دندانپزشکان زن از دندانههای مشکلات عبور میکنند؟
زن جلوی کلینیک اینپا و آنپا میکند. هنوز هم شک دارد که باید نوبت بگیرد یا نه. دنداندرد کلافهاش کرده ولی خیلی میترسد. میداند که باید دندانش را بکشد اما شنیده ممکن است ریشهٔ دندان توی لثه بماند و کارش به جراحی بکشد. شروع میکند به خواندن نام پزشکان درمانگاه و چشمش به نام یک دندانپزشک خانم میافتد. این شاید موقعیتی باشد که خیلیها کموبیش مشابهاش را تجربه کردهاند. این روزها دیدن نام یک دندانپزشک زن اصلاً چیز نامعمولی نیست. خیلیها حتی از روبهرو شدن با دندانپزشک زن احساس آرامش بیشتری میکنند یا اصلاً به جنسیت پزشک خود اهمیتی نمیدهند، اما در مقابل کسانی هم هستند که فکر میکنند دندانپزشکی کاری مردانه است. به مناسبت روز پزشک به سراغ این تفکر رفتهایم و در ابعاد مختلف آن را بررسی کردهایم.
ظهور بانوان دندانپزشک
آمالیا آشور، دندانپزشک سوئدی، نخستین زنی بود که طبق مدارک موجود در سال ۱۸۲۵ در زمینهٔ دندانپزشکی به فعالیت پرداخت، اما ورود به این حوزه در آغاز برای خانمها اصلاً کار سادهای نبود. آنها مجبور بودند بارها در امتحانات شرکت کنند و آزمونهای دشوارتری را نسبت به همتایان مرد خود بگذرانند تا موفق شوند استادانشان را قانع کنند. زمان گذشت و قرن دیگری سپری شد تا سرانجام از اواخر قرن بیستم به این سو، مقام ریاست بسیاری از انجمنهای دانشگاهی و بینالمللی دندانپزشکی به زنان واگذار شد. همچنین تحقیقات نشان میدهد امروزه تعداد دانشجویان زن و مرد رشتهٔ دندانپزشکی در کشورهای مختلف به طور میانگین برابر است.
در ایران، اولین دندانپزشک زن بدرالزمان تیمورتاش بود که در روستای نردین استان سمنان به دنیا آمد و اواخر دههٔ ۴۰ شمسی برای تحصیل به بلژیک رفت. کمی پس از این تاریخ زنان دیگری نظیر آنیک استپانیان نیز در این حوزه به فعالیت مشغول شدند. امروزه با توجه به سیاستهای برابری جنسیتی در دانشگاههای دولتی، سعی شده است ظرفیتی برابر برای بانوان و آقایان در نظر گرفته شود.
کار مردانهٔ کشیدن دندان
نگاه جامعه به دندانپزشکان زن چگونه است؟ این سؤال شاید فکر شما را هم مثل من به خودش مشغول کرده باشد. فکر میکنید دیگران هنگام مراجعه به دندانپزشک چه انتظاراتی دارند و چگونه دندانپزشک خود را انتخاب میکنند؟ برای پیدا کردن جواب سؤالم با ۱۵ نفر از اقشار مختلف مردم که با دندانپزشک سروکار داشتهاند گفتوگو کردم. تقریباً برای ۱۰ نفر از این افراد تفاوت چندانی نمیکرد که دندانپزشکشان مرد باشد یا زن و اغلب برای ویزیت به سراغ دندانپزشکی میرفتند که تعریفش را از کسی شنیده بودند.
بااینحال، برای موارد خاصی مثل کشیدن دندان، پزشکان مرد طرفداران بیشتری داشتند. امیرعلی پسری ۳۰ ساله است که هم تجربهٔ مراجعه به دندانپزشک مرد را داشته و هم دندانپزشک زن. او در این مورد میگوید: «کشیدن دندان و مشخصاً دندان عقل نیاز به قدرت زیادی دارد و بهتر است این کار را پزشک مرد انجام بدهد، چون اگر دندان درست کشیده نشود، لثه ورم میکند و مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد.»
میلاد ۲۶ ساله هم نظر دیگری دارد و میگوید: «مردها چون قویتر هستند بهتر میتوانند دندان بکشند. البته اگر دندانپزشک زنی هم باشد که همین قدرت بدنی بالا را داشته باشد، میتواند خوب این کار را انجام بدهد.»
رفتار مهربانانهٔ پزشکان خانم
در میان افرادی که با آنها گفتوگو کردم شش نفر ترجیح میدادند برای درمان مشکلات دندانشان نزد پزشکان زن بروند یا اینکه تجربهٔ خوبی از مواجهه با دندانپزشکان زن داشتند. علاوه بر خانمهایی که در حضور پزشک زن احساس آرامش بیشتری داشتند، گروهی از آقایان نیز معتقد بودند دندانپزشکان خانم با دقت بیشتری مشکلاتشان را بررسی کردهاند و رفتار مناسبتری نیز با آنها داشتهاند.
امید برنامهنویس ۲۸ ساله میگوید: «با توجه به تجربههایی که داشتم، خانمها معمولاْ رفتار بهتری دارند و مهربانتر هستند؛ مثلاً وقتی برای عصبکشی به پزشک خانم مراجعه کردم تمام مدت حواسش بود که آمپول بیحسی را بهموقع تزریق کند و سعی میکرد کاری کند که درد کمتری احساس کنم، اما یک پزشک مرد برای انجام کاری مشابه توجه کمتری نشان میداد.»
تحقیقات دپارتمان سلامت عمومی دندان کالج دندانپزشکی بنگلور هند نشان میدهد که دندانپزشکان خانم نسبت به همتایان مرد خود از رضایت شغلی بیشتری برخوردار هستند. این محققان بیان میکنند که خانمها از برقراری ارتباط با افراد لذت بیشتری میبرند و از طرفی نسبت به آقایان زمان کوتاهتری را به معاینهٔ بیماران اختصاص میدهند و افراد کمتری را ویزیت میکنند. این عوامل باعث میشود خانمها توجه بیشتری به مشکلات بیماران نشان دهند و انگیزهٔ بیشتری هم داشته باشند.
از نگاه دندانپزشکان
دکتر کاملیا علیجانی بیش از ۱۶ سال در حوزهٔ دندانپزشکی فعالیت میکند و در مورد این باور که کشیدن دندان کاری مردانه است میگوید: «البته که این باور اشتباه است. کشیدن دندان یک فعالیت تکنیکی است و نیازمند توانایی بدنی چشمگیری نیست. پیش آمده که پزشکی بدون استفاده از تکنیک تلاش کرده دندان بیماری را بکشد و این کار به شکستگی استخوان فک بیمار منجر شده است.»
دکتر علیجانی در خصوص این مطلب که بهطورکلی نگاه افراد جامعه نسبت به دندانپزشکان زن چگونه است گفت: «این مسئله به اقشار مختلف مردم وابسته است. من خودم در نواحی مختلفی از شهر کار کردهام که مراجعان در برخی از این مناطق باورشان این بود که دندانپزشکشان باید مرد باشد. اما بهطورکلی امروزه این شیوهٔ نگاه به دندانپزشکان زن به طرز قابل توجهی تغییر کرده است و برای اغلب افراد تفاوتی نمیکند که پزشکشان زن باشد یا مرد.»
همانطور که گفته شد برخی از افراد بین کاری که یک دندانپزشک زن انجام میدهد با کار یک دندانپزشک مرد تفاوت میگذارند. دکتر علیجانی در این مورد میگوید: «کاری که یک دندانپزشک انجام میدهد رابطهای مستقیم دارد با میزان دانش او و زمانی که به کار کردن اختصاص میدهد. پزشکی که تجربهٔ بیشتری داشته باشد و موردهای بیشتری را مشاهده کرده باشد مسلماً بهتر میتواند بیماران را معاینه و درمان کند.»
در مقابل اما دکتر علیاصغر نوروزی نظر متفاوتی دارد. او که از سال ۱۳۷۹ به دندانپزشکی اشتغال دارد فکر میکند که دندانپزشکی کاری مردانه است و میگوید: «درصد زیادی از این کار مردانه است. بخش زیادی از کارهای دندانپزشکی خیلی سخت هستند و مردان بهتر میتوانند از پس این کار برآیند.»
دکتر نوروزی همچنین در پاسخ به این سؤال که «آیا امروزه شرایط برابری برای فعالیت زنان و مردان در حرفهٔ دندانپزشکی وجود دارد یا نه» میگوید: «فعالیت خانمها به مراتب کمتر است. بسیاری از خانمهایی که همزمان با ما فعالیت را شروع کرده بودند خیلی زود کار را ول کردند که فکر میکنم دلیلش میتواند تا حد زیادی سختی کار باشد.»
شاید امروزه حضور زنان در حوزهٔ دندانپزشکی تا حدودی پذیرفته شده باشد، اما هنوز در حوزههای خاصی از علم دندانپزشکی مردان به عنوان گزینههای مناسبتر شناخته میشوند. به نظر میرسد بانوان اگر میخواهند به جایگاهی برابر با مردان در این شغل دست پیدا کنند، هنوز هم باید راه درازی را بپیمایند.
مطلب متخصص اطفال را ببینید.
