علائم کمبود ویتامین B۶ در بدن چیست؟
ویتامین B۶ که به عنوان پیریدوکسین نیز شناخته میشود، یکی از هشت ویتامین در گروه B کمپلکس است و با اینکه در سال ۱۹۳۲ کشف شد، دانشمندان هنوز در حال یادگیری مطالب جدید در مورد آن هستند. اکثر مردم مقدار کافی ویتامین B۶ را در رژیم غذایی خود دریافت میکنند، اما اگر شما در دیگر ویتامینهای B کمپلکس مانند فولات و B۱۲ کمبود دارید، به احتمال زیاد کمبود ویتامین B۶ نیز دارید. کمبود ویتامین B۶ در افراد مبتلا به بیماریهای کبدی، کلیوی، گوارشی یا خودایمنی و همچنین در افراد سیگاری، افراد چاق، الکلی و زنان باردار بیشتر رایج است. این ویتامین همچنین در فعالیت بیش از ۱۵۰ آنزیم در بدن نقش دارد و به بدن ما در فرایند پردازش پروتئین، کربوهیدرات و چربیای که میخوریم، کمک میکند. B۶ همچنین با عملکرد سیستمهای عصبی و ایمنی ما ارتباط دارد. اخیراً خاصیت آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی این ویتامین نیز یافت شده که این یعنی ممکن است در جلوگیری از بیماریهای مزمن مانند بیماری قلبی و سرطان نقش داشته باشد. در ادامهٔ مطلب، علائم کمبود ویتامین B۶ شرح داده شده است.
بثورات جلدی و حساسیت پوستی
کمبود ویتامین B۶ یکی از دلایل بروز یک نوع قرمزی و راش خارشدار است که با نام درماتیت سبورئیک شناخته میشود. بثورات میتوانند روی پوست سر، صورت، گردن و بالای سینه دیده شوند. این بثورات با ظاهری به صورت روغنی و فلسی شناخته میشوند و ممکن است باعث تورم یا لکههای سفید شود.
یکی از دلایلی که باعث میشود کمبود B۶ منجر به بثورات جلدی شود این است که ویتامین به سنتز کلاژن که برای داشتن پوستی سالم لازم است، کمک میکند. در مواردی که این دلیل، عامل اصلی باشد، مصرف ویتامین B۶ ممکن است تا بثورات را به سرعت پاک کند. برخی افراد مبتلا به درماتیت سبوره احتمالاً نیاز بیشتری به B۶ داشته باشند، کرم صورت B۶ کمک کرده است تا برخی از علائم درماتیت سبوره را در افراد بهبود دهد.
ترک و زخم لبها
کایلوسیس که با لبهای قرمز و متورم و زخمی دارای ترک در گوشهها مشخص میشود، میتواند در اثر کمبود B۶ باشد. قسمتهای دارای ترک ممکن است خونریزی داشته باشند و آلوده شوند. لبهای دارای ترک و زخمی علاوه بر داشتن درد بسیار میتوانند فعالیتهایی مثل خوردن و صحبت کردن را دشوار کنند. اصلاح کمبود B۶ با مکملها یا غذاهایی که ویتامین زیاد دارند، میتواند این علامتها را پاک کند. قابل ذکر است که کمبود ریبوفلاوین، فولات، آهن و دیگر مواد مغذی نیز میتواند دلیل این وضعیت باشد، همانطور که آب و هوای آفتابی و خشک، باد و سایر عوامل خارجی باعث آن میشود.
زبان صاف و زخمی
اگر کمبود ویتامین B۶ داشته باشید، ممکن است زبانتان متورم، صاف، ملتهب یا قرمز شود. این بیماری، گلوسیت نامیده میشود. سطح براق و صاف زبان به دلیل از بین رفتن پاپیلها است. پاپیلها، همان برجستگیهای روی زبان شما هستند. گلوسیتیس میتواند باعث ایجاد مشکل در جویدن، بلعیدن و صحبت کردن شود. تقویت مجدد B۶ گلوسیتیس را در صورتی درمان میکند که کمبود آن تنها دلیل ایجاد گلوسیتیس باشد.
البته کمبود سایر مواد مغذی از جمله فولات و B۱۲ نیز میتواند منجر به این بیماری شود. مصرف میزان کافی از این ویتامینها ممکن است برای پاک کردن گلوسیتیس موردی ضروری باشد.
تغییرات خلقی
کمبود ویتامین B۶ ممکن است بر خلق و خوی شما هم تأثیر بگذارد. این موضوع گاهی اوقات به افسردگی، اضطراب، تحریکپذیری و افزایش احساس درد منجر میشود. این موضوع به خاطر این است که ویتامین B۶ در ساخت چندین انتقالدهندهٔ عصبی مانند سروتونین و گاما آمینوبوتیریک (GABA) مؤثر است. هر دوی این انتقالدهندههای عصبی به کنترل اضطراب، افسردگی و احساس درد کمک میکنند.
نقش این ویتامین در برخورد با چنین مشکلات خلقی در شرایط مختلف مورد آزمایش قرار گرفته است. برای مثال، در حدود نیمی از افراد مبتلا به اتیسم، مصرف مکملهای حاوی B۶ کمک میکند تا مشکلات خلقی کم شود؛ احتمالاً به این دلیل که در تولید انتقالدهندههای عصبی نقش دارد.
همچنین تحقیقات نشان میدهد که مصرف ۵۰ الی ۸۰ میلیگرم از مکملهای B۶ به صورت روزانه ممکن است به علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مانند خستگی، تحریکپذیری، اضطراب و افسردگی کمک کند. یکی از دلایل احتمالی که B۶ ممکن است به پیش از قاعدگی کمک کند این است که این ویتامین در تولید سروتونین که روحیهٔ شما را بهتر میکند، نقش دارد.
سیستم ایمنی ضعیف
یک سیستم ایمنی خوب در جلوگیری از عفونت، التهاب و سرطانهای مختلف نقشی کلیدی دارد. کمبود مواد مغذی، از جمله B۶ میتواند سیستم ایمنی بدن را مختل کند. به طور ویژه، کمبود ویتامین B۶ میتواند باعث کاهش تولید آنتیبادیهای مورد نیاز برای جلوگیری از ایجاد عفونت شود.
کمبود B۶ همچنین میتواند میزان تولید گلبولهای سفید از جمله گلبولهای T را در بدن شما کاهش دهد. این گلبولها عملکرد سیستم ایمنی را تنظیم میکند و به آن کمک میکند تا پاسخ مناسبی به شرایط مختلف دهد. همچنین، ویتامین B۶ به بدن شما کمک میکند تا پروتئینی به نام اینترلوکین-۲ را بسازد که خود فعالیتهای گلبولهای سفید خون را هدایت میکند.
افراد مبتلا به اختلالات خودایمنی که در اثر ابتلا به آن، سیستم ایمنی بدن، ضد خودش عمل میکند میتوانند مقدار خراب کردن زیادی برای ویتامین B۶ خود داشته باشند. این موضوع نیاز آنها به ویتامین را بیشتر میکند.
خستگی و کمبود انرژی
کمبود ویتامین B۶ میتواند شما را به طور غیرطبیعی خسته و مضطرب کند. دلیل اصلی این است که این ویتامین در ساخت هموگلوبین نقش دارد. این پروتئین که در گلبولهای قرمز شما وجود دارد کمک میکند تا اکسیژن در تمام بدن شما حمل شود. اگر سلولهای شما به دلیل مقدار کم هموگلوبین در بدن شما، اکسیژن کافی را دریافت نکنند، شما کمخونی دارید. در این حالت شما احساس خستگی و ضعف میکنید.
مواردی از کمخونی مرتبط با این ویتامین وجود دارد که در آن مصرف ویتامین به شکل پریدوکسین هیدروکلراید غیرفعال (HCl) کمکی به شرایط نکرده است. با این حال، مصرف مکملهایی با بیشترین فعالیت بدنی از B۶، به نام پیریدوکسال فسفات (PLP)، مشکل کمخونی را حل کرده است.
شما میتوانید هر دو نوع B۶ را به عنوان یک مکمل خریداری کنید، اما بد نیست بدانید مصرف پیریدوکسین HCl رایجتر است و به طور کلی هزینهی کمتری نسبت به PLP دارد. جدا از احساس خستگی ناشی از کمخونی، کمبود این ویتامین همچنین میتواند به دلیل نقشی که در ساخت هورمون خواب یعنی ملاتونین دارد، خستگی ایجاد کند.
مورمور شدن و درد دست و پا
کمبود B۶ میتواند منجر به آسیب عصبیای به نام نوروپاتی محیطی شود. علائم این بیماری ممکن است شامل سوزش، درد و درد سوزشی در بازوها، پاها، دستها و کف پاها شود. برخی آن را احساس «پین و سوزن» توصیف میکنند. آسیب عصبی همچنین ممکن است باعث بیاشتهایی و مشکلاتی در تعادل و راه رفتن شود.
علاوه بر این، مصرف مداوم و بیش از حد نوع غیرفعال B۶ (پیریدوکسین HCl) از مکملها همچنین میتواند باعث نوروپاتی شود. این موضوع ممکن است به این دلیل باشد که تعداد بالای نوع غیرفعال B۶ میتواند با نوع فعال PLP از این ویتامین در بدن شما رقابت کند.
مشکلات عصبی ناشی از کمبود B۶ با مصرف مناسب این ویتامین قابل جبران هستند. اما از طرف دیگر، درمان مشکلات عصبی مربوط به مسمومیت B۶ ممکن است مشکلتر باشد.
تشنج
تشنج به دلایل مختلفی رخ میدهد که از آن جمله میتوان به کمبود B۶ اشاره کرد. بدون دریافت کافی این ویتامین، شما نمیتوانید به مقدار مناسب، انتقالدهندهٔ عصبی آرامبخش (GABA) را تولید کنید، بنابراین ممکن است مغز شما بیش از حد تحریک شود.
تشنج میتواند باعث ایجاد علائمی مانند اسپاسم عضلانی، چشمهای متحرک و دستها یا پاهای تشنجی شود. گاهی اوقات افراد دچار لرزشهای سریع و غیرقابل کنترل میشوند و یا هوشیاری خود را از دست میدهند.
کمبود B۶ به طور عمده علت تشنج در نوزادان شناخته شده است. اولین موارد در این موضوع در دههٔ ۵۰ میلادی ثبت شد؛ هنگامی که نوزادان با شیر خشک غنیشده با مقدار ناکافی B۶ تغذیه میشدند. اخیرا، تشنج ناشی از کمبود B۶ در بزرگسالان نیز گزارش شده است. این موارد بیشتر در موارد بارداری، اعتیاد به الکل، استفادهٔ دارویی یا بیماری کبد یافت شدهاند. در حال حاضر تأثیر اصلاح کمبود ویتامین B۶ در درمان تشنجهای مرتبط با آن ثابت شده است.
هموسیستئین بالا
هموسیستئین یک اسید آمینهٔ غیرپروتئینی حاوی گوگرد است که در طول هضم پروتئین ایجاد میشود. کمبود B۶، B۱۲ و همچنین فولات میتواند منجر به سطح غیرطبیعی هموسیستئین خون شود، زیرا این ویتامینها برای کمک به پردازش هموسیستئین مورد نیاز است.
سطح غیرعادی هموسیستئین میتواند ناشی از چند موضوع باشد که از آن جمله میتوان به بیماری قلبی، سکتهٔ مغزی و همچنین آلزایمر اشاره کرد. افزایش بیش از حد هموسیستئین میتواند به رگهای خونی و اعصاب آسیب برساند. خوشبختانه با یک آزمایش خون ساده، میزان هموسیستئین شما قابل بررسی است. برای کنترل هموسیستئین بالا هم میتوان از مکملهای B۱۲، B۶ و فولات کمک گرفت. البته این را هم به خاطر داشته باشید که فاکتورهای دیگری مانند عادتهای غذایی و فعالیتهای بدنی شما به طور معمول در بیماریهای مرتبط با هموسیستئین بالا نقش دارند و باید مورد توجه قرار بگیرند.
سخن آخر
اگر نگران هستید که ممکن است به اندازۀ کافی B۶ دریافت نکنید یا به کمبود آن دچار باشید، با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین تصمیم را بگیرید. در برخی موارد ممکن است یک مکمل ویتامین B۶ هم توصیه شود. خوشبختانه، تا زمانی که رژیم غذایی سالمی را دنبال کنید که شامل انواع میوه، سبزیجات، آجیل، گوشت و ماهی باشد، از کمبود ویتامین B۶ در امان خواهید بود.
