علت لکنت زبان در کودکان: چطور با کودکی که لکنت دارد حرف بزنید؟
کودکان و تمام افراد هنگام آزردگی، راحت نبودن، عصبانیت یا هیجانزدگی بیشتر دچار گرفتگی موقت زبان میشوند. اگر فرزند شما فقط در این گونه مواقع لکنت دارد و این حالش هم خفیف است، این مورد به احتمال زیاد موقتی است و او احتمالاً وقتی در صحبت کردن تسلط بیشتری پیدا کند از این گرفتگی زبان خلاصی مییابد. اما اگر موضوع چیزی بیشتر و متفاوت است در این مطلب با موارد بیشتری در رابطه با لکنت زبان در بچهها آشنا شوید.
چرا کودک دچار لکنت زبان میشود؟
ذهن یک کودک نوپا پر از سروصدا و همهمهٔ سؤالات، دستورات و ترانههای کودکانه است. در دورهای که کودکتان به تدریج یاد میگیرد که چگونه افکار خود را به اصوات قابل فهم تبدیل کند، قطعاً اشتباه میکند، به ویژه وقتی که خسته، هیجانزده یا ناراحت است.
گفتار او ممکن است پر از «اِم» و «اِه» باشد، یا مرتباً کلمات یا عباراتی را تکرار کند. همچنین ممکن است کودک حرف اول یک کلمه را یک یا دو بار تکرار کند. این اشتباهات کاملاً نرمال و طبیعی هستند و خودبهخود ناپدید میشوند.
گیر کردن موقتی روی کلمات که به آن ناروانی گفتار نیز گفته میشود، متفاوت از مشکل لکنت زبان واقعی است. لکنت زبان تنها در ۵ درصد از کودکان بروز میکند و در کودکان نوپا بسیارغیر معمول است. اگر فرزندتان واقعاً لکنت داشته باشد، ممکن است صدای اول یک کلمه را بکشد و بگوید: «س-س-س-سرد»، یا صدا را تکرار کند، مانند: «ش-ش-ش-شیر خوبه!» همچنین ممکن است دهانش را باز کند تا چیزی بگوید اما قبل از گفتن چیزی، صدا در گلویش گیر کند. در کنار این «انسداد»، ممکن است تنشی در فک یا گونههای او مشاهده کنید و او هم ممکن است به خاطر این تنش رویش را برگرداند یا مشتش را گره کند.
هیچکس نمیداند چه چیزی باعث لکنت زبان میشود. بسیاری از محققان فکر میکنند که نقصهای کوچکی در مغز کودک ممکن است در زمانبندی و ریتم گفتار او اختلال ایجاد کند. درست همانطور که بعضی از بچهها در گرفتن توپ پرتابشده مشکل دارند، برخی دیگر هم هماهنگی کلامی برای صحبت کردن با وضوح کافی را ندارند.
همچنین لکنت زبان میتواند در خانوادهها ارثی باشد و در پسران چهار برابر بیشتر از دختران دیده میشود. این عارضه هیچ ارتباطی با ضریب هوشی ندارد و قطعاً نشانهٔی بد بودن سبک فرزندپروری والدین یا مشکلات روانی پنهان نیست. وقایع استرسزا مانند نقلمکان به خانهٔ جدید یا رفتن به مهدکودک جدید میتواند لکنت زبان را تشدید کند، اما آنها این مشکل را ایجاد نمیکنند.
برای لکنت زبان کودک چه کاری انجام دهید؟
کودکان و تمام افراد هنگام آزردگی، راحت نبودن، عصبانیت یا هیجانزدگی بیشتر دچار گرفتگی موقت زبان میشوند. اگر فرزند شما فقط در این گونه مواقع لکنت دارد و این حالش هم خفیف است، این مورد به احتمال زیاد موقتی است و او احتمالاً وقتی در صحبت کردن تسلط بیشتری پیدا کند از این گرفتگی زبان خلاصی مییابد. سن نیز عامل مؤثری در بروز گرفتگی زبان است. از آنجا که بسیاری از کودکان هنگام یادگیری صحبت کردن، مرحلهای از لکنت زبان را تجربه میکنند، بیشتر متخصصان توصیه میکنند قبل از هر اقدامی برای درمان، تا سه سالگی فرزندتان صبر کنید. اما بهطورکلی ابتدا هر مشکلی را با پزشک کودکتان بررسی کنید و موارد زیر را در نظر داشته باشید:
نظر یک متخصص اطفال را بپرسید: اگر فرزند شما واقعاً با انسداد کلامی درگیر است یا لکنت زبان او طی سه تا شش ماه بهبود نیافته است، با پزشک کودک خود صحبت کنید. او میتواند شما را برای ارزیابی به یک متخصص گفتاردرمانی ارجاع دهد. اگر فرزندتان به پیشدبستانی میرود، با معلمش نیز صحبت کنید، هم برای اینکه بفهمید فرزندتان در مدرسه چگونه صحبت میکند و هم برای کمک گرفتن از معلم. تحت نظر گرفتن و مداخلهٔ زودهنگام گفتار و زبان مشخص میکند که آیا ناروانی گفتار فرزندتان بخشی طبیعی از فرایند بزرگ شدن است یا دلیل واقعی برای نگرانی ایجاد میکند. بر اساس ارزیابی انجامشده، درمانگر ممکن است به شما بگوید که نگران نباشید و فعلاً منتظر بمانید، یا یک برنامهٔ گفتاردرمانی را پیشنهاد کند یا توصیه کند برخی تکنیکها را در خانه امتحان کنید تا به فرزندتان کمک کنید احساس راحتی بیشتری در صحبت کردن داشته باشد.
گفتاردرمانی را امتحان کنید: در گذشته تصور میشد كه برای كودكان پیشدبستانی خیلی زود است كه گفتاردرمانی را برای لكنت شروع كنند و این کار فقط آنها را به خاطر خودآگاه شدن نسبت به مشکلشان خجالتزده و دستپاچه میكند، یعنی گفته میشد که چون در این سنها، غالباً کودکان از اینکه حرفهایشان چطور به گوش دیگران میرسد، بیخبرند، بهتر است که همینطور بماند. بیشتر پزشکان اکنون احساس میکنند کودکی با لکنت شدید که شدت لکنت معمولاً با تعداد صداهای تکرارشده یا کشآمده و انسدادها اندازهگیری میشود، میتواند از مداخلهٔ زودهنگام سود ببرد. اگر تمرینها به عنوان بازیهایی مفرحی ارائه شوند، حتی یک کودک سه ساله نیز میتواند راههایی را برای کاهش دفعات و شدت اپیزودها و بخشهای لکنت زبان بیاموزد.
تکنیک و روشهای درمانی را در خانه تمرین کنید: متخصص گفتاردرمانی صرف نظر از اینکه درمان رسمی را توصیه کند یا نه، میتواند راههای مؤثری برای گفتوگو با فرزندتان پیشنهاد دهد. شما میتوانید در طول روز کارهایی را انجام دهید تا به فرزندتان کمک کنید آرام شود و با آرامش صدای خود را پیدا کند. برخی از متداولترین راهکارهای ارائهشده به این شرح است:
- وقتی کودکتان تپق میزند یا زبانش گیر میکند، ارتباط چشمی عادی خود با او را حفظ کنید و با آرامش صبر کنید تا جملهاش را تمام کند. یادتان باشد جملههایش را برای او تمام نکنید.
- با لحنی شمرده و آرام با او صحبت کنید. اگر با عجله صحبت کنید، فرزندتان هم ممکن است عجله کند تا بتواند همپای شما صحبت کند.
- هنگام صحبت کردن فرزندتان، حالتی خوشایند و آرام روی چهره داشته باشید و اگر میتوانید لبخند بزنید. اگر شما کلافه به نظر برسید، فرزندتان متوجه آن خواهد شد و به مشکل خودآگاهتر میشود. در این مرحله هیچ نیازی نیست که به کودک نشان دهید لکنت زبان او شما را کلافه یا نگران کرده است.
- از اصلاح کلماتش خودداری کنید. به جایش، وقتی جملهاش تمام شد شما آن را به سادگی تکرار کنید تا کودکتان بداند که شما حرفش را میفهمید و آن را همانطور که باید به گوش برسد، میشنوید.
- هر روز برای گفتوگویی دلپذیر و بدون استرس وقت بگذارید. با کودکتان حرف بزنید و به او گوش دهید.
- حرف کودک را قطع نکنید و نگذارید دیگران هم به میان حرفش بپرند. اگر رو برگردانید و بیحوصله رفتار کنید، فرزندتان احساس میکند برای بیرون آوردن کلمات از دهانش تحت فشار است و این فقط لکنت زبان را بدتر میکند.
- وقتی نمیتوانید با کودک صحبت کنید، به عنوان مثال وقتی در حال رانندگی هستید، از قبل به او بگویید و قول بدهید که به محض اینکه به مقصد رسیدید و فرصت مناسب گوش دادن به او را پیدا کردید، به حرفش گوش میدهید و حتماً هم همین کار را بکنید!
- به فرزندتان نگویید: «یواشتر حرف بزن» یا «از اول بگو»، حتی اگر منظور شما از این حرف کمک کردن به او باشد، ممکن است او را عصبی و در نتیجه ناخواسته مشکل را بیشتر کنید.
- به کودک نشان دهید که مشکل او را میفهمید و با او همدلی میکنید. وقتی جملهٔ دشواری را به پایان میرساند، خوشحال میشود اگر بشنود که بگویید: «صحبت کردن بعضی وقتها میتونه سخت باشه.» یا اینکه شما به تلاش زیاد او افتخار میکنید.
- ولی وانمود نکنید لکنت زبانش وجود ندارد، چون ممکن است فرزندتان پیش خودش فکر کند که این مشکلی است که نمیتوان دربارهاش صحبت کرد.
- کودکتان را تشویق کنید داستانهایی را که میدانید میتواند به راحتی بیان کند، برای شما تعریف کند.
- دقایقی را با همدیگر صرف خواندن آهنگهای ساده و شعرهای کودکانه کنید، که احتمالاً بیان اینها برای او راحتتر خواهد بود.