آلرژی در کودکان
آلرژی یکی از مشکلاتی است که گاهی ممکن است والدین و کودک را بسیار کلافه کند و باعث ناراحتی و آزار بچهها شود. همچنین کودک شما در اغلب موارد، استعداد ابتلا به آلرژی را به ارث میبرد، اما نه لزوماً همان نوع خاص از آلرژی را. به عنوان مثال، اگر یکی از والدین بیولوژیک کودک تب یونجه یا آلرژی حیوانات خانگی داشته باشد، احتمالی ۴۰ تا ۵۰ درصدی وجود دارد که کودک نیز نوعی آلرژی داشته باشد. این احتمال درصورتیکه هر دو والد بیولوژیک آلرژی داشته باشند، به ۷۵ تا ۸۰ درصد افزایش مییابد. همچنین اعضای خانواده ممکن است از لحاظ چیزهایی که به آنها آلرژی دارند تا حد زیادی با هم تفاوت داشته باشند.در این مطلب میتوانید با آلرژی، دلایل و درمان آن و همچنین پیشگیری از ایجاد آلرژی در کودکان آشنا شوید.
عارضهٔ آلرژی
آلرژی یک واکنش ایمنی به مادهای در محیط است که به آلرژن یعنی مادهٔ آلرژیزا ایجاد میشود. هنگامی که یک کودک مبتلا به آلرژی از طریق دست زدن، تنفس، خوردن یا تزریق آن با مادهٔ آلرژیزایی تماس پیدا میکند، بدن او به اشتباه آن را یک مهاجم خطرناک تلقی میکند و هیستامینها و دیگر مواد شیمیایی را برای مبارزه با آن در بدن آزاد خواهد کرد.
این مواد شیمیایی بدن را تحریک میکنند و باعث ایجاد علائمی مانند آبریزش بینی، عطسه، خارش و سرفه میشوند. علائم میتوانند خفیف یا شدید، متناوب، به عنوان مثال فصلی یا به دلیل قرارگیری مداوم در معرض مادهٔ آلرژیزا پایدار باشند.
در برخی موارد، مادهٔ آلرژیزا میتواند واکنش حادی ایجاد کند که شوک آنافیلاکتیک یا آنافیلاکسی نامیده میشود. این مورد یک وضعیت اورژانسی است، زیرا علائم از جمله مشکل در تنفس و ورم بدن میتواند زندگی شخص را تهدید کند.
مواد آلرژیزا
آلرژنهای محتمل شامل مواد غذایی، داروها، حشرات، شورهٔ حیوانات، هیرهها یعنی کنهٔ گرد وغبار که مایت نیز نامیده میشود، کپک و گرده مثل گردهٔ گیاهان موجود در هواست. مواد آلرژیزا میتواند به عنوان مثال، مشکلات تنفسی مثلاً در آلرژیهای بینی یا رینیت آلرژیک که یک التهاب مخاط بینی آلرژیک است، مشکلات پوستی مانند اگزما یا مشکلات رودۀ ناشی از آلرژیهای غذایی ایجاد کنند.
کودکان و نوپایان بعید است که تب یونجه یا آلرژیهای فصلی داشته باشند. آلرژیهای فصلی به چیزهایی مانند گرده و علف، معمولاً تا حدود سه تا چهار سالگی به سراغ کودکان نمیآیند. دلیل این موضوع آن است که قرار گرفتن در معرض هر نوع از گردهها فقط برای چند هفته در هر سال است.
علل و دلایل آلرژی بینی
برخی از علل آلرژی بینی در کودکان به احتمال زیاد موارد زیر هستند:
هیرهها: مایت یا هیرهها موجودات میکروسکوپی هستند که روی ورقهها یا سلولهای مرده پوست انسان رشد میکنند و تقریباً ۸۵ درصد از افراد مبتلا به آلرژی به هیره آلرژی دارند.
شورۀ حیوانات: دانههای سفید و جداشده از پوست و مو که از بدن گربهها، سگها و دیگر حیوانات کرکدار جدا میشود.
گرده: به ویژه گردۀ درختان، گیاهان و علفهای هرز میتواند از علل آلرژی باشد.
کپک: قارچهایی که در مکانهای مرطوب و نمدار مانند حمام و زیرزمین یا در هوای آزاد مناطق اقليمی مرطوب یافت میشوند.
بعضی از کودکان به بالشهای پر یا پتوهای پشمی حساس هستند و اگرچه اکثر متخصصان بر این باورند که دود تنباکو برای کودکان حساسیتزا نیست، اما قطعاً میتواند علائم آلرژیک آنها را بدتر کند.
زمان تشخیص آلرژی
ایجاد و بروز آلرژی معمولاً زمان میبرد و با توجه به این موضوع مشخص میشود که کودک شما چند بار در معرض مادۀ آلرژیزا قرار گرفته است. هر فرد مبتلا به آلرژی، آستانهای در مواجهه با مادۀ آلرژیزا دارد. برای اینکه مادۀ آلرژیزا ایجاد واکنش کند، این آستانه باید قبلاً پر شده باشد و این ممکن است چند ماه طول بکشد. به همین دلیل است که آلرژی به گردههای موجود در هوا که با تب یونجه ارتباط دارد معمولاً چند سال طول میکشد تا ایجاد شود.
بنابراین، اگر فرزند شما استعداد آلرژی به شورۀ گربه را به ارث برده، ممکن است برای چند ماه اول زندگی در کنار گربهتان هیچ مشکلی نداشته باشد یا ممکن است واکنش خفیفی نشان بدهد. اما یک روز وقتی مقدار تماس با مادۀ آلرژیزا به انتهای آستانۀ کودک میرسد و به عبارتی آستانۀ تحمل او پر میشود، بدن کودکتان واکنش نشان میدهد.
تشخیص نوع آلرژی به مواد آلرژیزا
مشخص کردن علت دقیق آلرژی نیازمند مقداری تحقیق دقیق و گاهی اوقات کمک آزمایشات پزشکی است. یک سرنخ برای کشف علت میتواند زمان رخ دادن حملات آلرژی باشد.
آلرژی به کپک معمولاً در آب و هوای مرطوب یا بارانی بروز میکند و تشخیص آن از سرماخوردگی میتواند دشوار باشد. آلرژی به هیره یا حیوانات خانگی اغلب باعث احتقان صبحگاهی در طول سال میشود و آلرژیهای مرتبط با گردههای گیاهان بیشتر در بهار، تابستان و پاییز شایع هستند.
دور کردن چند روزهٔ حیوان خانگیتان از خانه نمیتواند شما را به طور قطع مطمئن کند که کودکتان به حیوانات خانگی آلرژی دارد یا ندارد. مطالعات محققان حاکی از آن است که میتواند بیشتر از یک سال طول بکشد تا شورهٔ گربهای که یک سال است دیگر در محیط زندگی کودک نیست، به حالتی دربیاید که دیگر افراد دارای این آلرژی را اذیت نکند. یعنی شورهٔ گربه تا یک سال پس از جدا شدن از بدن گربه میتواند افراد را دچار آلرژی کند.
از سوی دیگر، اگر فرزندتان را چند روز از حیوان خانگی خود دور کنید و او بهتر به نظر برسد، در آن صورت شما سرنخ خوب اما نه قطعیای برای آلرژی داشتن کودکتان دارید، چون باید این احتمال را نیز در نظر بگیرید که فرزندتان ممکن است به چیز دیگری در خانه آلرژی داشته باشد.
پس اگر خودتان به پاسخی نرسیدید، وقت آن است که به پزشک کودکتان مراجعه کنید. اگر پزشک معتقد باشد مشکل کودک آلرژی است، احتمال دارد شما را به یک متخصص آسم و آلرژی ارجاع دهد، یا یک آزمایش خون برای اندازهگیری سطح آنتیبادیهای آلرژی یعنی IgE موجود در خون کودک تجویز کند. آزمایش خون ممکن است کمتر از آزمایشات پوستی دقیق باشد. بنابراین، اگر نتیجهٔ آزمایش خون نشانگر آلرژی باشد، ممکن است گام بعدی برای کوچولوی شما آزمایش پوست باشد که برای این آزمایش باید به یک متخصص آسم و آلرژی مراجعه کنید.
در طول آزمایش پوست، پزشک متخصص مقدار کمی از مواد آلرژیزا شایع را روی پوست کودک اعمال میکند. اگر فرزندتان به یک ماده حساسیت داشته باشد، در آن نقطه از پوستش واکنشی شبیه به نیش پشه خواهد داشت. کودکان کوچکتر ممکن است واکنشهای خفیفتری نسبت به کودکان بزرگتر داشته باشند اما با وجود این، آزمایشات میتواند برای آنها هم مفید باشند.
همچنین در نظر داشته باشید که آزمایشات مشخص میکند که فرزندتان در آن زمان به چه چیزی آلرژی دارد اما ممکن است با افزایش سن کودک، نوع آلرژی تغییر کند. اگر نتیجهٔ آزمایش پوست کودک منفی است اما همچنان علائم آلرژی را دارد، بهتر است شش تا ۱۲ ماه بعد، دوباره برای ارزیابی مجدد او را نزد پزشک ببرید.
محافظت از کودک در مقابل آلرژیها
بهترین راهکارها و راهنماییها برای کاهش تماس کودکتان با شایعترین مواد آلرژیزا میتواند به ترتیب زیر باشد:
هیرهها یا مایتها: هیرهها در پارچهها و فرشها زندگی میکنند و در تمام اتاقهای خانه حضور دارند. اما کودکان معمولاً در اتاق خواب، یعنی جایی که تشکها و بالشها عملاً در مالکیت مشترک با هیرهها هستند، در معرض آنها قرار میگیرند. اقدامات زیر ممکن است زمانبر باشند و انرژی زیادی بگیرند اما واقعاً میتواند به کاهش مشکل کمک کنند. کارشناسان معتقدند پدر و مادرهایی که این مراحل را انجام میدهند، ممکن است بهبود ۶۰ تا ۷۰ درصدی در آلرژی کودک خود مشاهده کنند و این به میزان قابل توجهی این مشکل را کاهش میدهد:
- تشک کودک خود را با یک رویهٔ غیرقابل نفوذ از پارچههای دارای بافت محکم بپوشانید. این پوششها، برخلاف پوششهای پلیمر وینیل، مانعی ایجاد میکند که تنفسپذیر است و چروک نمیشود. از لحافها و روتختیهای بزرگ و کرکی پرهیز و به جای آنها از پتوهای سبک استفاده کنید.
- یک بار در هفته روتختیها، رویهٔ تشک و ملافهها را با آب داغ بشویید تا هیرهها کشته شوند.
- از پر کردن اتاق فرزندتان با حیوانات عروسکی خودداری کنید، زیرا آنها آهنربای جذب هیرهها هستند.
- عروسکی را که فرزندتان نمیتواند بدون آن زندگی کند، به طور هفتگی در آب داغ بشویید یا آنها را شب تا صبح در فریزر قرار دهید تا هیرهها با سرمای یخچال کشته شوند.
- هر هفته یا یک هفته در میان گردگیری کنید و جاروبرقی بکشید، اما اطمینان پیدا کنید وقتی این کار را انجام میدهید که کودکتان در اتاق نیست. گردگیری و جارو کشیدن، هیرههای تهنشینشده در اتاق را به جنبش در میآورد.
- کشیدن تی مرطوب هم میتواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.
- در صورت امکان میتوانید یک جاروبرقی با فیلتر هپا یعنی فیلتر جذبکنندهٔ گرد و خاک با راندمان بالا بخرید که حتی ذرات میکروسکوپی را که به راحتی از جاروبرقیهای معمولی عبور میکنند در تله بیاندازد.
- اگر فرزندتان آلرژی شدید به هیره دارد، جایگزین کردن فرش و موکت با یک کفپوش صاف مانند چوب سخت یا وینیل را مد نظر قرار دهید و فرشها را هم از اتاقش خارج کنید.
- در فصولی از سال که از دستگاه تهویهٔ مطبوع استفاده میکنید، فیلترهای آنها را هر ماه تمیز یا جایگزین کنید.
- کانالهای سیستم گرمایش خانه را هر پاییز تمیز کنید.
شورۀ حیوانات خانگی: اگر فرزند شما واقعاً به یک حیوان خانگی آلرژی شدید داشته باشد، تنها راه حل قطعی این است که آن حیوان را در خانه نگه ندارید که مطمئناً این تصمیم سادهای نخواهد بود و قابل فهم است که بخواهید آن را تنها به عنوان آخرین راه چاره در نظر بگیرید. اما برای پایین نگه داشتن میزان شوره، حیوان خانگی خود را به طور منظم حمام دهید. میتوانید شامپوهایی را که شورهٔ حیوانات را کاهش میدهد در فروشگاه حیوانات خانگی پیدا کنید. همچنین حیوان خانگی خود را از مبلمان و اتاق کودک دور نگه دارید و تا جای ممکن حیوانات را از محل خواب کودکان دور نگه دارید.
گرده: در طول فصل آلرژی، دوری از گردههای موجود در هوا میتواند تقریباً غیرممکن باشد. میتوانید سعی کنید فرزندتان را در طول اوج فصل گردهافشانی، به ویژه در روزهایی که باد میوزد در داخل خانه نگه دارید و پنجرهها را ببندید، اما این تلاش ممکن است غیرمنطقی و ناممکن باشد. اگر کودکتان از خانه بیرون میرود، حتماً هر شب او را حمام دهید و موهایش را بشویید تا مواد آلرژیزای موجود در هوا را از بین ببرید. لباسهایش را هم در خشککن لباسشویی خشک کنید و نه روی طناب رخت. همچنین کانالهای سیستم تهویهٔ منتهی به اتاق خوابش را ببندید.
کپک: هنگامی که آب و هوا گرم و مرطوب است، به ویژه در یک محل مرطوب یا قسمتهای دیگری از خانه که در آن رشد کپک زیاد است، از دستگاه رطوبتگیر و سیستم تهویهٔ هوا استفاده کنید. حمامتان آن را به طور منظم و با مواد گندزدای مهارکنندهٔ کپک مانند کمی سفیدکننده و آب یا یک محلول طبیعی مانند روغن درخت چای و آب بشویید. سعی کنید یک سیستم تهویهٔ مناسب تهیه کنید. کپک در اغلب موارد در کمدها، اتاق زیرشیروانی، زیرزمین، گلدانها، یخچال، کابین دوش و سطلهای زباله و زیر فرشها یافت میشود.
تفاوت آلرژی با سرماخوردگی در کودک
از آنجا که علائم آلرژی بینی خیلی شبیه علائم سرماخوردگی یعنی آبریزش بینی، آبریزش چشم یا ریزش اشک از چشم، سرفه، احتقان بینی و عطسه است، تشخیص این دو از یکدیگر میتواند دشوار باشد. با این حال، برخی علائم مشخصه برای آلرژی وجود دارد که به شما کمک خواهد کرد. به عنوان مثال، شما میتوانید سؤالات زیر را از خودتان بپرسید تا متوجه شوید که کودکتان سرما خورده است یا آلرژی دارد:
- آیا به نظر میرسد فرزند شما همیشه سرما خورده است؟ سرماخوردگیها معمولاً طی یک هفته تا ۱۰ روز پایان مییابند اما آلرژیها اینطور نیستند.
- آیا بینی کودکتان به طور مداوم گرفته است یا همیشه آبریزش دارد؟
- آیا فرزند شما دائماً در حال مالیدن، پاک کردن یا فشار دادن بینی خود به سمت بالا، یعنی چیزی است که پزشکان آن را سلام آلرژیک مینامند؟
- آیا مخاطی که از بینی کودک خارج میشود، شفاف و رقیق در مقابل مخاط زرد یا سبز و غلیظ است؟
- آیا به نظر میرسد که کودکتان زیاد عطسه میکند؟
- آیا چشمهایش دچار خارش، قرمزی و آبریزش است؟
- آیا پوست زیر چشم او تیره یا بنفش یا آبی به نظر میرسد یعنی چیزی که پزشکان آن را کبودی آلرژیک مینامند؟
- آیا کودک از طریق دهانش نفس میکشد؟
- آیا کودک سرفههای خشک و مزمنی دارد؟
- آیا پوست کودک تحریک شده یا راش قرمز و خارشداری زده است؟
اگر به یک یا چند مورد از این سؤالات پاسخ مثبت دادید، احتمال بالایی وجود دارد که فرزند شما به چیزی در محیط اطرافش حساسیت داشته باشد. همچنین کودکان مبتلا به آلرژی بینی بیشتر مستعد ابتلا به عفونت گوش، آسم و عفونت سینوس هستند.
داروها و آمپولهای آلرژی برای کودک
اگر آلرژی کودک بسیار آزاردهنده شود، پزشک کودکتان ممکن است داروهای آنتیهیستامین یا اسپری استروئید اﺳﺘﻨﺸﺎﻗی را پیشنهاد کند و یک نسخه تجویز کند. اما یادتان باشد بدون صحبت کردن با پزشک خود، داروهای ضدآلرژی بدون نسخه را به کودکتان ندهید. همچنین بسیاری از داروهای جدیدتر آلرژی عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر محصولات موجود در بازار دارند، هرچند این داروها برای کودکان زیر شش ماه تأیید نشدهاند.
اگر آلرژی کودک شما را واقعاً به ستوه آورده است، متخصص آسم و آلرژی ممکن است آمپولهای آلرژی یا ایمونوتراپی را پیشنهاد دهد، اما معمولاً تا زمانی که کودک چهار تا شش ساله شود، این کار را نمیکنند، هرچند گهگاه استثناهایی برای کودکان کوچکتر، مانند کودکان مبتلا به آسم شدید وجود دارد.
آمپولهای آلرژی در مطب پزشک تزریق میشود و حاوی مقادیر اندکی از مادهٔ آلرژیزای مجرم مانند گرده، هیره یا شوره است که به بدن کودکتان کمک میکند تا به مرور زمان به این ماده عادت کند. در مورد آمپولهای آلرژی، روال معمول درمان به شکل زیر است:
- فرزندتان آمپولها را برای حدود چهار تا شش ماه به طور هفتگی دریافت میکند، تا زمانی که به اندازهای در معرض مادهٔ آلرژیزا قرار گرفته باشد که بدنش یاد بگیرد تا جای ممکن آن را تحمل کند.
- او سپس به مدت چهار تا شش ماه آمپولها را یک یا دو بار در ماه دریافت میکند.
- بعد از آن برای یک سال تزریق ماهانهٔ آمپولها را خواهد داشت.
- بعد از آن، پزشک نیاز به درمانهای بیشتر را ارزیابی میکند.
- اگر آمپولها مفید و مؤثر بوده باشند، فرزندتان ممکن است سالها به دریافت آنها ادامه دهد.