عمل سرکلاژ
سرکلاژ یک روش درمانی است که در صورت داشتن نارسایی دهانهٔ رحم برای برخی از زنان باردار انجام میشود. درصورتیکه سونوگرافی، کاهش طول دهانۀ رحم تا حد ۲۵ میلیمتر را نشان دهد و کمتر از ۲۴ هفته از بارداری گذشته باشد و شما سایر عواملی را نیز داشته باشید که احتمال ابتلا به نارسایی دهانۀ رحم را بالا میبرد، ممکن است پزشک برای کاهش احتمال زایمان زودرس از عمل سرکلاژ استفاده کند. در این مطلب با سرکلاژ و نحوهٔ انجام سرکلاژ و انواع آن آشنا شوید.
سرکلاژ دهانهٔ رحم
دهانهٔ رحم قسمت پایینی یا دهانهٔ رحم شماست. سرکلاژ دهانهٔ رحم (Cerclage) راهی برای بسته نگه داشتن دهانهٔ رحم در دوران بارداری برای جلوگیری از زایمان زودرس به دلیل نارسایی و ضعیف شدن دهانهٔ رحم است. در چنین شرایطی، دهانهٔ رحم آنقدر قوی نیست که با پیشرفت بارداری بسته بماند و ممکن است باعث یک زایمان سریع شود.
اگر دهانهٔ رحم شما ضعیف شده است، پزشک احتمالاً سرکلاژ دهانهٔ رحم را توصیه خواهد کرد. هدف از این کار ایمن نگه داشتن جنین در داخل رحم تا زمان زایمان است. در طول این پروسه، پزشک یک یا چند بخیه در دهانهٔ رحم شما ایجاد میکند تا در طول بارداری به طور ایمن بسته بماند. این دوختن دهانهٔ رحم موقتی است. در واقع، رحم مانند یک کیسه یا کیف است و عمل سرکلاژ دهانه رحم مانند بندهایی است که این کیف را بسته نگه میدارد.
در مورد نارسایی دهانۀ رحم بدانید.
سرکلاژ دهانهٔ رحم چه زمانی انجام میشود؟
علل مختلفی برای توصیه به انجام سرکلاژ دهانهٔ رحم در دوران بارداری وجود دارد. برخی از این علل عبارت است از:
- اتساع بدون درد دهانهٔ رحم در سه ماههٔ دوم
- معاینهٔ سونوگرافی که کوتاهی دهانهٔ رحم را نشان میدهد اما درصورتیکه سایر عوامل خطرزای زایمان زودرس نیز وجود داشته باشد.
- نارسایی و ضعیف شدن دهانهٔ رحم. این میتواند به دلیل جراحیهای گذشته مانند پروسه لیپ (LEEP) یا سایر جراحیهای انجامشده روی بافت دهانهٔ رحم اتفاق بیفتد.
- سقط جنینهای گذشته به دلیل شکل غیرطبیعی رحم یا آسیب به دهانهٔ رحم
- سقط جنینهای گذشته در سه ماههٔ دوم بارداری که نشاندهندهٔ ضعیف شدن دهانهٔ رحم باشد.
مهم است که با پزشک خود دربارهٔ بارداریها، سقط جنینها و جراحیهایی که در گذشته داشتهاید صحبت کنید. اگر پزشکتان فکر میکند که انجام سرکلاژ دهانهٔ رحم میتواند به نفع شما باشد، آن را در حدود هفتهٔ 12 تا 14 بارداری، یعنی قبل از نازک شدن دهانهٔ رحم انجام میدهد.
نارسایی دهانهٔ رحم چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک ممکن است در صورت داشتن شرایط زیر ضعف دهانهٔ رحم را تشخیص دهد و سرکلاژ را توصیه کند:
- از دست دادن بارداری به دلیل گشاد شدن بدون درد دهانهٔ رحم در سه ماههٔ دوم
- از دست دادن بارداری یا زایمان زودرس در سه ماههٔ دوم
- سرکلاژ قبلی به دلیل اتساع بدون درد دهانهٔ رحم در سه ماههٔ دوم
و به طور معمول در شرایط زیر سرکلاژ انجام نمیشود:
- دهانهٔ رحم کوتاهی دارید اما قبلاً زایمان زودرس نداشتهاید.
- بارداری دوقلو یا چندقلویی و دهانهٔ رحم کوتاه دارید.
چند نوع سرکلاژ وجود دارد؟
دو نوع سرکلاژ وجود دارد:
سرکلاژ واژینال: پزشک در بیشتر مواقع سرکلاژ را از مسیر واژن انجام میدهد.
سرکلاژ شکمی: در این پروسه برشی در شکم ایجاد میشود تا بتوان به دهانهٔ رحم دسترسی پیدا کرد آن را بخیه زد. این کار را میتوان با جراحی باز (لاپاراتومی) یا با یک برش بسیار کوچک و دوربین (لاپاراسکوپی) انجام داد. سرکلاژ شکمی معمولاً تا زمان زایمان از طریق سزارین در محل باقی میماند. برای جلوگیری از زایمان زودرس یا سقط جنین در آینده، میتوان سرکلاژ شکمی را در فاصلهٔ بین بارداریها باقی گذاشت. گاهی اوقات در شرایط زیر سرکلاژ شکمی انجام میشود:
- قبلاً روی دهانهٔ رحم خود جراحی داشتهاید.
- قبلاً سرکلاژ واژینال داشتهاید که مانع از دست دادن بارداری نشده است.
نحوهٔ انجام سرکلاژ دهانهٔ رحم و سرکلاژ شکمی
سرکلاژ یک روش درمانی است که در آن با استفاده از نخ بخیه، دور دهانۀ رحم دوخته میشود تا آن را تقویت و به بسته نگه داشتنش کمک کنند. این عمل معمولاً به عنوان یک عمل جراحی سرپایی در نظر گرفته میشود که به وسیلۀ بیحسی نخاعی انجام خواهد شد. پس از انجام عمل سرکلاژ باید چند روزی استراحت کرد و ممکن است در این مدت انقباضات عضلانی و خونریزیهای اندکی دیده شود. ممکن است لازم باشد در این دوره یا حتی تمام طول بارداری از رابطۀ جنسی جلوگیری شود.
سرکلاژ ممکن است برای کسانی مفید باشد که در معاینات پزشکی بارداری آنها تشخیص داده شده است که دهانۀ رحم باز به میزان یک سانتیمتر یا بیشتر، قبل از هفتۀ ۲۴ دارند. همچنین ممکن است سرکلاژ برای مادرانی که سقطهای مکرر در سه ماهۀ دوم بارداری یا سابقۀ زایمان زودرس داشتهاند نیز مفید باشد.
اگر به این وضعیت دچار هستید، بهتر است بین هفتههای ۱۲ تا ۲۴ و قبل از شروع تغییرات دهانۀ رحم، عمل سرکلاژ را انجام دهید. عمل سرکلاژ بعضی وقتها میتواند از طریق واژن صورت گیرد که هیچ زخمی بر بدن باقی نمیگذارد، اما در بعضی موارد پزشک مجبور به انجام عمل جراحی سرکلاژ از طریق شکم میشود. سرکلاژ شکمی نیازمند عمل جراحی از طریق شکم است.
سرکلاژ شکمی ممکن است بین بارداریها یا قبل از سه ماهۀ اول و پیش از هفتۀ ۱۲ انجام شود. این عمل نیازمند یک برش در شکم مانند عمل سزارین و همینطور بستری شدن در بیمارستان است. اگر پیش از بارداری این عمل را انجام دهید، پزشک میتواند با استفاده از روش لاپاراسکوپی (Laparoscopy) این کار را انجام دهد که در این حالت، شما به زمان ریکاوری کوتاهتری نیاز خواهید داشت.
اگر برای یک بارداری سرکلاژ انجام داده باشید، به این معنی نیست که برای بارداریهای بعدی نیز نیاز به عمل سرکلاژ دارید. در بارداریهای بعدی پزشک با استفاده از سونوگرافی واژینال، وضعیت دهانۀ رحم شما را بررسی و در صورت لزوم عمل سرکلاژ را برای شما تجویز خواهد کرد. شما بعد از انجام این جراحی، باز هم میتوانید به طور طبیعی باردار شوید.
پس از عمل سرکلاژ شکمی، زایمان باید به صورت سزارین انجام شود. زیرا این بسته شدن به صورت دائم باقی میماند و کودک نمیتواند از طریق واژن متولد شود. خوبی سرکلاژ شکمی این است که اکثر زنانی که این روش را انجام میدهند، بعد از هفتۀ ۳۵ یا دیرتر زایمان میکنند. زنانی که پیش از این، زایمان زودرس خودبهخود و بدون دلیل را تجربه کردهاند برای کاهش خطر تکرار آن باید مقدار بیشتری پروژسترون دریافت کنند. برخی پزشکان تزریق هفتگی پروژسترون را توصیه میکنند، به این صورت که از هفتۀ ۱۶ شروع شود و تا هفتۀ ۳۶ ادامه پیدا کند. برخی از پزشکان ممکن است دُز روزانه شیاف واژینال پروژسترون را تجویز کنند.
سرکلاژ شکمی برای بارداریهای بعدی نیز ممکن است باقی بماند. پزشک معمولاً بعد از سرکلاژ، رحم شما را برای کنترل تغییرات موجود به طور منظم معاینه میکند و این کار را تا هفتۀ ۳۷ ادامه میدهد. از هفتۀ ۳۷ شما میتوانید با آرامش منتظر شروع زایمان باشید. برخی پزشکان به جای سرکلاژ یا در کنار آن، استراحت مطلق را توصیه میکنند، اما استراحت مطلق لزوماً موجب پیشگیری از زایمان زودرس نیست و ممکن است تأثیرهای منفی نیز داشته باشد.
شاید به شما توصیه شود که سطح فعالیت خود را کاهش دهید، از ورزش و رابطۀ جنسی پرهیز کنید و استراحتهای متناوب برای راحتی پاهایتان داشته باشید. اگر علائم زایمان زودرس را دارید و سونوگرافی، کوچک شدن دهانۀ رحم را نشان میدهد و احتمال به دنیا آمدن کودک نیز وجود دارد، پزشک ممکن است برایتان استروئید تجویز کند. استروئید در ترکیب با دیگر داروها میتواند از زایمان زودرس جلوگیری و به افزایش سرعت رشد ریههای جنین کمک کند.
جزئیات و مراحل جراحی سرکلاژ واژینال
قبل از عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم
قبل از انجام عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم، پزشک سابقهٔ سلامت شما را بررسی میکند و در مورد عارضههای قبلی ناشی از بارداری یا جراحیهایی که روی دهانهٔ رحم داشتهاید با شما صحبت خواهد کرد.
پزشک قبل از جراحی برای اینکه بتواند دهانهٔ رحم را به وضوح ببینند، یک اسپکولوم را در داخل واژن قرار میدهد، مثل وقتی که یک معاینهٔ پاپ اسمیر دارید. همچنین ممکن است یک سونوگرافی ترانس واژینال انجام دهد. پزشک احتمالاً از شما میخواهد که از یک هفته قبل از عمل، از رابطهٔ جنسی خودداری کنید.
این طبیعی است که قبل از انجام عمل سرکلاژ احساس نگرانی کنید یا سؤالاتی داشته باشید. در این مدت، فرصت خوبی است تا هر سؤالی دارید از پزشک بپرسید یا در مورد نگرانیهای خود صحبت کنید.
حین عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم
در طول عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم چه اتفاقی میافتد:
- روی میز معاینه دراز میکشید و هر دو پا را در رکابهای تخت معاینه قرار میدهید، مشابه زمانی که معاینهٔ واژینال دارید.
- پزشک به شما داروهای بیحسکنندهٔ درد مانند بیحسی موضعی میدهد، بنابراین در طول عمل هیچ درد یا ناراحتی احساس نخواهید کرد. هنگامی که سوزن بیحسی وارد دهانهٔ رحم شما میشود، ممکن است چیزی یک نیشگون کوچک احساس کنید.
- پس از اثربخشی بیحسی، پزشک دهانهٔ رحم شما را با بخیههای محکم بخیه میزند و بخیهها را تا زمانی که دهانهٔ محکم شود، سفت میکند.
بعد از عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم
پس از انجام سرکلاژ، چند ساعت در مطب پزشک یا بیمارستان خواهید ماند تا مطمئن شوند که هیچ عارضه و مشکلی وجود ندارد اما همان روز به خانه میروید. پزشک ممکن است به شما آنتیبیوتیک بدهد تا از هر گونه عفونت دهانهٔ رحم جلوگیری کند.
شما باید برای استراحت در ادامهٔ آن روز برنامهریزی کنید به محل کارتان نروید. پزشک از شما میخواهد که برای بهبود بخیهها زمان زیادی به خود بدهید و تا حدود 10 روز از انجام هر گونه ورزش شدید یا رابطهٔ جنسی خودداری کنید. پیروی از دستورالعملهای مراقبتهای بعد از عمل و حاضر شدن در ویزیتهای بعدی بسیار مهم است؛ پزشک باید بارداری شما را تحت نظر داشته باشد.
دوران بهبود پس از سرکلاژ
بعد از عمل سرکلاژ چه کارهایی نباید انجام داد؟
پزشک از شما میخواهد که یک هفته تا ۱۰ روز پس از عمل سرکلاژ فشاری به خود نیاورید تا بخیههای دهانهٔ رحم به درستی بهبود یابد. در طول این مدت، مهم است که دستورالعملهای پزشک را دنبال کنید. او احتمالاً به شما توصیه میکند که:
- از آمیزش جنسی یا قرار دادن هر چیزی در داخل واژن خود مثل استفاده از دوش واژینال یا سایر محصولات زنانه خودداری کنید.
- فعالیت سنگین نداشته باشید. از ورزشهای شدید یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
آیا در صورت خطر زایمان زودرس به استراحت مطلق نیاز است؟
استراحت در رختخواب برای زنانی که ریسک زایمان زودرس دارند، توصیه نمیشود. تحقیقات نشان میدهد که استراحت در رختخواب و محدود کردن فعالیت بدنی مانع از زایمان زودرس یا از دست دادن بارداری نمیشود. استراحت در بستر میتواند خطر لخته شدن خون، ضعیف شدن استخوانها و از دست دادن قدرت عضلانی را افزایش دهد.
آیا بعد از عمل سرکلاژ میتوان رابطهٔ جنسی داشت؟
خیر. پزشک از شما میخواهد از یک هفته قبل از عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم و احتمالاً یک هفته تا ۱۰ روز پس از عملتان از فعالیت جنسی خودداری کنید تا بخیههای دهانهٔ رحم شما فرصت بهبود داشته باشند.
بعد از سرکلاژ دهانهٔ رحم چه زمانی میتوان به سر کار برگشت؟
سرکلاژ دهانهٔ رحم یک عمل سرپایی است که معمولاً توسط پزشک شما در مطب یا بیمارستان انجام میشود. افراد میتوانند روز بعد به فعالیتهای عادی مانند حضور در محل کار بازگردند.
خطرها و مزایای سرکلاژ دهانهٔ رحم
مزایای سرکلاژ دهانهٔ رحم
اگر ریسک بالایی برای زایمان زودرس دارید، همیشه عاقلانه است که به طور جامع و دقیق با پزشک در مورد گزینههای خود صحبت کنید. اما اگر دهانهٔ رحم ضعیفی دارید، عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم بهترین راه برای جلوگیری از زایمان زودرس است.
عوارض سرکلاژ دهانهٔ رحم
پزشک فقط در صورتی عمل سرکلاژ را توصیه میکند که فواید آن بیشتر از خطرهایش باشد. اما، مانند هر پروسهٔ پزشکی دیگری، در مورد سرکلاژ دهانهٔ رحم خطرهایی وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید. این خطرها شامل موارد زیر است:
- عفونت پردههای جنینی و رحم
- پارگی و آسیب به دهانهٔ رحم
- خونریزی حین یا بعد از عمل
- پارگی زودرس پردههای جنینی یا کیسهٔ آب
- حرکت بخیه از محل اصلی
- زایمان زودرس
- تنگی دهانهٔ رحم یا باریک شدن دائمی دهانهٔ رحم
- ایجاد بافت اسکار روی دهانهٔ رحم
- پاره شدن دهانهٔ رحم یا خود رحم در صورت پیشرفت زایمان درحالیکه بخیهها هنوز سالم هستند.
سؤالات متداول در مورد سرکلاژ
آیا عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم دردناک است؟
این طبیعی است که تا سه روز بعد از عمل کمی انقباضات شکمی و خونریزی خفیف یا لکهبینی داشته باشید. اگر لکهبینی یا ترشح دارید، نوار بهداشتی استفاده کنید و آن را هر وقت لازم است تعویض کنید اما هیچ چیز دیگری از جمله تامپون یا کاپ قاعدگی را در واژن خود قرار ندهید.
همچنین ممکن است ترشحات واژینالی که شفافتر از حالت معمول است، داشته باشید. پس از انجام عمل سرکلاژ دهانهٔ رحم نباید درد زیادی احساس کنید؛ نه بیشتر از یک دورهٔ معمولی قاعدگی. برای کاهش هر گونه انقباض شکمی یا ناراحتی میتوانید طبق دستور پزشک از مسکنی مثل استامینوفن استفاده کنید. اگر انقباض یا درد شدید شکمی دارید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
آیا راه دیگری بجز سرکلاژ برای درمان نارسایی دهانهٔ رحم وجود دارد؟
شواهدی وجود دارد که نشان میدهد قرار دادن یک وسیلهٔ نرم و قابل جابهجایی به نام پساری در واژن ممکن است به برخی از زنان کمک کند. در مورد این گزینه با پزشک متخصص زنان خود صحبت کنید.
سرکلاژ دهانهٔ رحم چه زمانی برداشته میشود؟
سرکلاژ تا زمانی که بارداری شما کامل شود یا حدوداً تا هفتهٔ ۳۷ بارداری در جای خود باقی خواهد ماند و سپس برداشته میشود. بسیاری از مراحل برداشتن سرکلاژ شبیه پروسهٔ قرار دادن سرکلاژ است. پزشک میتواند این کار را در مطب خود انجام دهد:
- روی میز معاینه دراز میکشید و هر دو پا را در رکابهای نخت معاینه قرار میدهید.
- سپس پزشک بخیهها را از دهانهٔ رحم برمیدارد.
مراحل حذف بخیهها فقط چند دقیقه طول میکشد. اگر کیسهٔ آب شما پاره شود یا وارد فرایند زایمان شوید، سرکلاژ شما میتواند زودتر برداشته شود.
بعد از سرکلاژ دهانهٔ رحم چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
در صورت وجود هر یک از موارد زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب شدید؛ بیش از 37/7 درجه سانتیگراد
- انقباضات شکمی یا درد زیر شکم در فواصل زمانی معین
- بوی بد واژن یا ترشحات بدبوی واژینال
- پاره شدن کیسهٔ آب یا نشت آب
- خونریزی بیش از حد
طبیعی است که در صورت نیاز به انجام سرکلاژ دهانهٔ رحم احساس ترس کنید یا سؤالاتی داشته باشید. اگرچه ممکن است فکر کردن به انجام سرکلاژ ترسناک باشد، این روش در تقریباً 90 درصد موارد موفقیتآمیز است. اما افرادی که در بارداری دچار کوتاهی یا نارسایی دهانهٔ رحم میشوند، میتوانند در حاملگیهای بعدی نیز این شرایط را داشته باشند. با پزشک خود در مورد چگونگی برنامهریزی برای بارداری سالم به صراحت صحبت کنید. هر سؤالی دارید از او بپرسید و در مورد نگرانیهای خود صحبت کنید.