در نقش مادر دوم
میگوید: «نمیدانست در خانه دستگاه ضبط صوت گذاشتهام. بعد از چند روز که به صداها گوش کردم فهمیدم با بچه خیلی بد حرف میزند و او را دعوا میکند. از شدت عصبانیت نمیدانستم باید چهکار کنم.» یا میشنویم: «پرستاری که از بچۀ من مراقبت میکرد خانم خیلی خوبی بود و من خیلی از او راضی بودم. بعد از اینکه بچه را فرستادم مهد، او را به دوستانم معرفی کردم.» یکی از بزرگترین نگرانیهای مادران شاغل یا محصل بعد از بچهدار شدن، نگهداری از کودک است. بعضی از مادران ادامۀ تحصیل یا اشتغال را تا چند سال متوقف میکنند و برخی دیگر از مادر خود یا همسرشان برای نگهداری از کودک کمک میگیرند. اما موضوع پرستار کودک برای مادرانی که امکان مراقبت شبانهروزی از کودک را ندارند، مسئلهای نگرانکننده است که گاهی باعث سردرگمی آنها در انتخاب پرستار مناسب میشود.
پرستار کودک
پرستار کودک معمولاً خانمی است که برای ساعاتی که پدر و مادر در خانه نیستند از او مراقبت میکند. پدرها و مادرها معمولاً دو راه برای انتخاب پرستار کودک خود دارند. یک اینکه به شرکتهایی که این خدمات را ارائه میدهند مراجعه کنند و راه دیگر این است که از پرستارانی که مستقل کار میکنند کمک بگیرند. شرکتهای خدمات پرستاری با پرستارها قرارداد میبندند و واسطۀ پرستار با خانواده میشوند. قدم اول برای پدر و مادرها تماس با این شرکتهاست. پس از معرفی پرستار، درصورتیکه خانواده پرستار را انتخاب کنند، شرکت با پدر و مادر کودک یک قرارداد میبندد. این قرارداد میتواند یک ماهه تا شش ماهه باشد. بستن قرارداد با شرکت برای پدر و مادرها هزینهای دارد که شرکت مشخص میکند. این هزینه میتواند از نصف دستمزد پرستار تا یک دستمزد کامل متغیر باشد و با هر بار تمدید قرارداد، این مبلغ به شرکت پرداخت میشود.
رقابت بین شرکتها باعث میشود این مؤسسات یا خدمات بیشتری بدهند یا درصد کمتری از مبلغ دستمزد پرستار را دریافت کنند. برای فهمیدن جزئیات بیشتر با این مؤسسات تماس میگیرم. خانم پشت تلفن بدون اینکه به حرفهای من توجه کند توضیح میدهد: «پرستارهایی که برایتان میفرستیم همگی دارای مدرک لیسانس یا بیشتر در حوزۀ کودکیاری و تربیت کودک هستند. شما پرستارها را میبینید، اگر خوشتان آمد، ما با شما یک قرار داد میبندیم. بسته به نیاز شما، این قرارداد میتواند یک ماهه، سه ماهه یا شش ماهه باشد.» او در مورد هزینهها میگوید: «برای شش ساعت در روز، بدون انجام کارهای خانهداری، حدود ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ تومان دستمزد پرستار است. ۵۰ درصد دستمزد پرستار را هم برای عقد قرارداد شما به شرکت پرداخت میکنید و درصورتیکه بعد از چند روز از پرستار راضی نبودید، این مبلغ به شما برمیگردد.»
موضوع مجوز مؤسسات ارائهدهندۀ پرستار بر عهدۀ وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی کشور است که پس از افزایش مشکلات ناشی از پرستاران غیرحرفهای، خردادماه امسال وزارت بهداشت اعلام کرد خدمات پرستاری در منزل حالا دیگر به صورت قانونی درآمده و تعرفۀ آن مشخص است و بنا بر دستورالعمل، شرکتهای دارای مجوز میتوانند این خدمات را ارائه دهند. اما مورد توجه است که در تمام مصاحبۀ معاون وزیر بهداشت صحبتی از پرستاران کودک به میان نیامد. برای اطلاع از وظایف بهزیستی در مورد این طرح با این سازمان تماس گرفتم: «تمامی مؤسسات ارائهدهندۀ خدمات پرستار کودک باید تحت نظر سازمان بهزیستی کشور باشند. متأسفانه در کشور مراکز بسیاری هم وجود دارند که تنها با ثبت شرکت فعالیت میکنند. مردم باید به مؤسساتی اعتماد کنند که تحت نظارت بهزیستی هستند. این شرکتها یک کد دارند. مردم میتوانند کد آنها را بپرسند و به سازمان بهزیستی زنگ بزنند و در مورد مجوز آن شرکت سؤال کنند.» اما آنچه اکنون مورد بحث است این موضوع است که با وجود فعالیت اینگونه شرکتها، چرا هنوز خیلی از خانوادهها به انتخاب پرستاران مستقل تمایل دارند؟
بازار آزاد پرستاری از کودک
با وجود اینکه در کشور مؤسساتی تحت نظر بهزیستی و وزارت بهداشت فعالیت میکنند، اما همچنان برخی خانوادهها ترجیح میدهند پرستاری مستقل برای نگهداری از کودک انتخاب کنند. این موضوع میتواند ناشی از دو موضوع باشد. موضوع اول اینکه خانوادهها به معرفی آشنایان بیشتر اعتماد دارند و موضوع دوم اینکه پرداخت هزینه هر شش ماه یک بار به شرکت برای خیلی از خانوادهها مطلوب نیست، بنابراین از پرستار مستقل کمک میگیرند.
پرستاران مستقل تحت نظارت هیچ نهاد رسمیای نیستند، اما معمولاً پدر و مادرها بر اساس توصیههای دیگران یا سابقۀ کار آنها به آنها اعتماد میکنند. روش کار به این صورت است که وقتی پدر و مادری کودکشان به سن مهدکودک رفتن میرسد دیگر به پرستار احتیاج ندارند و اگر از عملکرد پرستار راضی باشند، او را به دوستان و آشنایان خود معرفی میکنند. یکی از راههایی که پدر و مادرها برای نظارت بر پرستار کودک در نظر میگیرند نصب دوربین و دستگاه ضبط صوت است و گاهی هم یک هفته به صورت آزمایشی خودشان در خانه میمانند تا نحوۀ کار پرستار را از نزدیک مشاهده کنند.
خانم نسرین یکی از پرستارهایی است که به گفتۀ خودش ۱۵ سال در زمینۀ مراقبت از کودک فعالیت کرده. او در مورد نحوۀ کار پرستاران مستقل میگوید: «من قبلاً مربی مهدکودک بودم و حالا کار پرستاری از کودک را انجام میدهم. کارت مربیگری دارم و مدت زیادی در این زمینه کار کردهام. ابتدای کارم با شرکتها همکاری میکردم، اما بعداً چون از کارم راضی بودند، خانوادهها مرا به همدیگر معرفی کردند و از شرکت بیرون آمدم.» خانم نسرین در مورد هزینههای پرستاران مستقل ادامه میدهد: «اگر کارهای منزل را انجام ندهیم، برای هشت ساعت زمان کاری، بین یک میلیون تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان دستمزدمان است. اگر کارهای خانه مثل تمیز کردن منزل را انجام دهیم یا زمان بیشتری بمانیم، به یک میلیون و ۶۰۰ هزار تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هم میرسد.»
از خانم نسرین میخواهم که تفاوت استخدام پرستار به واسطۀ شرکت و پرستار مستقل را برایم توضیح دهد، او میگوید: «شما باید ماه اول دو برابر حقوق بدهید. یک حقوق به پرستار و همان مقدار به شرکت. از نظر تضمین هم شرکت از ما شناسنامه یا کارت ملی میگیرد که اینها را خودتان هم میتوانید بگیرید و نگه دارید. مثلاً من خودم هم شناسنامه دادهام هم کارت مربیگری. یک بیمه میماند که نه شرکت ما را بیمه میکند نه خانواده. خیلی از بچهها هیچ بیمهای ندارند و خیلیها هم خودشان خودشان را بیمه میکنند.»
پیچیدگیهای استخدام پرستار گاهی پدران و مادران را سردرگم میکند. انتخاب فردی که بتواند جای آنها از کودک مراقبت کند سختیهای خودش را دارد و علاوه بر این ممکن است اثراتی بر تربیت کودک بگذارد. از طرفی دیگر زمان انتخاب پرستار، ویژگیهای رفتاری و روانی او و مسائلی از این دست، نگرانی بسیاری از پدر و مادرها را به همراه دارد. از امینه کاکایی، کارشناس ارشد روانشناسی، در مورد زمان مناسب برای انتخاب پرستار کودک میپرسم، او پاسخ میدهد: «مادران و پدران باید سنین حساس کودک را بشناسند و حتیالمقدور در آن زمان خودشان از کودک نگهداری کنند. یک سال تا یک سال و نیم بهتر است که مادر دائم کنار کودک باشد. اما اگر امکانپذیر نیست، پدر و مادر برای پرستار کودک برنامهریزی کنند؛ مثلاً اگر قرار است پرستار از شش ماهگی کودک همراه او باشد، از حدود سه ماهگی هفتهای دو یا سه روز پرستار به خانه بیاید و در کنار مادر از کودک نگهداری کند. کودک باید به مرور به او عادت کند.
اگر سپردن کودک به پرستار ناگهانی صورت بگیرد، ممکن است کودک دچار اضطرابهایی شود که تا بزرگسالی همراهش بماند و این استرسها موجب شود کودک غذا نخورد، به اندازۀ کافی نخوابد و دچار بیقراری شود.» کاکایی در مورد نحوۀ انتخاب پرستار مناسب توضیح میدهد: «هرچند پدر و مادر رزومۀ پرستار و سابقۀ کار او را میبینند، باید دقت کنند که پرستار سابقۀ بیماری روانی داشته یا نه و چه کسی او را معرفی کرده است. اما مهمترین ابزار خانواده در انتخاب پرستار مشاهده است. توصیه میشود که یک ماه پرستار به صورت آزمایشی در حضور پدر و مادر از کودک مراقبت کند. در این مدت مادر و پدر رفتار او را زیر نظر میگیرند و نحوۀ ارتباط او با کودک را بررسی میکنند.
این روش بهترین ابزار است. علاوه بر این، مادر میتواند با پرستار به یک مرکز روانشناسی و مشاورهای مراجعه کند و گواهی سلامت روانی، تست شخصیت مخصوص مراقبت از نوزاد دریافت کند و از مشاور بخواهد که نحوۀ صحیح مراقبت از نوزاد را به پرستار آموزش دهد.» در انتها این روانشناس به مادران توصیه میکند: «باید بدانید که برای چه مدت میخواهید از پرستار کمک بگیرید. اگر قرار است پرستار تا سن مدرسه و نوجوانی همراه کودکتان باشد، باید به مرور او را یکی از اعضای خانوادهتان بدانید. حتی اگر برای مدت کوتاهی از پرستار کمک میگیرید، باید بین خودتان و او مرزبندی مشخصی داشته باشید و در مورد مسائل کودک با یکدیگر همنظر باشید. اگر کودک بیمار شده و نباید شکلات بخورد، نباید یک نفر هنگام درخواست شکلات کوتاه بیاید.»
