یادگیری دیداری در کودکان: فراگیران دیداری یا یادگیرندههای دیداری
فراگیر دیداری به چه معناست؟ فراگیران تصویری و فراگیران نوشتاری چه کسانی هستند؟ در این مطلب با همه چیز در مورد آموزش و یادگیری کودکان فراگیر دیداری آشنا شوید.
یادگیرنده‌ٔ دیداری چه کسی است؟
اگر به یک کلاس که کودکان کوچک در آن مشغول یازی هستند یا به یک کلاس درس در مدرسه‌ای نگاه کنید، تشخیص یک یادگیرنده‌ٔ دیداری آسان است. او همان کسی است که در کنجی مخصوص مطالعه نشسته است و کتابی را ورق می‌زند، یا همانی که با یک پازل یا شکل‌ها و حروف بازی می‌کند، یا همانی که در جلو و مرکز کلاس نشسته و به چیزی که روی تخته‌سیاه نوشته‌اند، خیره شده است.
اگر فرزند شما یادگیرندۀ دیداری باشد، وقتی معلم مفاهیم درسی را روی تخته‌سیاه شرح می‌دهد یا برای آموزش یک موضوع، از نمودار یا جداول استفاده می‌کند، احتمالاً هیچ مشکلی در دنبال کردن توضیحات معلم ندارد. اگر کودک شما یادگیرنده‌ٔ دیداری است، احتمالاً متوجه شده‌اید که او قدرت مشاهده‌ٔ بالایی دارد، یعنی هنگام صحبت کردن لب‌های شما را تماشا می‌کند یا به آنچه انجام می‌دهید توجه زیادی نشان می‌دهد. دلیلش این است که فراگیران دیداری برای دریافت اطلاعات، درک و به خاطر سپردن آنها عمدتاً به اطلاعات بصری خود اتکا می‌کنند و اگر آن را «نبینند»، قادر به فهم کامل آن نیستند.
کارشناسان دو نوع یادگیرنده‌ٔ دیداری را شناسایی کرده‌اند، فراگیران تصویری و فراگیران نوشتاری. کارشناسان می‌گویند سبک یادگیری کودک خود را کشف کنید، چون بسیاری از کودکان ترکیبی از هر دو سبک هستند، اما برخی به طور قطع یکی از آنها هستند. فراگیران تصویری و فراگیران نوشتاری به این شکل یاد می‌گیرند که:
یادگیرندههای تصویری: آنها بر مبنای تصاویر می‌اندیشند، یعنی اگر از یک کودک خردسال یادگیر تصویری بپرسید که آیا فیل خاکستری است، احتمالاً تصویر فیلی را که در فیلم یا عکسی دیده است، به ذهنش احضار می‌کند و اگر از یک دبستانی فراگیر تصویری بپرسید که استان گیلان در کجای ایران است، احتمالاً تصویری از نقشهٔ کشور را برای پاسخ به سؤال شما، در ذهن خود تداعی می‌کند.
یادگیرندههای نوشتاری: این کودکان با کلمات فکر می‌کنند؛ آنها خواندن را به سرعت یاد می‌گیرند و به راحتی می‌توانند املای صحیح کلمات را به خاطر بسپارند. آنها همچنین دوست دارند نوشتن و رسم کردن حروف را تمرین کنند. اگر از یک فراگیرنده‌ٔ نوشتاری خردسال بپرسید که آیا فیل خاکستری است، اولین چیزی که به ذهن فرا می‌خواند کلمه‌ٔ «فیل» است و چون هنوز سواد خواندن ندارد، احتمالاً سعی می‌کند چیزهایی را که در کتابی دربارهٔ این حیوان دیده است، به خاطر بیاورد. آنها همچنین همان بچه‌های دبستانی‌ای هستند که نوشتن را دوست دارند و اگر از یک کودک دبستانی فراگیر نوشتاری بپرسید که شهر اهواز در کدام استان است، اولین چیزی که به ذهنش فرا می‌خواند کلمۀ «اهواز» است و سپس سعی می‌کند چیزهایی را که دربارهٔ این شهر خوانده است، به خاطر بیاورد.
دانستن سبک یادگیری کودکتان چه کمکی می‌کند؟
دانستن این‌که فرزندتان اطلاعات را به چه نحو یاد می‌گیرد و پردازش می‌کند ابزار بسیار ارزشمندی است که می‌توانید از آن برای کمک به او در مدرسه و ایجاد عشق به یادگیری بهره ببرید. کارشناسان آموزش سه نوع اصلی از یادگیری را شناسایی کرده‌اند، فیزیکی، دیداری و شنیداری.
برای مثال، هنگام یادگیری یک مفهوم جدید ریاضی، یادگیرنده‌ٔ دیداری زمانی سریع‌تر یاد می‌گیرد که توضیحات کتاب در مورد آن مفهوم را بخواند یا معلمش را در حین حل مسئله روی تخته‌سیاه مشاهده کند. با تماشای معلمش در حین حل مسئله روی تخته یا دیدن خودش در حین حل مسئله با مواد قابل لمس، موضوع را با سرعت بیشتری یاد می‌گیرد. یک یادگیرنده‌ٔ شنیداری اگر بتواند به توضیح معلم و پاسخ او به سؤالاتش گوش دهد، موضوع را بهتر درک می‌کند و یادگیرنده‌ٔ فیزیکی نیز احتمالاً برای تمرین یک مفهوم جدید به استفاده از لگو، چرتکه یا سایر وسایل ملموس شمارش نیاز داشته باشد.
فهمیدن این‌که کودکتان یک یادگیرنده‌ٔ دیداری است؛ هرچند سبک یادگیری او ممکن است با گذشت زمان تغییر کند، یعنی زمانی راحت‌تر است که از بینایی و باصره برای کشف جهان استفاده کند، می‌تواند به شما کمک کند تا از نقطه‌ٔ قوت او بهره‌برداری کنید و روی دیگر سبک‌های یادگیری فیزیکی و شنیداری که ممکن است به تحریک بیشتری نیاز داشته باشند، کار کنید.
این نکات هم فقط یک تئوری و چیزی انتزاعی نیست. مطالعات نشان داده است که تطبیق آموزش با سبک یادگیری کودک می‌تواند عملکرد او در مدرسه را به میزان قابل توجهی بهبود دهد و در نظر گرفتن سبک یادگیری کودک یکی از معدود راهکارهایی است که پیشرفت دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه را در آزمون‌های مختلف بهبود می‌بخشد.
برای موفقیت یک کودک فراگیر دیداری در پیش‌دبستانی و مدرسه چه کار کنید؟
بهترین راه برای حمایت از کودکی با سبک یادگیری دیداری، تشویق علایق او و فراهم آوردن وسایلی است که برای یادگیری نیاز دارد. به فعالیت‌هایی که کودکتان از آنها لذت می‌برد توجه و سعی کنید از آن موضع به یادگیری نزدیک شوید. به عنوان مثال، اگر کودک شما بازی را دوست دارد، بازی‌های کارتی می‌تواند مهارت حافظه و تمرکز او را تقویت کند. به عنوان مثال، اگر فرزندتان نوشتن را دوست دارد، بگذارید هر قدر می‌خواهد تمرین کند. خواه یک عاشق کتاب باشد و خواه تازه شروع به خواندن کرده باشد، در خانه کتاب‌های زیادی در دسترسش بگذارید. همچنین کتاب‌های زیادی نیز در دسترسش بگذارید تا بتواند به تصاویر آنها نگاه کند یا برای خواندن کلماتشان تلاش کند. یکی از بهترین شاخص‌های پیش‌بینی‌کننده‌ٔ موفقیت در مدرسه، تعداد کتاب‌های در دسترس بچه‌ها در خانه و مدت‌‌زمانی است که والدینشان صرف کتاب خواندن با آنها می‌کنند و اگرچه این کار برای همه‌ٔ بچه‌ها توصیه نمی‌شود، اما فراگیران دیداری ممکن است از برنامه‌های آموزشی و گلچین‌شده و مناسب تلویزیون بهره ببرند، زیرا تماشا و مشاهده به یادگیری آنها کمک می‌کند. پس هرچند تلویزیون نیز می‌تواند برای این نوع از فراگیران یک ابزار یادگیری باشد، اما مادامی که محتوای برنامه‌هایش آموزشی باشند.
هر کاری که انجام می‌دهید، مطمئن شوید که فعالیت‌ها از نظر تکاملی متناسب هستند. بچه‌های کوچک‌تر سعی می‌کنند مفاهیم بنیادی مانند الفبا و شمارش را یاد بگیرند و برخی بچه‌های شروع به خواندن می‌کنند و کم‌کم کلیات جمع و تفریق را هم درک می‌کنند. بنابراین اگر کودک شما به تصاویر بهتر از کلمات پاسخ می‌دهد، برای تشویق مطالعه کتاب‌هایی شامل تصاویر جالب و متنوع پیدا کنید. اگر کودک شما حروف و کلمات را دوست دارد، وقت زیادی را صرف حروف الفبا کنید. برای ریاضیات و سایر درس‌ها نیز رویکرد مشابهی در پیش بگیرید، یعنی اگر کودکتان با سرعت بیشتری به تصاویر پاسخ می‌دهد، از تصاویر و نمودارها استفاده کنید و اگر اطلاعات چاپ‌شده را دوست دارد، از اعداد و ارقام استفاده کنید.
به‌طورکلی، بچه‌های کلاس اول، دوم و سوم شروع به یادگیری موضوعات تخصصی می‌کنند. آنها برای فهم ریاضی، شناخت علم و خواندن داستان‌های کلاسیک تلاش می‌کنند. بنابراین، اگر متوجه شدید که فرزندتان به تصاویر بهتر از کلمات پاسخ می‌دهد، برای تشویق مطالعه و کمک به او در فهم یک موضوع، کتاب‌هایی پیدا کنید که تصاویر جالبی متن آنها را همراهی می‌کند. به او یاد بدهید که برای فهم موضوع، بیشترین استفاده را از تصاویر، نمودارها و جدول‌ها ببرد. اگر فرزندتان یادگیرندۀ نوشتاری است، به او نشان بدهید که چگونه افکار و ایده‌های خود را در یک دفترچۀ خاطرات روزانه منظم کند و تشویقش کنید که در کلاس یادداشت بردارد.
چگونه نقاط ضعف کودک دیداری در زمینههای دیگر را رفع کنید؟
صرفاً به این دلیل که سبک یادگیری فرزندتان عمدتاً دیداری است و برای یادگیری چندان به دیگر سبک‌ها تکیه ندارد، به این معنا نیست که در مدسه ضعیف خواهد بود. پس اول، سعی کنید به یاد داشته باشید که سبک یادگیری فرزندتان الزاماً یک کاستی نیست و اگر نقطه‌ٔ قوت او یادگیری فیزیکی یا شنیداری نیست، لزوماً محکوم به داشتن مشکلاتی در مدرسه نیست. سبک‌های یادگیری هم ابدی و غیرقابل انعطاف نیستند و کودک شما با بزرگ‌تر شدن و کسب مهارت‌های جدید، از سبکی به سبک دیگر خواهد رفت. یادگیری فرایندی پیچیده است. فهمیدن سبک یادگیری فرزندتان فقط نوک کوه یخ است. آنچه اهمیت بیشتری دارد این است که شما از این دانش چه استفاده‌ای می‌برید.
گرچه فراهم آوردن فرصت‌های زیادی برای تحریک دیداری کودکتان، اگر یادگیرنده‌ٔ دیداری است اهمیت دارد، اما شما باید به سایر سبک‌های یادگیری نیز توجه کنید. حیاتی است که والدین روی حس‌های متعدد نیز کار کنند. به این ترتیب، کودک می‌تواند متعادل و چندجانبه باشد و از راهکارهای مختلف برای فهم اطلاعات جدید استفاده کند. برای تحریک یادگیری فیزیکی، به کودک خود فرصت مشارکت در فعالیت‌های عملی مثل مانند اوریگامی و آشپزی را بدهید و او را برای تقویت مهارت شنیداری به گوش دادن به موسیقی یا به آواز خواندن تشویق کنید.
همچنین می‌توانید به او نشان بدهید که چگونه قوی نبودن خود در زمینههای نیازمند مهارت‌های شنیداری و فیزیکی را جبران کند. به عنوان مثال، اگر در کلاس درس، معلم از هیچ ابزار دیداری برای کمک به توضیح یک موضوع استفاده نمی‌کند، ممکن است فرزندتان چیز زیادی از سخنان معلم را دریافت نکند. اگر این اتفاق‌ها اغلب می‌افتد، به او بگویید که نزدیک معلم بنشیند تا بتواند هنگام صحبت چهره‌ٔ او را تماشا کند یا اگر معلم در حال صحبت کردن در مورد موضوعی از کتاب است، درحین گوش کردن به او، متن کتاب را نیز دنبال کند.
وقتی هم در خانه هستید، تا آنجا که ممکن است، دستورات کلامی را با نشانه‌های بصری همراه کنید. مثلاً، وقتی می‌خواهید جایی بروید، هنگام گفتن «برو به چپ، بعد راست» از دستتان استفاده کنید یا وقتی می‌خواهید اسباب‌بازی‌هایش را در قفسۀ مشخصی بگذارد، هنگام گفتن «وسایلت رو اونجا بذار» با دست به محل قفسه اشاره کنید.
در پایان، مهم‌تر از هر چیزی این است که صرف‌نظر از سبک فراگیری فرزندتان، یادگیری او را تغذیه و حمایت کنید. از سرنخ‌هایش پیروی کنید و روی توانمندی کلی و همه‌جانبه تمرکز کنید، نه صرفاً برتری در برخی موضوعات. فرزندپروری خوب مهم‌ترین نقش را دارد و برای یادگیری و کشف دانش ضروری است.
