رشد مغز کودک: آیا تفاوتی بین مغز دخترها و پسرها وجود دارد؟
حتی در خانوادههایی که به دخترهایشان تراکتور و کامیون اسباببازی میدهند و پسرها را به بغل کردن عروسکها تشویق میکنند، بیشتر اوقات دخترها اسب عروسکی صورتیرنگی را به جای ماشین آتشنشانی انتخاب میکنند و پسرها هم موتور و ماشین را به عروسک ترجیح میدهند، اما چرا اینطور است؟ برخی از این رفتارها آموختنی و اکتسابی است که در این مورد تردیدی نیست اما شکاف بین دخترها و پسرها عمیقتر از شیوهٔ تربیتی آنهاست. دانشمندان گمان میكنند كه حتی قبل از تولد، مغز دخترها و پسرها به شکل متفاوتی رشد میکند که از آنها موجودات کوچک متمایزی میسازد. در این مطلب بیشتر با تفاوتهای مغز کودکان دختر و پسر آشنا شوید.
آیا چیزی به نام مغز پسرانه و مغز دخترانه وجود دارد؟
محققان و دانشمندان میدانند که هم از بدو تولد و هم با رشد کودکان، بین مغز پسر و دختر تفاوتهایی فیزیکی وجود دارد، اما حداقل در حال حاضر، چگونگی تأثیر دقیق این تفاوتها روی رفتار، شخصیت و دیگر موارد ناشناخته است.
به عنوان مثال، دانشمندان میگویند احتمالاً ناحیهای از مغز وجود دارد که بسیاری از پسرها را به سمت چیزهایی که حرکت میکند و بسیاری از دخترها را به سمت مراقبت و تیمار سوق میدهد، اما این ناحیه هنوز شناسایی نشده است.
بیولوژی سرنوشت ما را تعیین نمیکند، چون مغز انعطافپذیر است
مغز پسرها در رحم چگونه رشد میکند؟
پسرها در رحم ماشینهای تولید تستوسترون هستند. در حقیقت، نوزادان پسر با تستوسترونی برابر با یک جوان ۲۵ ساله متولد میشوند و بعد از تولد، تستوسترون تا زمان رسیدن به بلوغ سقوط میکند. تستوسترون در میان بسیاری از دیگر نقشهای خود، مغز در حال رشد پسرها را شکل میدهد. مطالعات انجامشده روی حیوانات نشان میدهد که تستوسترون در بعضی از نقاط، اتصالات بین سلولهای مغزی یا سیناپسها را کم میکند و آنها را در جاهای دیگر تشدید و تقویت میکند.
یک مطالعه نشان داد که موشهای آزمایشگاهی نر و مادهای که قبل از تولد در معرض تستوسترون اضافی قرار داشتند، اندکی پس از تولد در تست هزارتو بهتر عمل کردند. اگرچه دانشمندان هنوز آمادهٔ نتیجهگیری در مورد انسان بر اساس این مطالعه نیستند، اما این یافته نشانهٔ آن است که تستوسترون ممکن است استدلال فضایی را بهبود بخشد.
مطالعات روی حیوانات همچنین نشان میدهد که در هر مردی، بعضی از مناطق مغز ارتباطات و اتصالات معمول برای مردان را ایجاد میکنند، اما بعضی از نواحی مغز زنانه باقی میمانند. در حقیقت، چیزی به نام مغز کاملاً مردانه وجود ندارد، بلکه مغز شبیه موزاییکهایی از زن و مرد است.
مغز دخترها در رحم چگونه رشد میکند؟
دخترها نیز قبل از تولد مقداری تستوسترون میسازند، اما اصلاً به اندازهٔ پسرها نیست و اگرچه دخترها هورمونهای زنانه مانند استروژن تولید میکنند، اما به نظر میرسد که این هورمونها تأثیر کمی روی مغز در حال رشد آنها دارد.
به عبارت دیگر، دخترها مغزی دارند که پسرها میداشتند، اگر توسط تستوسترون تغییر شکل نیافته بود، یا به معنای خیلی سادهتر؛ اگر تستوسترون نبود، مغز پسرها مانند دخترها بود.
مقایسهٔ مغز پسرها و دخترها در طول رشد چگونه است؟
پس از تولد، مغز دخترها و پسرها به مسیرهای متفاوتشان ادامه میدهند. مطالعات انجامشده با MRI نشان میدهد که برخی مناطق در مغز دخترها رشد سریعتری دارند، درحالیکه بعضی مناطق دیگر در مغز پسرها رشد سریعتری دارند. بنابراین، مغز پسرها و دخترهای همسن میتواند در مراحل مختلف رشد متفاوت از یکدیگر باشد، هرچند که در نهایت، آنها به یکدیگر میرسند.
اندازهٔ مغز نیز متفاوت است. مغزهای مردانه کمی بزرگتر از مغزهای زنان هستند، هرچند این موضوع، تفاوت مشخص و واضحی را بیان نمیکند.
برخی تحقیقات نشان داده است که در دخترها، ناحیهای از مغز که به کنترل زبان و احساسات کمک میکند و هستهٔ دمدار نامیده میشود، بزرگتر است. به عنوان مثال، وقتی شخصی به عکس یک محبوب نگاه میکند، این قسمت از مغز بیشتر فعال میشود.
برخی مطالعات همچنین نشان میدهد که بخشی از جسم پینهای، که دو طرف مغز را به هم متصل میکند، در دخترها بزرگتر از پسرهاست. برخی دانشمندان فکر میکنند این میتواند به معنای آن باشد که دخترها برای حل مسئله از هر دو طرف چپ و راست مغز استفاده میکنند.
در مطالعات انجامشده روی موشها هم مشخص شده است که مردها آمیگدال اندکی بزرگتری دارند. آمیگدال، منطقهای از مغز است که احساسات عمیقتری مانند ترس را کنترل میکند.
این تفاوتهای ظاهراً کوچک در ساختار مغز لزوماً به معنای آن نیست که پسرها در برخی چیزها عملکرد بهتری دارند و دخترها در برخی چیزهای دیگر. مغزهای جوان فوقالعده انعطافپذیر هستند و بسته به نحوهٔ استفاده، مناطق کلیدی مغز بزرگتر یا کوچکتر میشوند.
در پاسخ به این سؤال که آیا زنان معمولاً راحتتر از مردان گریه کنند، چون مغز آنها طوری ساخته شده است که باعث این ویژگی میشود، یا اینکه مغزشان توسط احساساتشان شکل داده شده است، یا کمی از هر دوی این فرضیهها درست است، باید گفت که دانشمندان هنوز این موارد را نمیدانند.
چیزی که این موضوع را غامضتر میکند این است که افراد همیشه با کلیشهها انطباق ندارند. به عنوان مثال، تعداد زیادی به اصطلاح ساده «دخترهای پسرنما» وجود دارد که علاقهٔ کمی به عروسکها نشان میدهند و پسرهای زیادی هستند که از سنهای پایین به فعالیتهای اصطلاحاً «دخترانه» علاقهمند میشوند و مهٔ این بچهها هم کاملاً در محدودهٔ نرم و هنجار هستند.
آیا دخترها و پسرها متفاوت فکر میکنند؟
دانشمندان در حال تحلیل نتایج حاصل از MRI دخترها و پسرهای جوان سالم هستند تا سعی کنند به برخی از سؤالات کلیدی در مورد رشد مغزهای جوان پاسخ دهند. آنها همین حالا هم به یافتههای جالب توجهی رسیدهاند که برخی از آنها به شکل زیر است:
- در بیشتر تستها، دخترها و پسرها تواناییهای بسیار مشابهی از خود نشان میدهند. آنها در ریاضیات به یک اندازه مهارت نشان دادند و این احتمال را ایجاد کردند که هر شکافی در مهارتهای ریاضی در سالهای بعد، محصول فرهنگ است نه بیولوژی آنها.
- دخترها تا حدی در حفظ کردن و از برگفتن لیست کلمات بهتر بودند و در انجام کارهایی که به چابکی انگشتان و تفکر سریع نیاز داشتند، اندکی بهتر بودند.
- پسرها در تکالیف فضایی مانند چیدن لگوها برای شکل دادن به الگوها بهتر عمل کردند.
مغز تنها یک نقطهٔ شروع است!
مهمتر از هر چیز، حقیقت این است که مغز انعطافپذیر است. بچهها هنگام خواندن، گوش دادن، تماشا کردن و یادگیری، بین سلولهای مغزی اتصال ایجاد میکنند، علایق تازهای پیدا میکنند و مهارتهای جدید را بهبود میدهند.
به عنوان مثال، دختری که این ماه به طور انحصاری با عروسک بازی میکند، ممکن است ماه بعد به سراغ اسباببازیها و لگوهای ساختمانی برود. حتی اگر هرگز شیفتهٔ اتومبیلهای اسباببازی نشود، ممکن است از دوچرخهٔ خود لذت زیادی ببرد و یاد بگیرد که چگونه زنجیر آن را درست کند و بعداً یاد بگیرد کاربراتور را تنظیم کند. یک پسر ممکن است هرگز برای عروسکش چای خیالی نریزد، اما میتواند یاد بگیرد که چگونه از یک حیوان خانگی مراقبت کند و بعداً بچهٔ خودش را بزرگ کند و در یک کلام؛ «بیولوژی سرنوشت ما را تعیین نمیکند».
