چطور با حمایت عاطفی به یادگیری کودکتان کمک کنید
با شروع پیشدبستانی، کودکان مرحلۀ جدیدی از یادگیری را نیز آغاز میکنند. شاید شما هم مثل بسیاری از والدین دیگر نگران این انتقال یا کیفیت تحصیل او باشید و شاید برایتان سؤال باشد که چه کاری میتوانید انجام دهید تا عشق به یادگیری را طوری در فرزندتان تقویت کنید که در طول سالهای تحصیل و پس از آن نیز همراه او بماند. در این مطلب با روشهای مهمی برای حمایت عاطفی از کودکتان که به کمک آنها میتوانید کاری میکنید تا او بتواند بیشترین بهره را از دوران پیشدبستانی و سپس دبستان ببرد و پایهای قوی برای سالهای آینده بسازد آشنا شوید.
آگاهی رو به رشد ما از شیوههای یادگیری کودکان
درک ما از بهترین شیوههای یادگیری کودکان همچنان در حال گسترش است. در سالهای اخیر نیز تغییر چشمگیری رخ داده است، زیرا کارشناسان بیشتر و بیشتری توافق دارند که سلامت اجتماعی و عاطفی کودکان نقشی اساسی در موفقیت تحصیلی دارد.
تحقیقات نشان میدهد کودکانی که مهارتهای اجتماعی و عاطفی در دوران پیشدبستانی به آنها آموزش داده میشود، کمتر در کودکستان و دبستان دچار مشکلات رفتاری میشوند و مشکلات رفتاری کمتر به معنای مواجه شدن با موانع کمتر در مسیر یادگیری است.
بچههای دبستانی درگیریهای زیادی در کلاس دارند: آنها باید چیزهای جدید را به سرعت بیاموزند، روابط اجتماعی پیچیدهای را مدیریت کنند، و مستقلتر و مسئولیتپذیرتر باشند. بچهها در مورد نقاط قوت و کاستیهای خود نیز اطلاعات زیادی کسب میکنند. مجموع اینها از نظر عاطفی، بار سنگینی است، به خصوص برای بچههایی انقدر کوچک!
در بخش زیر توضیح میدهیم از چه طریقی میتوانید به فرزندتان کمک کنید که تابآوری و انعطافپذیری لازم برای علاقهمند شدن به یادگیری را در خود ایجاد کند و آن را در طول مدرسه رفتن و پس از آن حفظ کند.
در مورد تربیت کودک مسئولیتپذیر بدانید.
تشویق به یادگیری
هر روز از فرزندتان دربارهٔ روزش در مدرسه سؤال کنید
او با یادآوری و به اشتراک گذاشتن آموختههایش، بر دانش خود میافزاید، مهارت صحبت کردنش را بهبود میدهد و در عین حال اعتماد به نفس و عزت نفس خود را افزایش میدهد.
برای اینکه بفهمید در مدرسه چطور بچهای است، سؤالات مشخصی بپرسید، به خصوص اگر فرزندتان خیلی اهل تعریف و توضیح نیست. مثلاً به جای گفتن «امروز چی کار کردی؟» سؤالاتی مانند «امروز تو زنگ ورزش چه فعالیتی انجام دادید؟»، «چه داستانی شنیدی؟»، «موقع ناهار پیش کی نشستی؟» و «سختترین کار امروز برات چی بود؟» بپرسید.
حس استقلال بدهید
وقتی فرزندتان در حال آموختن مهارتهای جدید است، اجازه دهید خودش سرعت یادگیری را تنظیم کند. در مدرسه این کار همیشه امکانپذیر نیست، بنابراین اگر در خانه به او اجازه دهید مستقلتر و مسئولتر باشد، در کلاس درس اعتماد به نفس بیشتری پیدا میکند.
تلاش را تشویق کنید
آثار هنری و پروژههای عملی او را به نمایش بگذارید. اما به جای اینکه بگویید: «تو خیلی باهوشی!» یا «تو خیلی بااستعدادی!»، او را به شکلی معنیدار و با تأکید بر تلاشهایش برای یادگیری ستایش کنید. مثلاً بگویید: «تو خیلی صبور بودی که اون همه قطعه رو به هم چسبوندی. این کاردستی تحسینبرانگیزه!» و به جای تمرکز بر نتیجه، در مورد فرایند کارش سؤال کنید: « استفاده از اون قلممو سخت بود؟» یا «چرا اون رنگها رو انتخاب کردی؟»
برای گوش دادن وقت بگذارید
وقتی فرزندتان میخواهد داستانی برای شما تعریف کند یا احساس خود را در مورد اتفاقی که در پیشدبستانی رخ داده است با شما در میان بگذارد، تا جایی که میتوانید به او زمان و توجه بدهید. این موضوع که به فرزندتان نشان دهید به افکار و احساساتش احترام میگذارید، اعتماد به نفسش را افزایش میدهد و او را تشویق میکند تا وقتی بزرگتر شد هم به صحبت کردن با شما ادامه دهد.
اگر زیاد اهل صحبت نیست، با گوش دادن دقیق و همراه با توجه تشویقش کنید تا حرف بزند و آنچه را که میگوید منعکس، یعنی به شکل دیگری تکرار کنید، تا بفهمد احساسش را درک میکنید و به جای قضاوت کودکتان با گفتن جملههایی مثل «تو باید صبور باشی و منتظر نوبتت بمونی»، با همدلی پاسخ دهید: «انگار خیلی کلافهکننده بود که مجبور شدی انقدر منتظر نوبتت بمونی.»
مطلب یک شنوندهٔ خوب مادرشو را ببینید.
سؤال کردن و کنجکاوی را تشویق کنید
شاید از پاسخ دادن به سؤالات بیوقفه یا سؤالاتی مانند «عنکبوتها چی میخورن؟» یا «اگه سبز و بنفش رو مخلوط کنیم چه رنگی به دست میاد؟» خسته شده باشید اما پاسخ دادن به کنجکاوی طبیعی فرزندتان، او را تشویق میکند تا همچنان که در طول زندگی علایقش را دنبال میکند، به سؤال پرسیدن ادامه دهد.
تشویق صبر و تحمل
در مورد احساسات صحبت کنید
فرزندتان را تشویق کنید در مورد ترسهای مدرسهاش صحبت کند تا بتوانید نگرانیهای او را کاهش دهید. بسیاری از دانشآموزان در مورد امتحانات، نمرات، صحبت کردن در کلاس یا موقعیتهای اجتماعی مضطرب میشوند. اضطراب میتواند علائم فیزیکی مانند معدهدرد و سردرد را ایجاد کند و اگر به آن توجه نکنید، میتواند در طول زمان بدتر شود.
اگر اضطراب فرزندتان ادامه داشت یا در زندگی در خانه یا فعالیتهای مدرسهاش اختلال ایجاد کرد، با پزشک کودک یا مشاور مدرسه صحبت کنید. هر دوی آنها میتوانند شما را به یک درمانگر متخصص در کمک به کودکان ارجاع دهند.
مثبت باشید
شما هم ممکن است خاطرات بدی در مورد سالهای تحصیلی خود داشته باشید. بسیاری از افراد چنین خاطراتی دارند. اما فرزند شما تجربۀ خودش را خواهد داشت و اگر هر دو ذهنی باز و نگرشی مثبت داشته باشید، تجربۀ لذتبخشتری خواهد بود. اگر در حفظ نگرش مثبت مشکل دارید، سعی کنید با یک دوست آگاه صحبت کنید یا به یک درمانگر مراجعه کنید.
غرور و شادی خود را ابراز کنید
برای کودکتان، دیدن شادی شما هنگامی که چیزی خلق میکند یا چالش جدیدی را امتحان میکند، تشویق فوقالعاده بزرگی است. پس حس شعف و غرور خود را در مورد رفتار کودکتان نشان دهید.
بگذارید فرزندتان معلم باشد
آیا تا به حال متوجه شدهاید که چطور آموزش دیگران، دانش شما از موضوع را تقویت میکند؟ کودکان خردسال معمولاً عاشق این نوع نقشآفرینی هستند و این کار اعتماد به نفس آنها را نیز واقعاً تقویت میکند. همچنین این نقش بازی کردن راهی عالی تا بفهمید فرزندتان چه چیزهایی یاد میگیرد و در عین حال به او فرصتی بدهید تا چیزهایی را که یاد گرفته مرور کند. از او سؤالاتی بپرسید تا بتواند از چیزی که از قبل میداند استفاده کند و اعتماد به نفس خود را تقویت کند.
تحمیل نکنید و بگذارید خودش انجام دهد
مطمئناً دو نفری سریعتر میتوانید آن قطار اسباببازی را سر هم کنید/شما سریعتر میتوانید بند کفشهایش را ببندید، اما به او فرصتی بدهید تا خودش امتحان کند و در صورت نیاز کمک بخواهد. و به اشتباهات اشاره نکنید مگر اینکه خودش از شما بخواهد - برای مثال، اگر میخواهد بداند که آیا همۀ حیوانات پنهان شده در یک پازل را پیدا کرده است یا خیر/اگر با صدای بلند کتابی میخواند و در مورد تلفظ درست یک کلمه سوال میکند، پاسخ دهید اما برای اصلاح تلفظش، خواندن او را قطع نکنید.
از شخصیت و سبک یادگیری کودک حمایت کنید
خلقوخو، شخصیت و سبک یادگیری کودکتان را بشناسید و از آن حمایت کنید. برخی از کودکان زمانی که ساکت و بیحرکت هستند تمرکز بهتری دارند، در حالی که برخی دیگر نیاز به بلند شدن و حرکت دارند. برخی دوست دارند کمک و بازخوردهای زیادی بگیرند، در حالی که برخی دیگر ترجیح میدهند مستقل کار کنند.
در خانه به روشها و چیزهایی که برای فرزندتان مفید است توجه کنید و هر کاری که میتوانید انجام دهید تا از روش ترجیحی فرزندتان برای یادگیری حمایت کنید، خواه این روش ساختن یک آهنگ باشد، اجرای یک نمایش، کشیدن نقاشی، یا نشستن در آغوش شما و تماشای کتاب، گذاشتن یک میز در گوشۀ ساکتی از خانه یا گوش دادن به موسیقی در حین کار.
درگیر یادگیری به شکلی فعال
وقتی فرزندتان در مدرسه مشکل دارد به او کمک کنید
مراقب باشید اگر فرزندتان در مدرسه مشکل دارد او را سرزنش نکنید. جملاتی مانند «تا الان باید همهٔ حروف الفبا رو بدونی« یا «حتماً به اندازهٔ کافی درس نخوندی!» میتواند باعث شرمندگی کودک شود و به مرور زمان آسیب روانی پایداری در او ایجاد کند.
به فرزندتان ایمان داشته باشید و درک کنید که او تمام تلاشش را انجام میدهد. او میخواهد یاد بگیرد اما این کار همیشه آسان نیست. اگر نگرانید که یک مشکل اجتماعی یا عاطفی در ایجاد مشکلات مدرسه نقش داشته باشد، با معلم صحبت کنید و ببینید چگونه میتوانید با کمک هم از فرزندتان حمایت کنید.
با پیشدبستانی فرزندتان همکاری کنید
با معلمان و سایر اعضای آموزشی پیشدبستانی و مدرسه آشنا شوید. آنها درک خوبی از موفقیتهای فرزندتان و موضوعات چالشبرانگیز برای او دارند. اگر وقت دارید، در پروژههای مدرسه شرکت کنید یا داوطلب شوید تا در سفرهای میدانی کلاس را همراهی کنید. حتی اگر تمام وقت کار میکنید، شاید فرصتهایی برای همکاری در آمادهسازی یک پروژه در خانه داشته باشید یا هر چند وقت یک بار برای خواندن داستان یا جشن گرفتن یک مناسبت خاص به کلاس درس سر بزنید.
درخواست پشتیبانی
کمک بخواهید
اگر فرزندتان در کلاس درس مشکل دارد، نگرانیهای خود را با معلمش در میان بگذارید و از او بپرسید که چه نوع حمایت و کمکی میتواند مفید باشد. مثلاً شاید معلم خصوصی، تمرین کردن در خانه، یا کتاب خواندن اضافی برای توضیح یک موضوع پیچیده جواب بدهد. مطمئن شوید که کودک شما میفهمد همه گاهی به کمک نیاز دارند و این بدان معنا نیست که او مشکلی دارد.
روابطی ایجاد کنید
با معلم مشورت کنید تا فرصتهایی برای کار فرزندتان با همکلاسیهایی که با آنها کنار میآید، پیدا کنید. انجام فعالیتهای مدرسه با یک دوست به هر دو بچه اجازه میدهد از دیگری حمایت کنند.
در خارج از مدرسه، با بچههای کلاسش قرار بازی ترتیب دهید -هر چه با آنها بیشتر خوش بگذراند، بیشتر احتمال دارد که به مدرسه علاقهمند شود.
در مورد داشتن رابطهٔ خوب با معلم کودکتان بدانید.
ایجاد محیطی حمایتگر در خانه
اهمیت بازی را درک کنید
بازی، هم در مدرسه و هم در خانه، «شغل» دوران کودکی است. از طریق بازی است که فرزند شما یاد میگیرد تفکر خود را سازماندهی کند، راهحلی برای مشکلات بیابد و مهارتهایش را تمرین کند. بنابراین مطمئن شوید که فرزندتان وقت آزاد زیادی برای رویارویی با این چالشهای جدید از طریق بازی آزاد و بدون چارچوب دارد.
ساختار، قوانین و روتینهایی ایجاد کنید
ثبات رویه و پیشبینیپذیری به کودک شما کمک میکند تا بداند انتظار چه چیزی را داشته باشد و از او چه انتظاری میرود. ثبات منجر به رفتار بهتر و موفقیت کودک میشود. تا آنجا که ممکن است در مورد روتینهای مربوط به وعدههای غذایی، زمان خواب، آماده شدن برای مدرسه و سایر فعالیتهای روزانه ثابت قدم باشید.
به کودک پیشدبستانی خود کمک کنید تا بر مهارتهای خودمراقبتی مانند لباس پوشیدن، مسواک زدن و آماده شدن برای مدرسه تسلط یابد و در مورد قوانین خانواده، مانند «زدن دیگران ممنوع» یا «مسواک زدن قبل از قصۀ آخر شب» واضح و روشن صحبت کنید.
وقتی تکالیف درسی به روتین زندگی فرزندتان تبدیل میشود، با هم بنشینید و یک برنامهٔ کلی برای مدیریت تکالیف تدوین کنید. برای مثال، میتوانید توافق کنید که تکالیف باید قبل از تماشای تلویزیون انجام شوند. اگر خودش در تدوین این طرح دخالت داشته باشد، احتمال بیشتری هست که با آن همکاری کند.
ارزشهای خود را مشخص کنید و ترویج دهید
به این فکر کنید که چه اصولی برای خانوادۀ شما مهم است و فقط به اصول مربوط به پیشرفت تحصیلی اکتفا نکنید. اطمینان حاصل کنید که ارزشهای اخلاقی و انتظارات شما واضح است و با گفتار و اعمال خود آنها را تقویت میکنید. به عبارت دیگر، اگر میخواهید فرزندتان مهربان باشد، مهربانی و بخشندگی را به اندازۀ موفقیت درسی تحسین کنید. و صد البته هم حتماً به آنچه موعظه میکنید عمل کنید!
همدلی را آموزش دهید
این موضوع که به فرزندتان یاد بدهید چگونه نسبت به احساسات دیگران حساس و ملاحظهگر باشد، پایه و اساس شکوفایی و موفقیت مادامالعمر را میسازد. از سوی دیگر، فقدان همدلی ریشۀ بسیاری از مشکلات دوران کودکی از جمله تقلب و قلدری و همچنین مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب است.
جنبۀ مثبت قضیه این است که تحقیقات اخیر نشان میدهد کودکانی که تا رسیدن به سن کودکستان یا در سالهای اول دبستان قادر به کمک به دیگران و به اشتراکگذاری چیزها هستند، احتمال بیشتری دارد که از دبیرستان فارغالتحصیل شوند و محتملتر است که در آینده همیشه شاغل باشند.
در مورد آموزش همدلی به کودکان بدانید.
رسانههای الکترونیکی را محدود و عاقلانه از آن استفاده کنید
مطالعات نشان میدهد کودکانی که زمان زیادی را جلوی صفحه نمایش وسایل الکترونیکی میگذرانند، احتمال بیشتری دارد که نمرات پایینتری کسب کنند. تماشای نمایشگر فرصت انجام فعالیتهایی را که برای رشد اجتماعی و عاطفی ضروری هستند، مانند بازی، مطالعه و صرف وقت برای تعامل با خانواده و دوستان، از فرزندتان میگیرد.
برنامهها، بازیهای دیجیتال و اپلیکیشنهایی باکیفیت و مناسب کودکان خردسال انتخاب کنید و اجازه ندهید فرزندتان زمان مداوم زیادی را جلوی نمایشگرها بگذراند. هر وقت میتوانید این برنامهها را همراه او تماشا کنید و برای تماشای آنها محدودیت زمانی مشخص و ثابتی داشته باشید.
به دنبال جایگزینهای مثبت برای مجازات باشید
از اشتباهات بیاموزید و یاد بگیرید. اشتباهات بخش مهمی از یادگیری هستند و فرایند آزمون و خطا باعث کسب دانش و آگاهی میشود. به جای تصحیح اشتباهات، به فرزندتان پیشنهاد دهید که دوباره تلاش کند و تا زمانی که موفق شود به تشویقش ادامه دهید.
فرزندتان را تشویق به آزمایش کند
وقتی میخواهد با استفاده از مواد داخل یخچال یک معجون جادویی درست کند، احتمالاً اولین فکر شما این خواهد بود که چه ریخت و پاش و بینظمی ایجاد خواهد کرد. اما برای حمایت از کنجکاوی و خلاقیت او بگذارید این کار را انجام دهد.
محدودیتها را کنار بزنید
چه در حال یادگیری دوچرخهسواری باشد و چه در حال آماده شدن برای آواز خواندن در بازی مدرسه، به او بیاموزید که یادگیری به معنای خارج شدن از منطقۀ امن خود و امتحان کردن چیزهای جدید است. در صورت امکان، به او اجازه دهید فعالیتهایی را بر اساس کنجکاوی، خلاقیت و علایق خودش انتخاب کند.