شایعترین اختلالات و بیماریهای روان در زنان
اختلال روان گاهی یک انگ محسوب میشود، اما باید بدانید که این نگاه کاملاً غلط و خودش بیمارگونه است. همچنین بیشتر اختلالات روان قابل درمان هستند. در این مطلب با اختلالات روانی شایع بین زنان آشنا شوید.
اختلالات و بیماریهای روان شایع در زنان
زنان، مردان و کودکان، تمام افراد، یک بیماری روانی را به روشهای منحصربهفرد خودشان تجربه میکنند. اما با وجود شباهتها در علائم، زنان معمولاً بیماریهای روانی را با چالشهای متفاوتی نسبت به مردان تجربه میکنند. برخی از شایعترین اختلالات روانی و علائم متفاوت آنها در زنان به شکل زیر است:
اضطراب
اختلال اضطراب به تجربهٔ اضطراب یا نگرانی بیش از حد برای بیشتر روزها در یک دورهٔ شش ماهه گفته میشود. سایر اختلالات اضطرابی شامل اینهاست:
- اختلال هراس یا پنیک (Panic disorder)
- اختلال وسواس فکری-اجباری
- اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی
- اختلال اضطراب جدایی
- اختلالات مرتبط با فوبیاها مانند ترس از پرواز، ترس از ارتفاع یا ترس از اشیای خاص
و علائم اختلال اضطراب شامل موارد زیر است:
- تحریکپذیری یا عصبی بودن مزمن
- احساس عذاب یا رخ دادن فاجعهای نزدیک
- ضربان تند قلب
- نفس کشیدنهای تند و پشت سر هم
- عرق کردن یا لرزش دست
- ضعف یا خستگی
- ناتوانی در تمرکز
- بیخوابی
- درد معده یا سایر مشکلات گوارشی
افسردگی
احتمال ابتلا به افسردگی در زنان بیشتر از مردان است و برخی از اشکال افسردگی مختص زنان است. از جمله اختلالات روانی مرتبط با تغییر در سطوح هورمونی زنان، افسردگی پس از زایمان، سندرم پیش از قاعدگی یا PMS و افسردگی پس از یائسه شدن. تفاوت علائم این بیماری در زنان در تعداد، فراوانی و مدتزمانی است که فرد در طول بیماری این علائم را تجربه میکند. علائم شایع افسردگی اینهاست:
- احساس غم، ناامیدی، بیفایده بودن یا پوچی
- گریهٔ مکرر
- لذت نبردن از فعالیتهای مورد علاقه
- از دست دادن انرژی
- ناتوانی در تمرکز، به خاطر سپردن یا تصمیمگیری
- ناتوانی در خوابیدن، زیاد خوابیدن یا تلاش برای بلند شدن از رختخواب
- از دست دادن اشتها، کاهش وزن یا پرخوری در تلاش برای احساس بهتر
- افکار خودزنی، مرگ یا خودکشی
- سردردهای مداوم، حالت تهوع یا سایر دردهای فیزیکی مقاوم به درمان
- تحریکپذیری بالا یا سریع عصبانی شدن
افسردگی پس از زایمان
سازمان جهانی بهداشت تخمین میزند در سراسر جهان، ۱۰ درصد زنان باردار و ۱۳ درصد زنانی که به تازگی زایمان کردهاند، یک اختلال روانی اولیه از افسردگی را تجربه میکنند. افسردگی پس از زایمان، توانایی عملکرد و زندگی زنان را مختل میکند و همچنین مانع از رشد مناسب کودک میشود. زنان باردار در سراسر دنیا مستعد ابتلا به افسردگی پس از زایمان و سایر بیماریهای روانی هستند، اما این مشکل در کشورهای در حال توسعه بیشتر است. بر اساس آمارها، ۲۰ درصد از مادران در این کشورها افسردگی پس از زایمان را تجربه میکنند.
همچنین تحقیقات سازمان بهداشت جهانی نشان میدهد، افسردگی پس از زایمان با فقر، مهاجرت، استرس و قرار گرفتن در معرض خشونت تشدید میشود. از همین رو، بر لزوم ادغام سلامت روان مادر با دستورالعملهای بهداشت عمومی، همراه با آموزش زنان در مورد سلامت کودکان و سلامت باروری تأکید شده است.
این نوع افسردگی، برخی از زنان را حتی تا یک سال پس از زایمان تحت تأثیر قرار میدهد. افسردگی پس از زایمان با احساس غم و اندوه، اضطراب و خستگی شدید خودش را نشان میدهد و روی توانایی زنان در مراقبت از خود و نوزادشان اثر میگذارد. تغییرات هورمونی در دوران بارداری و پس از زایمان، کمبود خواب در هفتهها و ماههای اول پس از تولد نوزاد و خستگی جسمی و درد ناشی از بارداری و زایمان همگی در بروز افسردگی پس از زایمان مؤثرند.
اختلال خوردن
زنان دو برابر مردان تحت تأثیر اختلال خوردن (Eating disorder) قرار میگیرند. از جمله عوامل مؤثر در اختلال خوردن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارتباط نزدیک با فرد دارای اختلال خوردن یا سایر بیماریهای روانی
- رژیم غذایی مزمن
- سوزاندن کالری بیشتر از کالری دریافتی یا تعادل منفی انرژی
- بیماری زمینهای مثل دیابت
- اختلالات اضطرابی
- قربانی قلدری شدن یا شرمساری از بدن به دلیل اضافه وزن
- گرایش به کمالگرایی یا نداشتن انعطاف رفتاری
اختلال بدشکلی بدن
افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن (Body dysmorphic disorder) یا به اختصار، BDD، دائماً به دنبال اطمینان در مورد ظاهر خود هستند و ممکن است خود را «زشت» بدانند تا جایی که به دنبال راهحل باشند. این درمان ممکن است شامل جراحی پلاستیک برای ایجاد تغییرات اساسی در ظاهر باشد.
درحالیکه این اختلال با فراوانی یکسانی در مردان و زنان رخ میدهد، اما فشارهای اجتماعی در مورد زیبایی ظاهری ممکن است غلبه بر این بیماری را برای زنان دشوارتر کند. وسواس ظاهری آنها میتواند توانایی و عملکرد افراد مبتلا به این اختلال را در محل کار، خانه و اجتماع را مختل کند. شایعترین ویژگیهای فیزیکی مورد توجه مبتلایان به این اختلال شامل لکهها و سایر مشکلات پوستی، مو، شکل و اندازهٔ ویژگیهای خاص صورت است.
اختلال دوقطبی
اختلال بایپلار (Bipolar disorder) که قبلاً به نام بیماری «شیداییافسردگی» نامیده میشد، با نوسانات خلقی گسترده و شدید خودش را نشان میدهد. اختلال دوقطبی بسیار شدیدتر از فراز و نشیبهایی است که افراد معمولاً در زندگی روزمرهٔ خود تجربه میکنند. تغییرات شدید در سطح خلقوخو و انرژی میتواند به طور جدی توانایی فرد در عملکردهایش را مختل کند.
اختلال دوقطبی نوع یک کمتر اتفاق میافتد و معمولاً مردان و زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار میدهد. اما در اختلال دوقطبی نوع دو، زنان بسیار بیشتر از مردان درگیر میشوند.
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی (Borderline personality disorder) یا به اختصار، BPD، به عنوان یک بیماری روانی توصیف میشود که با خلقوخوی متغیر، تغییر مداوم تصویر از خود و رفتار ناسازگار در یک دورهٔ زمانی طولانی خودش را نشان میدهد. اختلال شخصیت مرزی را یک بیماری روانی جدی میدانند که باعث بیثباتی در خلقوخو، رفتار، روابط و تصویر فرد از خود به صورت روزانه میشود. این اختلال بیش از هر جمعیت دیگری، زنان جوان را تحت تأثیر قرار میدهد. علاوه بر تغییرات نامنظم در خلقوخو، رفتار و ارزشها، دیگر علائم اختلال شخصیت مرزی شامل موارد زیر است:
- شروع و پایان سریع روابط فیزیکی و عاطفی
- نوسانات شدید در احساسات نسبت به افراد و فعالیتها
- احساس غیرواقعی نسبت به خود
- عملکردهای احساسی و خطرناک
سابقهٔ خانوادگی ابتلا به این اختلال، حوادث آسیبزای دوران کودکی و ضربه مغزی از جمله عوامل مؤثر در بروز این اختلال هستند.
سوءمصرف مواد
تحقیقات نشان میدهد زنان میتوانند سریعتر از مردان به مواد مخدر معتاد شوند، ولی زنان معمولاً مقادیر کمتری از مواد مخدر را مصرف میکنند. از سوی دیگر، هورمونهای جنسی زنانه ممکن است باعث شود اثرات مواد مخدر بر زنان بیشتر باشد.
استفاده از مواد مخدر در دوران بارداری یا شیردهی هم زنان و هم کودکان آنها را در معرض خطر قرار میدهد. مصرف مواد مخدر در زنان باردار، خطر سقط جنین را افزایش میدهد و خطر مردهزایی را دو تا سه برابر بیشتر میکند.