حس فردیت و استقلال کودکان از سه تا چهار سالگی
جدایی و استقلال در کودکان سه تا چهار ساله بخشی از مراحل رشد آنهاست. بیشتر بچه‌ها تا سومین سالگرد تولدشان بر اضطراب جدایی غلبه می‌کنند، اما تعجب نکنید اگر بعد از اینکه فرزندتان این مانع را از سر راه کنار زد، دوره‌های موقتی از اضطراب جدایی هرازگاهی اتفاق بیفتند. در این مطلب با علل جدایی و استقلال در کودکان سه تا چهار ساله و راهکارهایی برای رویارویی با این مرحله از رشد در کودکتان آشنا شوید.
جدایی و استقلال کودک سه تا چهار ساله
بچه‌ها در این سن هنوز هم می‌توانند بین تمایل به مستقل بودن و نیاز به برگشتن به راحتی و آرامش آغوش مادر و پدر در نوسان باشند. با این حال، کمک به فرزندتان در کنار آمدن با جدایی در حال حاضر، جدایی‌های آینده را آسان‌تر می‌کند. این مسئله به خصوص درصورتی‌که کودک شما سرشت خجالتی، مضطرب یا ترسانی داشته باشد صدق می‌کند، زیرا در این صورت ممکن است نسبت به جدایی حساسیت بیشتری داشته باشد.
کودکتان در حدود سه سالگی به شما نیز کمتر وابسته خواهد بود. این یک علامت مثبت حاکی از آن خواهد بود که او احساس امنیت بیشتری دارد و حس فردیتش قوی‌تر است. به عنوان مثال، او با خوشحالی با کودکان دیگر بازی خواهد کرد، به جای اینکه فقط در کنار آنها بازی کند و البته، بیشتر بچه‌ها در این سن راه می‌روند، صحبت می‌کنند، خودشان غذا می‌خورند و با کمک اندک یا بدون کمک از لگن یا توالت استفاده می‌کنند. کودک شما در حدود چهار سالگی می‌تواند به خودش لباس بپوشاند، دندان‌هایش را با نظارت شما مسواک بزند و برای خودش مثلاً غلات صبحانه در کاسه‌اش بریزد.
یادمان بماند که هر قدر فرزندانمان بزرگ شده باشند، باز هم همیشه به راهنمایی، تشویق و عشق ما احتیاج خواهند داشت.
راهکارهای کمک به رشد حس فردیت کودک سه تا چهار ساله
نحوهٔ برخورد ساده است، استقلال رو به رشد فرزند خود را تشویق کنید. چالش فرزندپروری در یافتن نقطه‌ٔ تعادل بین پرورش، محافظت و هدایت فرزندتان و اجازه دادن به او برای کاوش، آزمایش و تبدیل شدن به فردی مستقل و منحصربه‌فرد است. بنابراین به فرزندتان اجازه دهید با خیال راحت چیز جدیدی مثل امتحان کردن یک غذای متفاوت، مدیریت مشاجره‌ای با بهترین دوستش یا راندن دوچرخه را امتحان کند و در مقابل وسوسه‌ٔ مداخله کردن مقاومت کنید. از جا پریدن برای گفتن «من انجامش می‌دم!» می‌تواند باعث افزایش وابستگی و کاهش اعتماد به نفس کودک شود.
همچنین باید بین ارائه‌ٔ چالش‌های متناسب با رشد و تکامل کودکتان که ممکن است هنوز هم شامل مقداری کلافگی و سرخوردگی از جانب او باشد و فشار آوردن به او برای به عهده گرفتن کارهای نامتناسب با رشدش که می‌تواند میل به استقلال را سرکوب کند، تعادل برقرار کنید. به عبارت دیگر، بگذارید مثلاً برای باز کردن دکمه‌هایش کمی سختی بکشد، اما با فکر کمک به پیشرفتش با سخت‌تر کردن ماجرا، برای شکست خوردن او تله هم نگذارید. مراقب سرنخ‌های رفتاری او باشید. چند راهکار و پیشنهاد هوشمندانه برای امتحان کردن به شکل زیر است:
کمک به رشد حس فردیت کودک در خانه: اگر کودک شما در خانه دچار اضطراب جدایی می‌شود، بهترین گزینه‌ٔ شما این است که بفهمید از چه چیزی می‌ترسد. مثلاً تنهایی خوابیدن و سپس این ترس‌ها را با همدلی اما نه با بزرگ کردن موضوع که می‌تواند این تصور را ایجاد کند که اضطراب او موجه است برطرف کنید. برای رفع ترس‌های قبل از خواب، به لحنی شاد اما طبیعی و سرسری به فرزندتان اطمینان بدهید که او در امنیت است. مثلاً بگویید: «تو غذا خوردی و رفتی دستشویی، پس دیگه نیازی به بلند شدن نداری. وقتشه که دراز بکشی و بخوابی. مامان تو اتاق بغلیه».
در طول روز، شما و فرزندتان اتاق او را بگردید و در مورد چیزهایی که بودنشان در آنجا در طول شب ممکن است ناراحت‌کننده یا بیش از حد هیجان‌انگیز باشد، صحبت کنید. مثلاً شاید یک صندلی در نور شب سایه‌ٔ عجیبی ایجاد می‌کند. برخی وسایل را بردارید تا اتاق کودکتان به مکانی امن برای خواب تبدیل کنید. شاید لازم باشد طی چند هفته روی یک انتقال تدریجی کار کنید تا کودکتان بتواند به تنهایی بخوابد.
در مواقعی که لازم است بدون فرزندتان برای کاری بیرون بروید یا حتی برای قرار شامی با همسرتان به رستوران می‌روید، دزدکی خارج نشوید یا در مورد جایی که می‌خواهید بروید، دروغ نگویید. کودک خود را از قبل آماده کنید و سپس مراسم خداحافظی را قابل پیش‌بینی کنید. چیزی مثل این را امتحان کنید و بگویید: «فرزانه امشب میاد تا با تو بازی کنه و من و بابا می‌ریم سینما. ما بعد از اینکه تو خوابیدی برمی‌گریدم خونه، اما میایم و تو رو برای شب‌بخیر می‌بوسیم.» و نگران هم نباشید، اگر فرزندتان در جدایی از شما مشکل دارد، شما والد بدی نیستید. در حقیقت، این اغلب نشانه‌ٔ این است که شما با فرزند خود پیوند عاطفی استواری برقرار کرده‌اید.
کمک به رشد حس فردیت کودک در پیش‌دبستانی: بچه‌ای که جدا شدن برایش سخت است، یا بچه‌ای که عادت به دوری از شما یا همسرتان ندارد، می‌تواند از انتقال تدریجی به مراقب یا مهدکودک جدید یا رفتن به پیش‌دبستانی سود ببرد. مثلاً برای چند روز اول پیش‌دبستانی برنامه‌ریزی کنید که کمی آنجا بمانید تا او بتواند قبل از خداحافظی با شما با این محیط ناآشنا اخت شود. برای تسهیل انتقال به این روال جدید شاید لازم باشد ابتدا او را فقط برای چند ساعت آنجا بگذارید و سپس به تدریج به سمت برنامه‌ٔ نیمروزه یا تمام روز حرکت کنید.
کمک به رشد حس فردیت کودک در حضور و اطراف دیگران: اهمیت روابط هر روز مستقل‌تر کودک خود را تصدیق کنید. به عنوان مثال، به فرزندتان پیشنهاد کنید که دوستان پیش‌دبستانی خود را به خانه دعوت کند. برای عزت نفس کودک مهم است که بتواند خانه، خانواده و اسباب‌بازی‌های خود را به نمایش بگذارد. این بدان معنا نیست که خانه‌ٔ شما باید مجلل یا پر از وسایل بازی گران‌قیمت باشد؛ آنچه اینجا لازم است محیط گرم و خوشامدگوی شماست.
همچنین احساس استقلال یک کودک هنگامی تغذیه می‌شود که با احترام با او رفتار کنید. به عنوان مثال، بدن او مال خودش است، بنابراین اگر نمی‌خواهد اصرار نکنید که اقوام یا دوستان را ببوسد یا بغل کند. در عوض، بگذارید برای نشان دادن احساسات در انظار عمومی با سرعت خودش پیش برود. اگر مثلاً مادربزرگ احساس می‌کند فرزندتان به شکلی او را کوچک کرده است، به سادگی توضیح دهید كه نمی‌خواهید فرزندتان را مجبور كنید كه وقتی نمی‌خواهد محبت خود را نشان دهد و او احتمالاً راه‌های دیگری پیدا می‌كند تا به مادربزرگ بفهماند از دیدنش خوشحال است. غیر از والدین، اطرافیان و نزدیکان هم باید نحوهٔ برخورد با کودکان را یاد بگیرند و برای بزرگ شدن بچه‌هایی که دوستشان دارند صبوری کنند!
نکات مهم در مورد حس فردیت کودک سه تا چهار ساله
اگر وقتی شما یا همسرتان فرزندتان را ترک می‌کنید او همیشه به شما می‌چسبد، گریه می‌کند، یا به شکل دیگری اعتراض عمده‌ای نشان می‌دهد، با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید. این ممکن است صرفاً به این معنا باشد که او به دلیل خلق و سرشتش متمایل به چنین رفتاری است و احتمالاً در حدود شش سالگی بر آن غلبه خواهد کرد یا ممکن است درمورد تغییری در زندگی مانند رفتن به پیش‌دبستانی، نقل مکان به خانه‌ٔ جدید یا غیبت غیرمنتظره‌ٔ والدین دچار استرس باشد.
در مورد حل مشكل مداوم در جدا شدن از والدین وقتی چهار هفته یا بیشتر طول می‌كشد و روی كیفیت زندگی كودک تأثیر منفی می‌گذارد، مثلاً وقتی او برای پیشگیری از این اضطراب‌ها به قرارهای بازی یا پیش دوستانش نمی‌رود، باید با یک پزشک آگاه در میان گذاشته شود.
وقتی از بچه‌ٔ چهار ساله‌ٔ خود کاری را می‌خواهید که دوست ندارد، ناامید نشوید اگر گستاخی می‌کند! هرچند که تحمل این رفتار می‌تواند دشوار باشد، اما در واقع نشانه‌ٔ این است که او دارد یاد می‌گیرد مرجع قدرت را به چالش بکشد و حد و مرزهای استقلال خود را محک بزند. با لحنی آرام اما قاطع به او بگویید که چنین رفتاری قابل قبول نیست و سپس از آن عبور کنید. بزرگ کردن یک مورد بی‌ادبی می‌تواند نتیجهٔ معکوس بدهد، زیرا ممکن است این بددهنی و گستاخی را طولانی‌تر کنید به جای اینکه جلوی آن را بگیرید.
جادهٔ منتهی به بزرگسالی مملو از جدایی‌هاست. روز اول مدرسه، اولین بار خوابیدن دور از خانه و حتی اولین سال دانشگاه. البته و در جایی نزدیک‌تر، چالش شروع پیش‌دبستانی در انتظار کودک به زودی پنج ساله‌ٔ شماست. در این سن، فرزندتان احتمالاً راحت می‌تواند از شما و همسرتان جدا شود و او هر روز استقلال بیشتر و بیشتری پیدا خواهد کرد، زیرا افراد خارج از خانواده‌ٔ اصلی او، مثل هم‌سالان و معلمان، نقش بزرگ‌تری در زندگی‌اش بازی می‌کنند اما هنوز کار شما تمام نشده است و فرزندتان همیشه به راهنمایی، تشویق و عشق شما احتیاج خواهد داشت.
