواند. بگذارید فرزندتان صدای ضبطشده را پخش کند و همراه آن بخواند.
بگذارید فرزندتان کتابهای خودش را بخرد: با کاغذ و مقوا و نقاشی پول قلابی درست کنید و به فرزندتان «بن خرید کتاب» بدهید. وقتی ۱۰ اسکناس جمع کرد، به کتابفروشی بروید و بگذارید مبلغ معادل آن را کتاب بخرد.
کتاب آموزش الفبا بسازید: هر حرف را روی کاغذ سفید متفاوتی ترسیم کنید. سپس مجلات و روزنامهها را مرور کنید و تصاویر چیزهایی را که با هر حرف شروع میشوند از آنها ببرید. تصاویر را به صفحه بچسبانید و از کودک بخواهید حروف را به ترتیب بچیند. سپس کاغذها را به هم منگنه کنید. آنچه نیاز دارید، یک دسته کاغذ سفید به تعداد حروف الفبای آن زبان، ماژیک یا مدادرنگی، مجلات و کاتالوگهای قدیمی، یک چسب ماتیکی و یک منگنه برای وصل کردن کاغذهاست. همچنین میتوانید برای گره زدن صفحات به هم از پانچ یا سوراخکن کاغذ و ریسمان به جای منگنه که کمی خطرناک است استفاده کنید.
یک کتاب را قاب کنید: از تصویر مورد علاقهٔ فرزندتان در آن کتاب یا جلد کتاب محبوبش یک کپی رنگی بگیرید و آن را برای اتاق خواب او قاب کنید. بگذار کودکتان قاب را انتخاب کند، یا قاب سادهای را که میتواند تزئینش کند، پیدا کنید.
پیکنیک مطالعه ترتیب دهید: غذاهای محبوب و کتابهای محبوب خود را به پارک ببرید. برای سرگرمی بیشتر، کتابهایی با موضوع پیکنیک را هم همراه ببرید.
غذاهای توی کتابها را درست کنید: سعی کنید برخی از غذاهای توصیفشده در کتابها را درست کنید. همچنین میتوانید خلاقیت به خرج بدهید و از رنگهای طبیعی غذاها مثلاً آب توتفرنگی یا لبو برای تهیهٔ یک تخممرغ عجیب قرمز استفاده کنید.
