بیماری لایم در کودکان: علائم و درمان
بیماری لایم، در واقع به نام شهر لایم نامگذاری شده است که بیماری در سال ۱۹۷۵ در آن شناسایی شد. در ایران این بیماری عمدتاً در نواحی خاصی از مرکز و غرب کشور دیده میشود. در این مطلب میتوانید با این بیماری به طور کامل از شروع تا درمان آشنا شوید.
بیماری لایم
این بیماری عفونتی است که کودک شما میتواند از طریق گزیده شدن توسط یک کنهٔ حامل نوع خاصی از باکتریها به نام بورلیا بورگدورفری به آن مبتلا شود. اما اگر در ناحیهای زندگی نمیکنید که بیماری لایم در آن شایع است، شانس ابتلای کودکتان به بیماری لایم بسیار ضعیف است.
در واقع، فقط یک تا ۲ درصد از کنهها به این باکتری آلوده هستند و حتی اگر یک کنهٔ آلوده کودکتان را نیش بزند، او دچار این بیماری نخواهد شد، مگر اینکه کنه برای مدت زمان قابل توجهی یعنی ۱۲ تا ۴۸ ساعت، چسبیده به پوست او باقی بماند. ولی این بدان معنا نیست که نباید اقدامات احتیاطی را انجام دهید.
هرچند بیماری لایم واگیردار نیست اما در صورت درمان نشدن میتواند جدی شود. خوشبختانه اقداماتی برای جلوگیری از آن وجود دارد و این بیماری پس از شناسایی به درمان خوب پاسخ میدهد.
علائم بیماری لایم
پزشکان بیماری لایم را مقلد بزرگ مینامند، زیرا علائم آن شبیه بیماریهای دیگر است و این ویژگی، تشخیص آن از دیگر بیماریها را دشوار میکند. علائم اولیه گاهی اوقات شامل راشی متمایز و خبردهنده است. راش ممکن است یک لکهٔ قرمز یکدست و رو به گسترش باشد یا لکهٔ قرمز بیضوی یا گردی که پوست روشن و بعد یک حلقهٔ قرمز آن را احاطه کرده است که باعث ایجاد ظاهری شبیه نقطهٔ مرکزی صفحه هدفگیری میشود و در پوستهای تیره، راش ممکن است به سادگی شبیه یک کبودی باشد.
راش ممکن است با قطری کمتر از یک سانتیمتر شروع شود و به ۱۵ یا حتی ۳۰ سانتیمتر برسد. این راش دردناک نیست و خارشی ندارد، اما ممکن است هنگام لمس گرم باشد و برای سه تا پنج هفته باقی بماند. راش معمولاً سه روز تا یک ماه بعد از گزش کنه ظاهر میشود.
سایر نشانههای اولیه که در صورت بروز، احتمالاً در عرض دو هفته تا سه ماه پس از گزش کنه ظاهر میشوند شامل راشهای اضافی در محلهایی غیر از محل گزش، سردرد، خستگی، گرههای لنفاوی متورم، سفتی بدن، حساسیت به نور، فلج صورت، احساس مورمور یا بیحسی در دست و پا، تب و مننژیت است. البته دیدن برخی از این علائم در کودکان دشوار است. این علائم، از جمله راش، معمولاً بدون درمان از بین میروند اما این بدان معنا نیست که بیماری رفع شده است.
در صورت درمان نشدن، علائم دیگری مانند آرتریت، به ویژه در زانوها، ضربان قلب نامنظم و اختلال شناختی ممکن است هفتهها، ماهها یا سالها بعد از بروز بیماری ظاهر شود.
تماس با پزشک برای بیماری لایم
اما چه وقت باید با پزشک تماس بگیرید؟ اگر کودکتان علائمی از بیماری لایم یا راش مشکوکی دارد، بلافاصله با پزشک او تماس بگیرید. همچنین اگر دیدید کنهای در پوست کودکتان نقبزده و پرخون است که یعنی برای مدتی طولانی آنجا بوده، بهتر است موضوع را حتماً با پزشک کودک مطرح کنید.
اگر کنهای در حال خزیدن روی بدن کودکتان پیدا کردید، جای نگرانی نیست، آن را بردارید و دور بیندازید. اما اگر کنهای متصل به پوست کودکتان دیدید، باید آن را در هرچه سریعتر از پوست جدا کنید.
فقط یادتان باشد برای جدا کردن کنه هرگز کنه را از روی پوست کودک نکشید، زیرا این کار خطر کنده شدن یا آسیب به پوست کودک را دارد، زیرا کنه به داخل پوست کودک شما فرو رفته است. یکی از کارهایی که میتوانید انجام دهید این است که پنبهای آغشته به الکل را روی کنه قرار دهید. این کار باعث بیحس شدن کنه و رها کردن پوست کودک شما خواهد شد و وقتی پاهایش از تن کودک خارج شد میتوانید آن را به سرعت بردارید.
اما اگر میدانید که قادر به این کار نیستد یا ممکن است به پوست کودک صدمه بزنید، حتماً و فوراً کودکتان را نزد یک پزشک یا به اورژانس ببرید.
تشخیص بیماری لایم
اگر فرزندتان راش مشخصکنندهٔ بیماری لایم را داشته باشد، پزشک میتواند فقط با تکیه بر آن، بیماری لایم را تشخیص دهد. اگر کودکتان علائم اولیهٔ بیماری لایم را دارد اما راش آن را نزده است و پزشک بیماری لایم را محتمل بداند، ممکن است یک آزمایش خون درخواست کند.
آزمایش اولیه که تست الیزا یا ایمنیسنجی آنزیمی نامیده میشود، خون کودک را برای افزایش سطح آنتیبادیهای تولیدشده در بدن و در پاسخ به باکتری لایم آزمایش میکند. اگر نتیجهی این آزمایش مثبت باشد، ممکن است یک آزمایش خون دیگر به نام «وسترن بلات» (Western blot) برای تأیید این نتیجه انجام دهد.
درمان بیماری لایم
بیماری لایم پس از تشخیص، با مصرف آنتیبیوتیکهای خوراکی و به مدت سه تا چهار هفته یا با آنتیبیوتیکهای درونوریدی درمان میشود. اگر پزشک فکر کند که کودک درد مفاصل دارد، میتواند یک داروی ضدالتهاب مانند ایبوپروفن نیز تجویز کند.
اما برخی والدین میپرسند که آیا واکسنی برای بیماری لایم وجود دارد؟ باید گفت خیر، هنوز واکسنی برای این بیماری وجود ندارد.
جلوگیری از بیماری لایم
بله. با آگاهی از راههای احتمالی ابتلا کودک به این بیماری، میتوانید اقدامات لازم را برای جلوگیری از آن انجام دهید. فصل اصلی شیوع این بیماری در ماههای فروردین تا مهر و اوج آن در ماههای خرداد و تیر است، یعنی زمانی که کنهها فعال هستند و هنوز بالغ نشدهاند؛ در نتیجه کوچک هستند و دیدنشان سختتر است.
سعی کنید کودک را از مناطق پردرخت، کشتزارها یا سواحل که محل حضور کنههاست دور نگه دارید. اگر او را به پیادهروی یا چادر زدن در طبیعت میبرید، به جای اینکه از مناطق جنگلی انبوه بگذرید، در مسیرهای اصلی رفتوآمد باقی بمانید. شلوارهای بلند و پیراهنهای آستینبلند به او بپوشانید و پاچهٔ شلوارش را داخل جورابهایش بگذارید. برای کنهها چسبیدن به لباسهای دوختهشده از مواد صاف و لیز مانند لباسهای بادگیر سختتر از لباسهای بافتنی است. همچنین لباسهای رنگ روشن را برای کودکتان انتخاب کنید، تا کنهها راحتتر دیده شوند.
یادتان باشد اسپریهای دافع کنه که معمولاً حاوی پرمترین هستند، باید روی لباس اسپری شوند نه پوست. برچسب آن را به دقت بخوانید تا اطمینان حاصل کنید که هر محصولی که استفاده میکنید مناسب کودکان است. اگر این طور است، میتوانید قبل از اینکه به او لباس بپوشانید آن را روی لباسها و کفشهایش اسپری کنید. محصولات حاوی مادهٔ دیت (DEET) جهت استفاده برای کودکانی که حداقل دو ماهه هستند وجود دارد، اما برچسب محصول را بررسی کنید تا مطمئن شوید محصولی که انتخاب میکنید برای کودکتان ایمن است.
اگر محصولی مناسب پاشیدن روی پوست پیدا کردید، آن را فقط روی قسمتهای کوچکی از پوست بدون پوشش استفاده کنید و از اسپری کردن آن روی صورت و دستان کودکتان و همچنین هر گونه بریدگی یا خراشی خودداری کنید. پس از اعمال آن، دستهای خود را خوب بشویید. وقتی به خانه برمیگردید، دافع کنه را از روی پوست کودک خود بشویید. با این حال بهتر است که او را به حمام ببرید و بدنش را بشویید، چون اگر کنهای کمی به پوستش چسبیده باشد در فرایند شستن جدا خواهد شد.
نیش کنه باعث خارش یا سوزش نمیشود، بنابراین ممکن است کودکتان نیش خورده باشد بدون اینکه آن را احساس کند. هنگام گشتوگذار در طبیعت به همراه اعضای خانواده، گهگاه لباسهای یکدیگر را به دنبال کنه بررسی کنید. در پایان روز، پوست بدن همهٔ اعضای خانواده را با دقت نگاه کنید. در واقع، هر بار که کودکتان را پس از بازی در خارج از خانه به داخل میآورید، بدن او را وارسی کنید و با دقت هر درز و گوشهای را مثل زیر بغلها، پشت زانوها، بین انگشتان دست و پا، داخل ناف، روی گردن و سر و پشت گوشها را بررسی کنید.
حیوانات خانگی میتوانند کنهها را به بقیهٔ خانواده منتقل کنند. بنابراین، اگر سگتان در خارج از خانه بوده است، او را نیز برای وجود کنه بررسی کنید، مخصوصاً اطراف سر و گردنش را. همچنین در طول ماههای بهار و تابستان میتوانید از یک صابون ضدکنه برای سگ خود استفاده کنید.
از آنجا که گزش کنهها اغلب در حیاط خانه اتفاق میافتد، میتوانید سعی کنید یک منطقهٔ عاری از کنه در اطراف خانهٔ خود ایجاد کنید. کنهها پرواز نمیکنند و نمیپرند، بنابراین درختان مشکلساز نیستند، مگر اینکه شاخههای کمارتفاعی داشته باشند. اما چمن را کوتاه نگه دارید و هر گونه خار و بوتهای را بچینید. هیزمها را از خانه دور نگه دارید، زیرا دستههای چوب و هیزم موشها را جذب میکنند که خود میتوانند حامل کنه باشند و در واقع کنهها باکتری بیماری لایم را از موشها دریافت میکنند.