الفبای آموزش استفاده از توالت به کودک را بدانید
کودکان وقتی حدود یک سال دارند، کمکم میتوانند تشخیص دهند که روده یا مثانهشان پر است. برخی از آنها از همان 18 ماهگی آمادگی شروع آموزش را دارند، درحالیکه برخی دیگر تا سه سالگی علاقهای به شروع آن ندارند. بیشتر والدین مشتاقانه منتظر آموزش استفاده از توالت به عنوان نقطهعطفی در رشد فرزندشان هستند، حتی اگر فقط به خاطر این باشد که از عوض کردن پوشک خلاص شوند. اما تعداد کمی از مادران و پدران برای مدتزمان لازم برای آموزش توالت آماده هستند. در این مطلب با این موضوعات که چطور این آمادگی را کسب کنید و چطور مراحل قدم به قدم یاد دادن توالت رفتن به کودکان را انجام دهید آشنا شوید.
الفبای آموزش استفاده از توالت
درست است که بعضی از بچهها میتوانند طی چند روز به مهارت دستشویی رفتن تسلط بیابند، اما برای سایر کودکان ممکن است چند ماه یا خیلی بیشتر طول بکشد. در واقع این صحت دارد که هرچه آموزش را زودتر شروع کنید، مدت بیشتری طول میکشد. اگر قبل از شروع کار، اصول مهم این آموزش را درک کنید و با درکی روشن و برنامهای واضح به سمت این کار بروید، شما و کودکتان شانس موفقیت بیشتری دارید. مراحل اصلی آموزش دستشویی رفتن به این شرح است:
الف. آمادگی کودک و خودتان را ارزیابی کنید
بسیاری از والدین آموزش دستشویی رفتن را وقتی فرزندشان حدود دو سال و نیم دارد، شروع میکنند اما برخی کودکان تا پس از سه یا چهار سالگی آماده نخواهند بود. اگر فرزند شما دیرتر یاد گرفت، مهم است که آسودهخاطر باشید و خود یا فرزندتان را سرزنش نکنید. او بالاخره یاد خواهد گرفت و بهترین کاری که شما میتوانید انجام دهید این است که در طول مسیر مثبتاندیش و حمایتگر باشید.
از آنجا که زمان علاقهمند شدن کودکان به آموزش استفاده از توالت بسیار متفاوت است و طیف سنی وسیعی را در بر میگیرد، گوش به زنگ علائم زیر برای آمادگی فرزندتان برای شروع آموزش باشید:
- آیا او میتواند دستورالعملهای ساده را دنبال کند؟
- آیا میتواند راه برود و بنشیند؟
- آیا میتواند شلوارش را پایین و دوباره بالا بکشد؟
- آیا به استقلال علاقهای نشان میدهد؟
- آیا از به تن داشتن پوشک خیس بدش میآید؟
سعی کنید کودکتان را تحت فشار قرار ندهید، چون اگر آماده نباشد، اجبار فقط نتیجهٔ عکس خواهد داشت و میتواند مسئله را به یک نبرد قدرت تبدیل کند و انتظار نداشته باشید که فرزند خردسالتان این مهارت را طبق همان جدول زمانی فرزند بزرگترتان یاد بگیرد. این را هم بدانید که پسرها معمولاً استفاده از توالت را کمی آهستهتر از دخترها یاد میگیرند.
همچنین چالشهای دیگری را که کودک نوپایتان در حال حاضر با آنها روبهروست در نظر داشته باشید. اگر او هر گونه آشفتگی یا تغییر مهمی، مانند رفتن به مدرسه جدید، پرستار جدید، یا آمدن خواهر و برادر جدیدی را تجربه میکند، احتمالاً فرایند آموزش استفاده از توالت مختل میشود. سعی کنید تا زمانی که همه چیز آرام شود، دست نگه دارید.
همچنین اگر شما یا مراقبان اصلی فرزندتان، بیش از آن تحت فشار هستید که بتوانید زمان، صبر و مقداری حس شوخطبعی را به این فرایند اضافه کنید، شروع آموزش کاری غیرمنطقی است. آماده باشید که آموزش او چند ماه طول بکشد و هر روز فرزندتان را تشویق کنید.
همین مسئله برای شما نیز صدق میکند. اگر در حال تعمیر یا جابهجایی خانه هستید، به تازگی شغل جدیدی را شروع کردهاید یا به خاطر بارداری مجدد تهوع را تجربه میکنید، احتمالاً زمان مناسبی نیست که سعی کنید استفاده از توالت را به فرزندتان آموزش دهید. چند هفته یا چند ماه صبر کنید تا فشارهای دیگر کاهش یابد، مگر اینکه فرزندتان اصرار داشته باشد که همین حالا پوشک را کنار بگذارد، در غیر این صورت چند هفته یا چند ماه صبر کنید تا فشارها کاهش یابد.
طوری برنامهریزی کنید تا شروع آموزش استفاده از توالت در زمانی باشد که شما یا مراقبان اصلی فرزندتان قادر به وقت گذاشتن، صبوری و افزودن کمی شوخی و بذله به این فرایند باشید. همچنین آماده باشید که این آموزش چند ماه طول بکشد.
ب. تجهیزات مناسبی برای آموزش توالت رفتن بخرید
پیش از هر چیز، یک لگن کوچک سایز کودک، یک توالت مخصوص کودک یا یک تبدیل توالت مخصوص کودکان که به توالت معمولی متصل میشود، بخرید. این ابزارها باعث میشودن که کودکان برای استفاده از توالت فرنگی بزرگسالان کمتر اضطراب داشته باشند. برخی از افتادن داخل آن میترسند و برخی دیگر صدای بلند سیفون را دوست ندارند. همچنین استفاده از توالت ایرانی برای بسیاری از کودکان سخت و ترسناک است.
قبل از رفتن به خرید، تحقیق کنید که چه وسایلی برای کودکتان بهتر است، سپس از او بخواهید که در انتخاب لگن مناسب به شما کمک کند. وقتی به خانه رسیدید، اسم او را روی آن بنویسید و تشویقش کنید که با آن بازی کند. همچنین میتوانید یک کتاب تصویری یا ویدیوی آموزشی بخرید تا او را به آموزش علاقهمند کنید.
اگر میخواهید برای پسرتان لگن بخرید، نوعی را بخرید که محافظ ادرار قابل جدا شدن داشته باشد یا کلاً بدون محافظ باشد. با این کار شاید لازم شود که ادرار منحرفشدهٔ بیشتری را پاک کنید، اما محافظها معمولاً هنگام نشستن، آلت تناسلی پسرها را خراش میدهند و این میتواند او را از آموزش دلسرد و مضطرب کند.
اگر از تبدیل توالت استفاده میکنید، اطمینان حاصل کنید که راحت و ایمن است و یک چهارپایهٔ متناسب با ارتفاع آن نیز خریداری کنید. کودک به چهارپایه نیاز دارد تا سریع و آسان روی توالت بنشید و از آن پایین بیاید و همچنین هنگام نشستن بتواند پاهای خود را استوار کند تا هنگام دفع مدفوع در زور زدن به او کمک میکند.
در مورد شروع آموزش استفاده از لگن به کودک بیشتر بدانید.
ج. یک روال روتین داشته باشید
یک بار در روز، مثلاً بعد از صبحانه، قبل از حمام یا هر زمان دیگری که احتمال دارد مدفوع داشته باشد، کودک خود را با لباس کامل روی توالت بنشانید. این کار به او کمک میکند به لگن عادت کند و آن را به عنوان بخشی از برنامهٔ روزمره خود بپذیرد. اگر به جایی میروید که در نزدیکی آن دستشویی وجود ندارد، لگن قابل حمل کودک خود را به بیرون خانه، پارک یا هر کجا که لازم است، ببرید.
وقتی به این روال روتین عادت کرد، او را بدون شلوار روی توالت بنشانید. باز هم، به کودک فرصت بدهید که به حس نشستن روی آن عادت کند. در این مرحله به او بگویید که پایین کشیدن شلوار یا دامن قبل از استفاده از توالت کاری بزرگسالانه و کاری است که مامان و بابا و خواهر و برادر بزرگترش هر روز انجام میدهند.
اگر نشستن روی لگن با لباس یا بدون لباس برای کودکتان ناراحتکننده است، او را برای انجام آن تحت فشار نگذارید. هرگز کودک را با اعمال زور وادار به نشستن یا ماندن روی لگن نکنید، به خصوص اگر ترسیده به نظر میرسد. در این حال بهتر است قبل از اینکه دوباره امتحان کنید، چند هفته لگن را کنار بگذارید. بعد اگر او حاضر به نشستن روی آن شد، میفهمید که به اندازهای با آن راحت هست که بتوانید ادامه دهید.
د. به صورت عملی نمایش دهید
کودکان با تقلید یاد میگیرند و تماشای استفاده از توالت روشی طبیعی برای فهمیدن معنا و منظور استفاده از توالت است. اگر فرزندتان پسر است، آسانتر هست که ابتدا ادرار کردن در حالت نشسته را به او یاد دهید. وقتی این مهارت را به دست آورد.
وقتی استفاده از توالت را به فرزندتان یاد میدهید، صحبت کردن در مورد اینکه چطور میفهمید وقت دستشویی رفتن شماست، مفید خواهد بود. سپس وقتی دارید از توالت استفاده میکنید، آنچه را اتفاق میافتد توضیح دهید. همچنین به او نشان دهید که چگونه خود را میشویید، با دستمال توالت خشک و تمیز میکنید، لباس زیرتان را بالا میکشید، سیفون توالت را میکشید و دستهای خود را میشویید. نگاه کردن کودک هم به این معنا نیست که او جزئیات را ببیند یا باعث ایجاد هر نوع شک و تردید یا ترس در شما برای دیدن اندام خصوصیتان توسط کودک شود. منظور از نگاه کردن کودک، ایجاد دیدی کلی از روند دستشویی رفتن است، پس سعی کنید به این اتفاق به شکلی منطقی و با دید والدینی آگاه نگاه کنید و درگیری فکری غیرضروری برای خودتان ایجاد نکنید.
اگرچه باید مدتی به فرزندتان در انجام این کارها، به ویژه تمیز کردن با دستمال بعد از دفع کمک کنید، اما دیدن شما و شنیدن توضیحات شما در حین انجام آن، به او کمک میکند تا به کل این فرایند عادت کند. اگر فرزندتان دختر است، بعد از شستنش به او کمک کنید تا برای خشک کردنش دستمال را از سمت جلو به عقب بکشد یا اگر این کار برایش سخت است، یادش بدهید تا با استفاده از کاغذ توالت به شکل ضربهای خودش را خشک کند، به ویژه بعد از مدفوع کردن تا خطر عفونت مجاری ادراری را به حداقل برسانید.
اگر فرزندتان خواهر و برادر بزرگتری دارد که استفاده از توالت را یاد گرفتهاند، میتوانید آنها را نیز در حین استفاده از توالت به کودک خود نشان دهید. دیدن همسن و سالهایش در حین استفاده از مهارتهایی که او در تلاش برای یادگیری آنهاست، برای کودک مفید خواهد بود.
ه. فرایند استفاده از توالت را توضیح دهید
به کودک خود ارتباط بین مدفوع و توالت را نشان دهید. دفعهٔ بعد که در پوشکش مدفوع کرد، او را به توالت ببرید، جایی بنشانید و پوشک را داخل توالت خالی کنید. اگر میخواهد، بگذارید او سیفون را بکشد تا بتواند ناپدید شدن مدفوعش را ببیند ولی اگر میترسد او را مجبور به این کار نکنید.
همچنین میتوانید چند کتاب تصویری یا ویدیو در زمینهٔ آموزش استفاده از توالت را تهیه کنید. نگه داشتن کتابی از این نوع در دستشویی، یا پوستر یا کتابچهٔ تصاویر متحرکی که مراحل استفاده از توالت را به شکل متحرک نشان میدهد، میتواند به فرزندتان کمک کند تا این اطلاعات جدید را کاملاً جذب کند و با فرایند انجامش آشنا شود و آن را با آنچه خودش در دستشویی انجام میدهد، ارتباط دهد.
و. عادت دستشویی رفتن را ترویج کنید
کودک را تشویق کنید هر وقت احساس نیاز به دستشویی رفتن داشت، روی لگنش بنشیند. اگر برای رسیدن به آنجا و درآوردن پوشک خود به کمک نیاز دارد، اطمینان حاصل کنید که میداند هر موقع از شما بخواهد اشکالی ندارد.
اگر میتوانید، به او اجازه دهید گاهی اوقات بدون شلوار و پوشک در جایی که لگنش نزدیک است، بدود و بازی کند. هرچه اوقات بیشتری را بدون پوشک بگذراند، سریعتر یاد میگیرد، هرچند که شما احتمالاً مجبور خواهید بود چند خرابکاری دیگر را تمیز کنید. به او بگویید که هر وقت بخواهد میتواند از لگن استفاده کند.
گوش به زنگ علائم غیرکلامی نیاز به دستشویی رفتن مثل بالا و پایین پریدن درجا، قفل کردن پاهایش به هم و پیچ و تاب دادن بدنش باشید و یادآوری کنید که اگر نیاز دارد لگنش آنجاست.
گاهی اوقات بچهها به اندازهٔ کافی روی لگن نمینشینند تا ریلکس شوند و بگذارند چیزی خارج شود. با آرامش کودک را تشویق کنید حداقل برای یک یا دو دقیقه روی لگن بماند. اگر شما کنارش بمانید و با او صحبت کنید یا کتابی برایش بخوانید، احتمال بیشتری برای نشستن دارد.
هر وقت کودک با موفقیت از توالت استفاده میکند، او را غرق تعریف و تمجید کنید و به این شکل از انگیزش مثبت برای یادگیری این مهارت استفاده کنید. احتمالاً او باز هم گاهی خود را کثیف خواهد کرد اما کمکم درک میکند که ریختن چیزی در لگن یک دستاورد است.
فقط سعی کنید از هر بار دستشویی رفتن مسئلهٔ بزرگی نسازید، وگرنه ممکن است کودکتان مضطرب و دستپاچه شود. وقتی فرزندتان بزرگتر شد و به یادگیری دستشویی رفتن نزدیکتر شد، جوایز کوچک هم ممکن است مفید باشد.
در مورد جایزه دادن به کودک برای توالت رفتن بدانید.
ز. چند شورت آموزشی بخرید
پس از شروع آموزش، اضافه کردن پوشک شورتی یا شورت آموزشی به برنامهٔ خود را مد نظر قرار دهید. شورت آموزشی، شورت یکبارمصرف یا قابل شستوشویی شبیه پوشک است که مانند لباس زیر بالا و پایین کشیده میشوند. این پوشک یا شورتها فرزندتان را قادر میسازند که به تنهایی لباسش را برای دستشویی کردن پایین بیاورد. این مرحلهٔ مهمی در یادگیری کامل استفاده از توالت است.
اگرچه شورت آموزشی به اندازهٔ پوشک معمولی یکبارمصرف بیدردسر و راحت نیست، اما بسیاری از والدین میگویند که بهتر جواب میدهند، زیرا وقتی کودک در آنها ادرار یا مدفوع میکند، واقعاً آن را حس میکند. هر کدام از این گزینهها را که انتخاب میکنید، آن را به تدریج به کودک معرفی کنید. مثلاً هر بار فقط برای چند ساعت و فعلاً شبها از همان پوشک معمولی استفاده کنید.
وقتی فرزندتان به طور مداوم هنگام نیاز به دستشویی کردن، به دنبال لگنش میگردد وقت آن است که به سمت لباس زیر «بچههای بزرگ» حرکت کنید. بسیاری از مادران و پدران متوجه شدهاند که لباس زیری که عکس یک شخصیت محبوب کارتونی روی آن است بچهها را ترغیب به خشک ماندن میکند.
ح. پسرفتها را با مهربانی مدیریت کنید
آموزش استفاده از توالت میتواند برای والدین و فرزندان دشوار باشد. به خاطر داشته باشید که پسرفت موقت کاملاً طبیعی است و تقریباً همهٔ کودکان قبل از اینکه بتوانند در تمام طول روز خشک بماند، بارها خود را کثیف خواهند کرد.
این حادثهها به معنای ناموفق بودن شما نیست. وقتی این اتفاق میافتد عصبانی نشوید یا کودکتان را تنبیه نکنید، زیرا در هر حال، مدت کوتاهی است که رشد عضلات کودک به او این امکان را داده تا مثانه و رودهٔ خود را بسته نگه دارد و او هنوز در حال یادگیری این موضوع است که چرا استفاده از توالت مهم است، پس تسلط بر این فرایند زمان میبرد.
اما با پسرفتها چه کار کنید؟ با پوشاندن لباسهایی که به راحتی قابل درآوردن است، احتمال اینکه کودکتان خود را کثیف کند، کاهش دهید. وقتی به هر حال حادثهای از این دست داشت، دید مثبتی داشته باشید، مهربان باشید و با آرامش آن را تمیز کنید. با خوشرویی پیشنهاد کنید که دفعهٔ بعد سعی کند به جایش از لگن کوچکش استفاده کند.
ط. آموزش شبانه را شروع کنید
آن پوشکهای باقیمانده را هنوز نبخشید. حتی وقتی کودکتان تمام روز تمیز و خشک مانده، ممکن است چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد تا بتواند تمام طول شب خشک بماند. در این سن، بدن او هنوز خیلی نابالغتر از آن است که بتواند در طول شب همیشه او را بیدار کند تا فقط به دستشویی برود. واقعیت این است که برخی از بچههای سه تا چهار ساله نمیتوانند به شکل قابل اعتمادی هر شب برای رفتن به دستشویی از خواب بیدار شوند. اتفاق نرمال و طبیعیای است که بچهها تا اواسط دورهٔ ابتدایی هم شبها خودشان را خیس کنند.
قبل از شروع آموزش شبانه، در طول خواب شب به کودک پوشک یا شورت آموزشی بپوشانید، اما او را ترغیب کنید که اگر نیاز به دفع ادرار یا مدفوع داشت، از لگن استفاده کند. به او بگویید که اگر نیمهشب بیدار شود و به دستشویی رفتن نیاز داشته باشد، میتواند برای کمک شما را بیدار کند.
اگر به نظر میرسد که او به طور مداوم در طول شب خشک میماند واگر برای پنج شب پشت سر هم خشک ماند، ممکن است زمان مناسبی برای شروع آموزش شبانه باشد. برای محافظت از تشک، یک روکش پلاستیکی را زیر ملافهاش قرار دهید. به کودک لباس زیر بپوشانید یا اصلاً هیچ چیزی نپوشانید و قبل از گذاشتن کودک در تختش، او را به دستشویی ببرید وبعد ببینید اوضاع چطور پیش میرود. وقتی از خواب بیدار میشود، او را عادت دهید که قبل از شروع روز و قبل از انجام هر کاری، از توالت استفاده کند.
فقط به یاد داشته باشید که بسیاری از بچهها تا سن مدرسه نمیتوانند در طول شب خشک بمانند. غیر از محدود کردن نوشیدن مایعات قبل از خوابیدن، کار زیادی نیست که بتوانید برای کمک به او انجام دهید، بنابراین اگر به نظر میرسد کودکتان نمیتواند روی آن تسلط پیداکند، دوباره شبها به او پوشک بپوشانید و چند ماه بعد که کمی بزرگتر شد، دوباره امتحان کنید. خیس کردن تخت غیرارادی است و بچهها هیچ کنترلی روی آن ندارند. اگر کودکتان نمیتواند شبها خشک بماند، دوباره در طول شب به او پوشک بپوشانید، به او اطمینان دهید که خیس کردن تخت بههیچوجه تقصیر او نیست و چند ماه بعد که کمی بزرگتر شد، دوباره امتحان کنید.
ی. برای پایان کارتان جشن بگیرید
باور کنید یا نه، وقتی کودکتان از نظر روانی و فیزکی آمادگی یادگیری این مهارت جدید را دارد، آن را یاد خواهد گرفت و اگر صبر کنید تا او واقعاً آماده باشد، این فرایند نباید برای هیچیک از شما خیلی ناراحتکننده باشد.
وقتی آموزش تمام شد، غرور او از این دستاورد را تقویت کنید. برای این کار بگذارید خودش پوشکهای باقیمانده را به خانوادهای با بچههای کوچکتر بدهد، یا به شما کمک کند تا پوشکها را بستهبندی کنید و به دیگران بدهید.
و فراموش نکنید که به خودتان هم دست مریزاد بگویید. حالا دیگر هیچوقت مجبور نخواهید بود به پوشک فکر کنید؛ البته شاید حداقل برای این یکی فرزندتان!
