چطور علاقهٔ کودکتان به علم را تشویق کنید
اگر یک دانشمند دیوانه در خانه دارید، احتمالاً از آن مطلعید. اینها بچههایی هستند که در تلاش برای فهمیدن نحوۀ کار چراغ، آن را خاموش و روشن میکنند، همانهایی که تمام اجزای ساعت زنگدار شما را از هم باز میکنند یا معجونهایی تولید میکنند که منفجر میشود یا تغییر رنگ میدهد. از چوب، چرخ و هر چیز دیگری که در اطرافشان وجود دارد وسایل پیچیده میسازند، یا سنگها، صدفها و سکهها، یا حتی اسباببازی و ماشینها را جمعآوری و طبقهبندی میکنند. خواه بچۀ پیشدبستانی شما دانشمند به دنیا آمده باشد و خواه شما دوست دارید او را به کشف دنیای اطرافش ترغیب کنید، در این مطلب با ایدههایی برای تشویق انیشتینهای جوان آشنا شوید.
از آنچه دارید استفاده کنید
برای زنده کردن علم از آنچه در دست دارید استفاده کنید. لازم نیست حتی یک ریال خرج کنید. آب، یخ، بخار، خاک، حباب، آهنربا، سایه، هوا، باد و نور میتوانند بچهها را ساعتها با کشف و بررسی سرگرم کنند. پیشدبستانیها میتوانند با وسایل روزمره مثل جوش شیرین، سرکه، رنگ خوراکی و ظروف پلاستیکی آزمایش کنند.
به علم در زندگی روزمره اشاره کنید
آشپزی راهی عالی برای نشان دادن «علم در عمل» به پیشدبستانیهاست. چیزها میسوزند، میجوشند، تغییر رنگ و بافت میدهند، بالا و پایین میروند و جدا و مخلوط میشوند. به پیادهروی بروید و گیاهان، درختان، برگها، ردپاها و موجودات موجود در مسیر را بررسی کنید. علم مورد استفاده در هنر را نیز بررسی کنید، مثلاً اینکه با ترکیب رنگها چه اتفاقی میافتد.
به گردشهایی با موضوع علمی بروید
از موزههای علوم، مراکز تاریخ طبیعی، باغوحشها و فضاهای بازی اکتشافی، به ویژه اگر فعالیتهای عملی برای بچههای کوچک دارند، بازدید کنید. این سفرهای میدانی به فرزند شما اجازه میدهد پروژههایی را امتحان کند که تجهیزات، تخصص یا فضای لازم برای انجام آنها در خانه را ندارید. به علاوه، مجبور نیستید ریخت و پاش ناشی از آنها را تمیز کنید.
به دنبال اردوهای مدرسه باشید
برخی اردوهای مدارس یک هفته طول میکشند و شامل یک موضوع علمی، همراه با زمانی برای بازی آزاد هستند. موضوعات محبوب برای کودک پیشدبستانی شامل خزندگان، دایناسورها و معجونهای شیمیایی است. اگر فرزند شما علاقۀ شدیدی به علم نشان میدهد، یک کلاس یا اردو از لحاظ سنی میتواند آموزشهای کلاس درس او را تکمیل کند.
موضوعات محبوب برای کودکان دبستانی هم شامل شیمی مواد غذایی، اکولوژی زیست محیطی و ابزارهای الکتریکی است. اینها اغلب عملیتر و پیچیدهتر از کار کلاسی هستند و شامل پشت میزنشینی کمتری هستند.
اختلاط سنهای مختلف نیز میتواند جرقۀ کشف را بزند. مثلاً یک دانشآموز هشت ساله میتواند چیزهایی را به بچههای کوچکتر بیاموزد که همسالانش هنوز کشف نکردهاند.
به بخش غیرداستانی کتابخانه بروید
کودک کنجکاو شما ممکن است کتابهایی در مورد خزندگان، آب و هوا، یا قطارها، فضا، زمینشناسی یا زندگی دریایی دوست داشته باشد. همچنین کتابهای راهنما برای انجام آزمایشات علمی در خانه پیدا کنید.
در مورد تربیت کودک کتابخوان بخوانید.
با مجله و مستندها به علاقۀ او دامن بزنید
مجلاتی مانند نشنال جئوگرافی کودکان به بچههای پیشدبستانی در مورد حیوانات، آب، ستارگان و چیزهای دیگر آموزش میدهند، آن هم به گونهای که بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند و مستندهای طبیعت و برنامههای تلویزیونی مرتبط با علم، این چیزها را به شکلی زنده میکنند که کتابها و مجلات هرگز قادر به انجام آن نیستند.
یک کیت علمی مخصوص بچهها بخرید
اسباببازیفروشیها یا فروشگاههای تخصصی علوم معمولاً گزینههایی مناسب سن دارند. همچنین میتوانید این وسایل را به صورت آنلاین نیز پیدا کنید. برای کودک طبیعتشناس خود به دنبال توری پروانه یا حشرهگیر باشید، برای شیمیدان لولههای آزمایش بگیرید و برای مهندس کوچک خود لگوها و سایر اسباببازیهای ساختمانی را فراهم کنید. همچنین چند فایل پلاستیکی با کشوهای متعدد هم تهیه کنید تا که کلکسیونر کوچک شما برای دستهبندی صدفها، سنگها یا کریستالها از آنها استفاده کند.
آزمایش کردن را تشویق کنید
اغلب کودکان در سن مدرسه برای تبدیل خانۀ خود به آزمایشگاه به هیچ مشوقی نیاز ندارند، فقط زمان، مکان، مواد و نظارت انجام کارشان به شکل ایمن را فراهم کنید.
کاری که میتوانید انجام دهید این است که میل خود به نق زدن در مورد بینظمی و کثیفکاریها را را مهار کنید؛ علم یک معاملۀ پر ریخت و پاش است. بسیاری از پروژهها را میتوان در فضای باز انجام داد. وقتی در داخل خانه هستید، سطوحی را که نگران آنها هستید بپوشانید، سپس تمیزکاری را به بخشی از پروژهٔ علمی تبدیل کنید.
سرنخ فرزندتان را دنبال کنید
وظیفۀ شما این است که فرزندتان را در معرض تعداد زیادی از موضوعات مرتبط با علم قرار دهید و بگذارید خودش انتخاب کند. شاید کودک دو سالۀ شما مجذوب خزندگان است اما علاقهای به حیوانات دیگر ندارد؛ این عالی است. موضوعات دیگر را نیز معرفی کنید اما به حق فرزندتان برای تمرکز روی یک موضوع احترام بگذارید.
افق دید فرزندتان را گسترش دهید
فرض کنیم بچۀ چهار سالهٔ شما به دایناسورها یا شامپانزهها علاقه دارد. راههای خلاقانهای بیابید تا این مجذوبیت او را در موسیقی، هنر، نمایش و حرکت بگنجانید. با این کار میتوانید از مشغولیت محبوب فرزندتان استفاده کنید تا او را در معرض طیفی از فعالیتهای مختلف قرار دهید.
کتاب و آهنگهایی در مورد دایناسورها برایش بخوانید، پروژههای هنری دربارهٔ آنها انجام دهید، برای دیدن اسکلتهای آنها از موزهها دیدن کنید، به یک برنامهٔ جستوجوی استخوان دایناسورها بروید. از مدلهای اسباببازی برای ایجاد رد پا در خاک رس استفاده کنید و داستانهای دایناسور را با اسباببازی تیرانوسور و تریسراتوپ اجرا کنید.
بچۀ دبستانی شما میتواند کتابهای داستانی و غیرداستانی دربارۀ شامپانزهها، از جمله داستانهایی دربارۀ محققانی مانند جین گودال را بخواند. او میتواند درباره نخستیسانان نقاشی بکشد و داستانهایی بنویسد.
در برابر وسوسۀ تعیین دستور کار مقاومت کنید
اغلب بچههایی که استعدادی در علم دارند به تعیین جهت، خوب پاسخ نمیدهند و ترجیح میدهند کار خودشان را بکنند. به این شیوه است که آنها یاد میگیرند. وظیفهٔ شما این است که مواد و ابزار را تهیه کنید و سپس اجازه دهید فرزندتان مشغول شود.
یک قانون سرانگشتی خوب این است که در صورت درخواست کودکتان کمکش کنید. در غیر این صورت، بهتر است دخالت نکنید.
از تمجید بیش از حد و تصحیح اشتباهات پرهیز کنید
در این سن بهتر است به جای نتیجه، روی فرایند کار و کشف و بررسی تمرکز کنید. برخی از بهترین پیشرفتهای علمی زمانی به دست آمدهاند که همه چیز طبق برنامه پیش نرفته است. بنابراین دانشآموز خود را تشویق کنید تا چیزهای جدید را امتحان کند و به او اطمینان دهید که «اشتباه کردن» ایرادی ندارد؛ البته به این شرط که روش کار او ایمن و بیخطر باشد.
در مورد آنچه میبینید نظراتی بدهید یا از فرزندتان بپرسید که دارد چه میکند و کارش چه نتیجهای داشته است. مثلاً به جای گفتن «فکر کنم از سرکه به قدر کافی استفاده نکردی!» بگویید: «فکر میکنی چرا انقدر حباب زیاده؟» یا «آتشفشان دفعهٔ قبل فوران بزرگتری داشت؟»
با دقت مراقب دانشمند کوچولوی خود باشید
تا زمانی که مطمئن نشوید واکنش نامطلوبی وجود نخواهد داشت نگذارید فرزندتان موادی، حتی مواد به ظاهر بیضرر را با هم مخلوط کند. در بیشتر مواقع، نگاهی گذرا به یک کتاب درسی علوم یا جستوجو در گوگل میتواند شما را به پاسخ برساند.
بچههایی که علاقهمند به آزمایش هستند به قوانین مشخصی برای ایمنی نیاز دارند. به آنها یادآوری کنید که هرگز مواد کار را در دهان، بینی یا چشم خود قرار ندهند.
در مورد ایمنی کودکان بیشتر و کامل بدانید.
