اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی چیست و در چه سنی میتوان به آن مبتلا شد؟ اختلال شخصیت مرزی یک اختلال سلامت روان است که در این مطلب با علائم، علل ایجاد، تشخیص و درمان آن آشنا خواهید شد.
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی یک اختلال سلامت روان است که روی طرز فکر و احساس شما در مورد خودتان و دیگران تأثیر میگذارد و باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد شما در زندگی روزمره میشود. تأثیر اختلال شخصیت مرزی شامل مسائل مربوط به خودانگاره، مشکل در مدیریت احساسات و رفتار و الگوی روابط ناپایدار است.
در صورت ابتلا به اختلال شخصیت مرزی، ترس شدیدی از رها شدن یا بیثباتی دارید و ممکن است در تحمل تنهایی مشکل داشته باشید. اما، با وجود اینکه میخواهید روابط عاشقانه و پایدار داشته باشید، ممکن است با عصبانیت نامتناسب، تکانشگری و نوسانات خلقی مکرر دیگران را از خود دور کنید.
اختلال شخصیت مرزی معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع میشود. به نظر میرسد این وضعیت در سالهای اول بزرگسالی بدتر است و میتواند به تدریج با افزایش سن بهبود یابد.
اگر اختلال شخصیت مرزی دارید، دلسرد نشوید. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال به مرور زمان با درمان بهبود مییابند و میتوانند زندگی کردن به شکلی رضایتبخش را بیاموزند.
علائم اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی بر احساس شما نسبت به خودتان، نحوه ارتباط با دیگران و رفتار شما تأثیر میگذارد. علائم و نشانههای این اختلال میتواند شامل موارد زیر باشد:
- ترس شدید از رها شدن، حتی انجام اقدامات شدید برای اجتناب از جدایی یا طرد واقعی یا خیالی
- الگویی از روابط شدیداً ناپایدار؛ مثلاً یک لحظه فردی را بینقص میپندارید و سپس به طور ناگهانی به این اعتقاد میرسید که آن فرد اهمیتی به شما نمیدهد یا ظالم است.
- تغییرات سریع در هویت و خودانگاره، شامل تغییر اهداف و ارزشها و تصور اینکه انسان بدی هستید یا انگار اصلاً وجود ندارید.
- دورههای پارانویای مرتبط با استرس و از دست دادن تماس با واقعیت که از چند دقیقه تا چند ساعت طول میکشد.
- رفتار تکانشی و مخاطرهآمیز، مانند قمار، رانندگی بیاحتیاط، رابطه جنسی ناامن، افراط در خرید، پرخوری یا سوءمصرف مواد مخدر، خراب کردن موفقیت خود با ترک ناگهانی یک شغل خوب یا پایان دادن به یک رابطه مثبت
- تهدید به خودکشی یا رفتار مرتبط به خودکشی یا آسیب رساندن به خود که اغلب در پاسخ به ترس از جدایی یا طرد شدن است.
- نوسانات خلقی گسترده که از چند ساعت تا چند روز طول میکشد و میتواند شامل شادی شدید، تحریکپذیری، شرم یا اضطراب باشد.
- احساس پوچی مداوم
- عصبانیت نامتناسب و شدید، مانند از کوره در رفتن مکرر، کنایه زدن یا ترشرو بودن، یا درگیری فیزیکی
اگر میدانید که هر یک از علائم یا نشانههای بالا را دارید، با پزشک یا یک ارائهدهنده سلامت روان صحبت کنید.
افکار خودکشی
همچنین اگر افکار خودکشی دارید، اگر تصورات ذهنی در مورد آسیب رساندن به خود دارید اگر یا افکار دیگری در ارتباط با خودکشی دارید، فوراً با انجام یکی از این اقدامات کمک بگیرید:
- فوراً با شماره اورژانس محلی خود تماس بگیرید.
- با خط تلفن مداخله در بحران خودکشی تماس بگیرید. این خط در 24 ساعت شبانهروز و هفت روز هفته در دسترس است. خدمات آنها رایگان و محرمانه است.
- با یک درمانگر سلامت روان، پزشک یا سایر ارائهدهندگان مراقبتهای بهداشتی تماس بگیرید.
- با یکی از نزدیکان، دوست صمیمی یا همکار مورد اعتماد خود تماس بگیرید.
- با فردی از جامعه ایمانی خود تماس بگیرید.
اگر این علائم را در یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود مشاهده کردید، با او در مورد مراجعه به پزشک یا ارائهدهنده سلامت روان صحبت کنید. اما به یاد داشته باشید که شما نمیتوانید کسی را مجبور به کمک گرفتن کنید. اگر این رابطه استرس قابل توجهی برای شما ایجاد میکند، ممکن است مراجعه به یک درمانگر برای خودتان مفید باشد.
علل اختلال شخصیت مرزی
مانند سایر اختلالات سلامت روان، علل بروز اختلال شخصیت مرزی به طور کامل شناخته نشده است. علاوه بر عوامل محیطی، مانند سابقه کودکآزاری یا غفلت، اختلال شخصیت مرزی ممکن است با موارد زیر مرتبط باشد:
ژنتیک: برخی مطالعات روی دوقلوها و خانوادهها نشان میدهد که اختلالات شخصیت ممکن است ارثی باشد یا قویاً با سایر اختلالات سلامت روان در میان اعضای خانواده مرتبط باشد.
ناهنجاریهای مغزی: برخی تحقیقات تغییراتی را در نواحی خاصی از مغز نشان داده که در تنظیم احساسات، تکانشگری و پرخاشگری دخیل است. علاوه بر این، برخی از مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین که به تنظیم خلقوخو کمک میکنند، ممکن است به درستی عمل نکنند.
عوامل خطرساز اختلال شخصیت مرزی
برخی از عوامل مرتبط با توسعه شخصیت میتوانند خطر ابتلا به اختلال شخصیت مرزی را افزایش دهند. این فاکتورها شامل موارد زیر است:
استعداد ارثی: اگر یکی از بستگان نزدیک شما، یعنی مادر، پدر، برادر یا خواهر، به همین اختلال یا اختلال مشابه مبتلا باشد، ممکن است ریسک بالاتری برای ابتلا به آن داشته باشید.
کودکی پراسترس: بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال گزارش میدهند که در دوران کودکی مورد آزار جنسی یا فیزیکی یا مورد غفلت قرار گرفتهاند. برخی از افراد در جوانی والدین یا مراقبان خود را به دلیل سوءمصرف مواد یا سایر مشکلات روانی از دست دادهاند یا از آنها جدا شدهاند. برخی دیگر در معرض درگیری خصمانه و روابط خانوادگی ناپایدار قرار گرفتهاند.
عوارض اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی میتواند به بسیاری از بخشهای زندگی آسیب برساند. این اختلال میتواند روی روابط عاشقانه، شغل، مدرسه، فعالیتهای اجتماعی و خودانگاره شخص تأثیر منفی بگذارد و در نتیجه به شرایط زیر منجر شود:
- تغییر شغل یا از دست دادن مکرر شغل
- به پایان بردن تحصیلات یا ترک تحصیل
- مسائل حقوقی متعدد، مانند زندانی شدن
- روابط پر از تعارض، استرس زناشویی یا طلاق
- آسیب به خود، مانند خودزنی یا سوزاندن خود و بستری شدن مکرر در بیمارستان
- درگیر شدن در روابط همراه با سوءاستفاده
- بارداریهای بدون برنامهریزی، عفونتهای مقاربتی، تصادفات رانندگی و درگیریهای فیزیکی به دلیل رفتارهای تکانشی و مخاطرهآمیز
- تلاش برای خودکشی یا انجام آن
علاوه بر این، ممکن است به سایر اختلالات سلامت روان مانند موارد زیر نیز مبتلا باشید:
- افسردگی
- سوءمصرف الکل یا دیگر مواد
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات اشتها
- اختلال دوقطبی
- اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD
- اختلال کمبود توجه بیشفعالی یا ADHD
- سایر اختلالات شخصیتی
تشخیص اختلال شخصیت مرزی
اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت مرزی، بر اساس رویههای زیر تشخیص داده میشوند:
- مصاحبه تفصیلی با پزشک یا درمانگران سلامت روان
- ارزیابی روانشناختی که ممکن است شامل پر کردن پرسشنامه باشد.
- تاریخچه پزشکی و معاینه
- بحث در مورد علائم و نشانههای خود
اختلال شخصیت مرزی معمولاً در بزرگسالان تشخیص داده میشود، نه در کودکان یا نوجوانان. دلیلش این است که علائم و نشانههای اختلال شخصیت مرزی ممکن است با بزرگتر شدن و بالغ شدن کودکان از بین برود.
درمان اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی عمدتاً با استفاده از روان درمانی درمان میشود، اما ممکن است دارو نیز به روند درمان اضافه شود. در صورتی که سلامت و ایمنی شما در خطر باشد، پزشک ممکن است بستری شدن در بیمارستان را توصیه کند.
درمان میتواند به شما کمک کند مهارتهایی را برای مدیریت و کنار آمدن با بیماری خود بیاموزید. همچنین لازم است برای سایر اختلالات سلامت روان که اغلب همراه با اختلال شخصیت مرزی رخ میدهد، مانند افسردگی یا سوءمصرف مواد، تحت درمان قرار بگیرید. با درمان، میتوانید احساس بهتری نسبت به خود داشته باشید و زندگی پایدارتر و پربارتری داشته باشید.
روان درمانی
روان درمانی که گفتوگودرمانی نیز نامیده میشود، یک رویکرد درمانی بنیادی برای اختلال شخصیت مرزی است. درمانگر ممکن است برای برآوردن نیازهای شما تغییراتی در نوع درمان ایجاد کند. هدف روان درمانی این است که به شما کمک کند:
- روی توانایی فعلی خود برای عملکرد داشتن در زندگی تمرکز کنید.
- یاد بگیرید که احساسات ناراحتکننده را مدیریت کنید.
- به شما کمک کند با مشاهده کردن احساسات به جای عمل کردن بر اساس احساسات، تکانشگری خود را کاهش دهید.
- با آگاهی از احساسات خود و دیگران، روی بهبود روابط کار کنید.
- در مورد اختلال شخصیت مرزی بیاموزید.
انواع روان درمانی که در درمان اختلال شخصیت مرزی مؤثر بودهاند عبارت است از:
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT): این روش شامل درمان گروهی و فردی است که به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت مرزی طراحی شده است. رفتار درمانی دیالکتیکی از یک رویکرد مبتنی بر مهارت استفاده میکند تا به شما یاد دهد چگونه احساسات خود را مدیریت کنید، احساس پریشانی را تحمل کنید و روابط خود را بهبود دهید.
درمان مبتنی بر طرحواره: درمان طرحوارهمحور میتواند به صورت فردی یا گروهی انجام شود. این رویکرد میتواند به شما کمک کند نیازهای برآورده نشدهای را که منجر به الگوهای منفی زندگی شده است، شناسایی کنید. ممکن است این الگوهای منفی زندگی در برخی مقاطع برای بقا مفید بوده باشند، اما به عنوان یک بزرگسال در بسیاری از زمینههای زندگی شما آسیبرسان هستند. این درمان روی کمک به شما برای برآوردن نیازهایتان به شیوهای سالم و در نتیجه تشویق الگوهای مثبت زندگی متمرکز است.
درمان مبتنی بر ذهنیسازی (MBT): این رویکرد نوعی گفتگو درمانی است که به شما کمک میکند افکار و احساسات خود را در هر لحظه شناسایی کنید و دیدگاهی جایگزین در مورد شرایط و موقعیتهایی که در آنها هستید، ایجاد کنید. درمان مبتنی بر ذهنیسازی روی تفکر قبل از واکنش تأکید دارد.
آموزش سیستمها برای پیشبینیپذیری هیجانی و حل مسئله (STEPPS): این درمان 20 هفتهای شامل کار در گروههایی است که اعضای خانواده، مراقبان، دوستان یا افراد مهم زندگی شما را در درمان میگنجانند. آموزش سیستمها مضاف بر انواع دیگر روان درمانی استفاده میشود.
روان درمانی متمرکز بر انتقال (TFP): هدف این روش که روان درمانی روان پویشی نیز نامیده میشود، کمک به شما در درک احساسات و مشکلات بینفردی خود از طریق ایجاد رابطه بین شما و درمانگرتان است. شما سپس این درک و بینش به دست آمده را در موقعیتهای زندگی به کار میگیرید.
مدیریت روانپزشکی خوب: این رویکرد درمانی بر مدیریت موردی با هدف تشویق مشارکت در کار یا مدرسه متمرکز است. روش مدیریت روانپزشکی خوب با در نظر گرفتن زمینه بینفردی احساسات، بر درک لحظات دشوار احساسی تمرکز دارد. مدیریت روانپزشکی خوب ممکن است با مصرف دارو، گروه درمانی، آموزش خانواده و روان درمانی فردی ادغام شود.
دارو
اگرچه هیچ دارویی توسط سازمان غذا و داروی FDA به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت مرزی تأیید نشده، برخی داروها ممکن است به کاهش علائم یا مشکلات همزمان مانند افسردگی، تکانشگری، پرخاشگری یا اضطراب کمک کنند. داروها میتوانند شامل داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی یا داروهای تثبیتکننده خلقوخو باشند.
در مورد فواید و عوارض جانبی داروها با پزشک خود صحبت کنید.
بستری شدن در بیمارستان
گاهی ممکن است به درمان شدیدتری در بیمارستان یا کلینیک روانپزشکی نیاز باشد. بستری شدن در بیمارستان همچنین ممکن است شخص را از آسیب به خود در امان نگه دارد یا افکار یا رفتارهای خودکشی را حل و فصل کند.
مدت زمان بهبود
بهبود زمان میبرد. یادگیری مدیریت احساسات، افکار و رفتارها زمان میبرد. بیشتر افراد به طور قابل توجهی بهبود مییابند، اما ممکن است همیشه با برخی از علائم اختلال شخصیت مرزی درگیر باشید. ممکن است علائم شما در زمانهایی بهتر یا بدتر شود. اما درمان میتواند توانایی شما برای عملکرد طبیعی در زندگی را بهبود بخشد و به شما کمک کند احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید.
در صورت مراجعه به یک مشاور یا درمانگر سلامت روان که تجربۀ درمان اختلال شخصیت مرزی را دارد، بیشترین شانس موفقیت در درمان را دارید.
مقابله و حمایت
علائم مرتبط با اختلال شخصیت مرزی میتواند برای شما و اطرافیانتان استرسزا و چالشبرانگیز باشد. ممکن است بدانید که احساسات، افکار و رفتارهای شما خودویرانگر یا آسیبرسان هستند، اما احساس کنید قادر به مدیریت آنها نیستید. علاوه بر دریافت درمان حرفهای، میتوانید با اقدامات زیر به مدیریت و مقابله با بیماری خود کمک کنید:
- در مورد این اختلال بیاموزید تا علل و درمانهای آن را بهتر درک کنید.
- یاد بگیرید تشخیص دهید چه چیزی میتواند باعث طغیان خشم یا رفتار تکانشی شما شود.
- از متخصصان کمک بگیرید و به برنامه درمانی خود پایبند بمانید؛ در تمام جلسات درمانی شرکت کنید و داروها را طبق دستور مصرف کنید.
- با کمک پزشک سلامت روان خود برنامهای تهیه کنید تا بدانید دفعه بعد که بحرانی رخ میدهد باید چه کاری انجام دهید.
- برای مشکلات مرتبط، مانند سوءمصرف مواد، تحت درمان قرار بگیرید.
- نزدیکان خود را در درمان مشارکت دهید تا بتوانند شما را درک و از شما حمایت کنند.
- با تمرین مهارتهای مقابلهای، مانند استفاده از تکنیکهای تنفسی و مراقبه ذهن آگاهی، احساسات شدید را مدیریت کنید.
- با یادگیری نحوه بیان مناسب احساسات خود به گونهای که دیگران را نراند یا باعث احساس رها شدن یا بیثباتی در شما نشود، برای خود و دیگران محدودیتها و مرزهایی تعیین کنید.
- در مورد اینکه مردم چه احساس یا فکری در مورد شما دارند، فرضیهای در ذهن خود نسازید.
- برای به اشتراک گذاشتن بینش و تجربیات خود، با افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ارتباط برقرار کنید.
- یک سیستم پشتیبانی از افرادی بسازید که میتوانند شما را درک کنند و به شما احترام بگذارند.
- یک سبک زندگی سالم را دنبال کنید؛ مثلاً با رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی و شرکت در فعالیتهای اجتماعی
- خودتان را به خاطر ابتلا به این اختلال سرزنش نکنید، اما بپذیرید که مسئولیت درمان آن را به عهده دارید.
آماده شدن برای ویزیت پزشک
میتوانید دریافت کمک را با مراجعه به یک مشاور، روانشناس یا روانپزشک شروع کنید. قبل از ویزیت، فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی که شما یا نزدیکان شما متوجه آن شدهاید و مدت زمان علائم
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله رویدادهای آسیبزا در گذشته و هر گونه استرس عمده فعلی
- اطلاعات پزشکی شما، از جمله سایر بیماریهای فیزیکی یا روانی
- تمام داروهایی که مصرف میکنید، از جمله داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامینها و سایر مکملها و دزهای آنها
- سؤالاتی که میخواهید از پزشک خود بپرسید، تا بتوانید از فرصت صحبت با پزشک نهایت استفاده را ببرید.