انواع حاملگی خارج رحمی

حاملگی خارج رحمی یک وضعیت شایع و گاهی تهدیدکننده زندگی است که در 1 مورد از هر 80 بارداری اتفاق می‌افتد. این نوع بارداری زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده در خارج از حفره رحم لانه‌گزینی می‌کند. شایع‌ترین مکان برای حاملگی خارج از رحم، لوله‌های فالوپ یا لوله‌های رحمی هستند، اما مکان‌های زیادی وجود دارد که این شکل از بارداری می‌تواند در آن رخ دهد.

در این مطلب با انواع بارداری خارج از رحم آشنا می‌شوید.

بارداری خارج از رحم چیست؟ 

در طول چرخه قاعدگی، هر ماه، تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد. تخمک مسیر خود را در امتداد لوله فالوپ به سمت رحم ادامه می‌دهد. در طول این مسیر، اگر رابطه جنسی صورت گرفته باشد، تخمک ممکن است با اسپرم مواجه شود که در این صورت می‌تواند بارور شود.

اگر لقاح اتفاق بیفتد، تخمک خود را به پوشش داخلی رحم که آندومتر نام دارد می‌چسباند و در نهایت به یک جنین تبدیل می‌شود. اگر تخمک بارور نشده باشد، هم تخمک و هم پوشش دیواره رحم در طول پریود دفع می‌شوند، سپس پوشش تازه‌ای آماده می‌شود و تخمک جدید در داخل تخمدان شروع به بالغ شدن می‌کند.

در حاملگی خارج از رحم، تخمک بارور شده به جای اینکه به دیواره رحم بچسبد در مکان‌های دیگری مثل تخمدان، لوله فالوپ و محل برش سزارین قبلی شروع به رشد می‌کند و متاسفانه امکان انتقال بارداری خارج از رحم به داخل رحم وجود ندارد. در ادامه با انواع این حاملگی آشنا می‌شوید.

انواع حاملگی خارج از رحم

95% از موارد بارداری خارج رحمی در لوله فالوپ اتفاق می‌افتند و این موارد می‌توانند از نوع آمپولاری (در قسمت میانی لوله فالوپ)، ایستمی (در قسمت بالایی لوله فالوپ نزدیک به رحم) یا فیمبریال (در انتهای لوله) باشند.

3% از موارد از نوع بینابینی هستند یعنی لانه‌گزینی جنین در داخل قسمتی از لوله فالوپ که به رحم می‌رسد اتفاق می‌افتد. در موارد نادری هم لانه‌گزینی در تخمدان و داخل عضله رحم انجام می‌شود. در این قسمت با انواع مکان‌های نامناسب این نوع بارداری آشنا می‌شوید.

بارداری خارج ر�حمی لوله‌ای

لوله‌های فالوپ لوله‌های عضلانی کوچک و توخالی هستند که طول هر کدام حدود ده سانتی‌متر است. نیمه بیرونی لوله در کنار یکی از تخمدان‌ها قرار دارد، اما به آن متصل نیست. پوشش داخلی لوله‌های فالوپ غشای مخاطی ظریفی است که به صورت چین‌هایی شکل گرفته است. این چین‌ها تقریباً داخل هر لوله را پر می‌کنند. لوله فالوپ مسئول انتقال تخمک بارور شده به حفره رحم است و این انتقال حدود چهار روز طول می‌کشد. اگر بارداری مطابق انتظار باشد، 6 تا 7 روز پس از تخمک‌گذاری هورمون‌های زنانه سلول‌های پوششی رحم یا آندومتر را آماده پذیرش رویان کرده‌اند و جفت تشکیل می‌شود.

در این نوع بارداری رویان به رحم نمی‌رسد، اما هنوز در تلاش برای رشد است و  بنابراین می‌تواند در لوله فالوپ لانه‌گزینی کند تا جفت را تشکیل دهد و به حاملگی خارج از رحم که بالقوه خطرناک است، منجر شود.

حاملگی دهانه رحم

حاملگی دهانه رحم یکی از نادرترین شکل‌های بارداری خارج از رحم است و به دلیل خطر خونریزی واژینال که می‌تواند کشنده باشد، با نگرانی زیادی همراه است. دهانه رحم رگ‌های خونی زیادی دارد و زمانی که بافت بارداری از دهانه رحم جدا می‌شود، معمولاً تزریق خون ضروری است.

هیسترکتومی اورژانسی در گذشته تنها گزینه درمانی بود، زیرا تشخیص این وضعیت اغلب قبل از پارگی انجام نمی‌شد. با این حال، اگر تشخیص قبل از تبدیل شدن به وضعیت اورژانسی انجام شود، درمان برنامه‌ریزی شده با استفاده از ساکشن و بخیه دهانه رحم یا تزریق متوترکسات درمان‌های بالقوه‌ای برای حفظ قدرت باروری زنان هستند. زخم شدن دهانه رحم به دلیل عمل‌های جراحی زنان به عنوان یکی از عوامل خطرساز اصلی برای حاملگی خارج رحمی در دهانه رحم شناخته می‌شود.

حاملگی تخمدانی

حاملگی خارج از رحم تخمدانی نادرترین نوع حاملگی است که کمتر از 1 درصد تمام بارداری‌های خارج رحمی را تشکیل می‌دهد. تشخیص این نوع بارداری‌ها دشوار است زیرا بسیار شبیه به حاملگی خارج رحمی لوله‌ای که به تخمدان چسبیده می‌باشد. در نتیجه، بارداری تخمدانی اغلب تا زمان جراحی تشخیص داده نمی‌شود.

تخمدان یک ساختار بسیار عروقی است. حاملگی خارج از رحمی که در داخل یا روی تخمدان قرار دارد معمولاً به جراحی نیاز دارد و شامل برداشتن جزئی یا کامل تخمدان به دلیل خونریزی است. اگر فقط بخشی از تخمدان برداشته شود، ممکن است بهبود یابد و مانند قبل به تولید تخمک ادامه دهد.

با این حال، حتی اگر دیگر تخمکی تولید نکند یا به طور کامل برداشته شود، تخمدان دیگر کاملاً قادر است در هر چرخه قاعدگی یک تخمک تولید کند و توانایی باردار شدن طبیعی را در آینده فراهم کند.

حاملگی بینابینی

بارداری بینابینی نوع نادری از حاملگی خارج از رحم است و زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده در قسمتی از لوله فالوپ که به دیواره رحم می‌رسد، لانه‌گزینی می‌کند. تشخیص این نوع بارداری دشوار است زیرا ممکن است در سونوگرافی این طور به نظر برسد که بارداری داخل رحم است یا ممکن است در سونوگرافی‌های مربوط به اوایل بارداری دیده نشود. این بارداری‌ها به خصوص اگر در حال پیشرفت باشند خطرناک هستند زیرا در صورت رشد بیشتر معمولا بعداً پاره می‌شوند و هم به دیواره رحم و هم لوله فالوپ آسیب می‌رسانند.

اگر بارداری بینابینی زود تشخیص داده شود، پزشک ممکن است در صورت صلاحدید درمان دارویی با متوترکسات را توصیه کند زیرا جراحی برای حاملگی بینابینی ممکن است شامل جراحی دیواره رحم باشد و این می‌تواند به ضعیف شدن رحم بینجامد. برخی از این نوع حاملگی‌ها ممکن است در حال پیشرفت نباشند و حتی ممکن است بدون درمان فعال برطرف شوند.

امکان داشتن بارداری رحمی موفق بعد از حاملگی بینابینی وجود دارد. پزشک شما را به دقت ارزیابی می‌کند و نیاز به سزارین برای زایمان‌های بعدی را در نظر می‌گیرد. روش ترجیحی زایمان به میزان جراحی انجام شده روی دیواره رحم برای پایان دادن به حاملگی خارج رحمی بستگی دارد.

بارداری روی اسکار سزارین

حاملگی خارج رحمی روی زخم سزارین وضعیتی است که تخمک بارور شده در شکاف موجود در عضله رحم که ناشی از سزارین قبلی است، لانه‌گزینی می‌کند. با رشد بیشتر، رویان ممکن است به خارج از رحم یا به داخل دهانه رحم گسترش یابد و باعث خونریزی شدید داخلی یا واژینال شود.

در برخی از بارداری‌ها جفت به شکلی رشد می‌کند که فقط بخشی از آن در داخل اسکار قرار دارد. این بارداری‌ها ممکن است حتی به زایمان یک نوزاد زنده منجر شوند، اما ریسک خونریزی قابل توجه مادر و هیسترکتومی در زمان زایمان آنها وجود دارد.

درمان به طور بالقوه دشوار است، بنابراین برای مدیریت آن باید به صورت موردی تصمیم‌گیری شود. اکثر بارداری‌های اسکار سزارین را می‌توان با خارج کردن رویان از طریق ساکشن درمان کرد.

بارداری در شاخ فرعی رحم

یکی دیگر از انواع نادر بارداری خارج رحمی است که فقط در رحمی با شکل غیر طبیعی رخ می‌دهد. رحمی که به فرم طبیعی شکل گرفته است دارای دو نیمه است که به هم می‌پیوندند. با این حال، گاهی اوقات این دو نیمه به هم نمی‌رسند. در این حالت، رحم یک نیمه تک شاخ دارد که با دهانه رحم و واژن در تماس است و نیمه کوچک دیگری که در سمت مقابل قرار دارد که معمولاً با دهانه رحم و واژن تماس ندارد و شاخ فرعی نامیده می‌شود. هر دو طرف رحم لوله فالوپ خود را دارند. اسپرم می‌تواند از طریق رحم یک طرفه‌ای که با واژن در تماس است به عمق رحم برسد، اما لوله فالوپ مخالف ممکن است تخمک بارور شده را بردارد و به شاخ فرعی منتقل کند.

از آنجایی که شاخ فرعی اغلب یک دیواره عضلانی ضخیم دارد، این حاملگی‌ها ممکن است قبل از اینکه باعث پارگی فاجعه‌بار شوند، به سه‌ماهه دوم یا حتی سوم برسند. دیواره ضخیم همچنین تشخیص این بارداری‌ها را دشوارتر می‌کند، زیرا شاخ فرعی ممکن است در طول اسکن سونوگرافی یک رحم طبیعی فرض شود. درمان این وضعیت خاتمه بارداری با برداشتن شاخ فرعی و لوله فالوپ آن است. اگر بارداری پیشرفت کرده باشد، گاهی اوقات انجام این کار بدون برداشتن تخمدان همان سمت دشوار است.

بارداری شکمی

در بیشتر موارد تصور می‌شود که حاملگی شکمی از لوله فالوپ شروع می‌شود، سپس از دیواره لوله فالوپ جدا شده و به داخل حفره شکمی شناور می‌شود تا دوباره به یکی از ساختارهای شکم متصل شود.

این نوع بارداری می‌تواند پیشرفت کند و ممکن است تا هفته‌های زیادی نشخیص داده نشود. گزارش‌هایی از حاملگی‌های شکمی که دوام آورده و نوازد با جراحی شکمی به دنیا آمده وجود دارد، اما این موارد فوق‌العاده نادر هستند.

بارداری اینترامورال 

اصطلاح اینترامورال به معنای «داخل دیواره» است و به بارداری‌ای گفته می‌شود که جنین در خارج از حفره رحم، اما در دیواره عضلانی آن لانه گزینی می‌کند.

تصور می‌شود که این بارداری‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که رحم در اثر جراحی قبلی یا وضعیتی به نام آدنومیوز زخمی شده باشد. باز هم تشخیص این بارداری‌ها ممکن است دشوار باشد زیرا دیدن اینکه حفره جدا از بارداری است، دشوار است. همچنین این حاملگی‌ها غیرقابل دسترس هستند که درمان آنها با خارج کردن بافت بارداری را دشوار می‌کند. برای این بارداری‌ها ممکن است متوترکسات توصیه شود.

حاملگی هتروتوپیک

بارداری هتروتوپیک اصطلاحی است که در آن همزمان یک حاملگی داخل رحمی و یک حاملگی خارج رحمی وجود دارد. اگرچه این نوع بارداری نادر است، اما می‌تواند در بارداری دوقلویی اتفاق بیفتد. در این حالت یک جنین در رحم لانه‌گزینی می‌کند و جنین دوم  در یک جای دیگر.

حتی اگر جراحی انجام شود باز هم این امکان وجود دارد که جنین داخل رحم در حدود 30 درصد از موارد تشخیص داده شده حاملگی هتروتوپیک زنده بماند. برخی مطالعات نشان می‌دهند که اگر جنین در رحم باشد و در زمان تشخیص طبق انتظار در حال رشد باشد، احتمال زنده ماندن جنین حتی ممکن است بالاتر از 30 درصد باشد.

اگر بارداری خارج رحمی داشته باشید چه اتفاقی می‌افتد؟

در حاملگی خارج از رحم، تخمک بارور شده در حین حرکت در لوله فالوپ گیر می‌کند یا حرکت آن با تاخیر انجام می‌شود. در این حالت، بارداری در داخل لوله فالوپ به رشد خود ادامه می‌دهد که می‌تواند باعث ترکیدن لوله فالوپ یا آسیب شدید به آن شود. این اتفاق گاهی اوقات خونریزی داخلی ایجاد می‌کند که باعث ایجاد درد می‌شود و نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارد.

درمان بارداری خارج از رحم

همانطور که پیش از این گفته شد این نوع بارداری خطرناک بوده و باید هرچه زودتر به آن خاتمه داد و امکان انتقال جنین به پوشش داخلی دیواره رحم نیست. اقدامات درمانی بسته به اینکه چقدر بارداری پیشرفت کرده باشد شامل درمان دارویی برای توقف رشد جفت و جنین، لاپاراسکوپی برای خروج بافت جنین و در برخی موارد جراحی شکم است.

توجه داشته باشید که هرچه مدت زمان کمتری از تشخیص حاملگی خارج از رحم گذشته باشد، آسیب وارده به لوله‌های رحم و تخمدان کمتر بوده و احتمال بارداری موفق و تولد کودکی سالم در آینده بیشتر خواهد بود. خبر خوب این است که حتی اگر یکی از لوله‌های شما به طور کامل برداشته شود، باز هم در صورت سالم بودن لوله فالوپ دیگر می‌توانید باردار شوید.

بنابر آنچه گفته شد حاملگی خارج رحمی یکی از انواع رایج بارداری است که  گاهی تهدیدی برای زندگی مادر و جنین محسوب می‌شود. بسته به اینکه تخمک در کدام قسمت شروع به رشد کند این حاملگی به انواع مختلف بینابینی، لوله‌ای، تخمدانی و… طبقه بندی می‌شود. این نوع بارداری نمی‌تواند ادامه یابد و باید هرچه سریع‌تر با اقدامات پزشکی خاتمه یابد. تشخیص هر چه زودتر و پایان دادن به این بارداری از عواقب بعدی کاسته و شانس بارداری موفق در آینده را افزایش می‌دهد.