آگاهی واجی چیست و چرا برای یادگیری خواندن مهم است؟
آگاهی واجی توانایی شنیدن، شناسایی و دستکاری اصوات زبان است. آگاهی واجی از این جهت مهم است که پیشبینیکنندۀ اصلی سطح مهارتهای خواندن و هجی کردن در بچههاست. برای توضیح کاملتر باید گفت، آگاهی واج شناختی شامل آگاهی از ساختمان آوایی کلمات، مهارتی است فرازبانی و دارای سه سطح واجی، هجایی و درون هجایی است و چون مهارت آگاهی واج شناختی، عاملی است مؤثر در یادگیری خواندن و نوشتن است، با استفاده از برنامههای آموزشی مبتنی بر آگاهی واج شناختی، میتوان پیشرفت خوانداری و نوشتاری کودکان را تسهیل کرد.
آگاهی واجی هیچ ارتباطی با هوش ندارد، اما بدون آن، یادگیری تناظرهای صدا-املا یا واج-نویسه برای کودکان دشوار؛ اگر نه غیرممکن، خواهد شد. آگاهی واجی در مورد شنیدن صداهاست و هیچ ارتباطی با حروف چاپ شده ندارد. فونیکس شامل ارتباط بین اصوات و نمادهای نوشتاری است، درحالیکه آگاهی واجی شامل صداهای موجود در کلمات گفتاری است. بنابراین آموزش فونیکس روی یاد دادن ارتباط واج-نویسه تمرکز دارد و به کلمات چاپی مربوط است. اما بیشتر تکالیف مربوط به آگاهی واجی شفاهی هستند. از بر خواندن شعرها، ساخت کلمات همقافیه، بخش کردن صداها و هجاها و بازیهای کلمهای همهٔ فعالیتهایی هستند که باعث تقویت آگاهی واجی میشوند. کتابهای زیادی در مورد آگاهی واجشناختی در کودکان برای معلمان نوشته شده است، اما بسیاری از والدین میدانند که منبع فوق العادهای برای فعالیتهای خانگی است. چند پیشنهاد از این کتابها به شکل زیر است:
- چند شیء خانگی را درون یک کیسه قرار دهید. از فرزند خود بخواهید یکی از آنها را از کیسه بیرون بکشد و سپس نام آن را به صورت بخشبخش تلفظ کند. مثلاً، ما-ژیک، ک-تاب، گ-لا-بی.
- به کودک خود یک کلمه بدهید و سپس با یکدیگر، فهرستی از کلمات همقافیه با آن را مثل، تار، مار، کار و بار بگویید.
- حداقل یک یا دو مجموعه کتاب در این زمینه، یک کتاب شعری نمایشهای انگشتی و یک گلچین شعر کودک بخرید.