علائم هشدار اختلالات یادگیری در کودکان را بدانید
اختلالات یادگیری چیست و علائم اولیۀ هشداردهندۀ اختلال یادگیری در کودکان کدام است؟ در این مطلب با علائم اختلال یادگیری در کودکان آشنا شوید.
اختلال یادگیری در کودک
در دوران پیشدبستانی و کودکستان، کودکان با آماری متفاوت و سبکهای مختلفی یاد میگیرند. اما اگر فرزند شما مشکل قابل توجهی با اعداد، حروف یا گفتار دارد، ممکن است دچار اختلال یادگیری یا ناتوانی یادگیری باشد. اختلالات یادگیری دستهای از اختلالات هستند که از نحوۀ پردازش اطلاعات توسط مغز ناشی میشوند و درک برخی مفاهیم را دشوار میکنند.
کودک دارای اختلال یادگیری ممکن است داستانی را که برایش میخوانند کاملاً بفهمد، اما بعداً نمیتواند به سؤالات مربوط به آن پاسخ دهد. یک کودک دیگر ممکن است به راحتی حروف الفبا را از حفظ بخواند، اما وقتی به حروف الفبا به طور جداگانه اشاره شود، نمیتواند آن حروف را نام ببرد. کودک دیگر ممکن است برای چیدن پازل، بستن بند کفش یا دکمههای لباسش مشکل داشته باشد.
برخی کودکان بزرگتر ممکن است در شمارش اعداد صفر تا ۱۰۰ با صدای بلند خبره باشند، اما نمیتوانند فهرستی از اعداد را به درستی روی کاغذ بنویسند و برای برخی از کودکان، نوشتن به شکلی خوانا غیرممکن است، حتی اگر دقیقاً بدانند که میخواهند چه چیزی بنویسند.
اگر این دشواریها شبیه مشکلات فرزندتان شماست، او ممکن است دارای اختلال یادگیری باشد. یادتان باشد ما داریم در مورد بچههایی با ضریب هوشی نرمال صحبت میکنیم. موضوع این است که اطلاعاتی که از چشمها و گوشها وارد میشود درست ترجمه و معنی نمیشود و آنچه بیان میشود پاسخ صحیح نیست. به عبارت دیگر، این کودکان مشکل هوش ندارند.
علائم اختلال یادگیری در کودکان
اختلالات یادگیری اغلب به سه دسته تقسیم میشوند که شامل اختلالات گفتاری یا زبانی؛ مشکل در مهارتهای خواندن، نوشتن یا ریاضی؛ و طیفی از اختلالات دیگر مانند مشکل در هماهنگی حرکتی، مهارتهای حرکتی یا حافظه است. گاهی اوقات واضح است که کودک دچار یک نوع اختلال، مثل خوانشپریشی یا محاسبهپریشی است، اختلالاتی که به ترتیب مهارتهای خواندن و ریاضی را مختل میکند اما این نیز معمول است که کودکان ترکیبی از اختلالات مختلف را داشته باشند. اختلالات نقص توجه یا همان اختلال کمتوجهی-بیشفعالی به خودی خود اختلالات یادگیری نیستند، اما کودکان دارای اختلالات یادگیری اغلب مشکلات نقص توجه نیز دارند. بهطورکلی علائم اختلال یادگیری در کودکان در سنهای مختلف به شکل زیر است:
علائم اختلال یادگیری در کودکان پنج ساله و کوچکتر چیست؟
علائم هشدار که میتواند نشاندهندۀ اختلال یادگیری در کودکان پنج ساله و کوچکتر باشد عبارتند از:
- تأخیر در گفتار
- مشکلات تلفظی
- مشکل در یادگیری کلمات جدید
- مشکل در یادگیری خواندن
- مشکل در یادگیری اعداد، الفبا، روزهای هفته یا رنگها و اشکال
- تمرکز ضعیف
- مشکل در دنبال کردن از دستورالعملها
- مشکل در در دست گرفتن مدادشمعی یا خودکار
- مشکل در بستن دکمه، کشیدن زیپ و بستن بند کفش
علائم اختلال یادگیری در کودکان پیشدبستانی چیست؟
علائم و نشانههای اختلال یادگیری در کودکان پیشدبستانی میتواند موارد زیر باشد:
- تأخیر در گفتار
- مشکلات تلفظی
- مشکل در یادگیری کلمات جدید
- مشکل در یادگیری خواندن
- مشکل در یادگیری اعداد یا حروف الفبا
- بازۀ توجه کوتاه
- مشکل در دنبال کردن از دستورالعملها
- مشکل در در دست گرفتن مدادشمعی یا خودکار
علائم اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول تا سوم چیست؟
علائم و نشانههای اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول تا سوم به شکل زیر است:
- مشکلات تلفظی
- مشکل در یادگیری اطلاعات یا مهارتهای جدید
- مشکل در ارتباط دادن ترکیبات حروف با صداها
- هنگام خواندن یا نوشتن به طور پیوسته حروف و کلمات را با هم قاتی کند. برای مثال از «ت» به جای «ب» یا «تارک» «کارت» استفاده کند.
- بازۀ توجه کوتاه
- مشکل در دنبال کردن دستورالعملها
- مشکل در در دست گرفتن مدادشمعی یا خودکار
- هماهنگی حرکتی ضعیف، مستعد بودن برای برخورد به اشیا یا زمین خوردن
چگونه میتوان کودکتان را برای اختلالات یادگیری ارزیابی کنید؟
تشخیص اختلالات یادگیری موضوعی بحثبرانگیز است. برخی از کارشناسان معتقدند که در مورد آنها بیشتشخیصی (Overdiagnosed) وجود دارد و اختلالات یادگیری، به نوعی ظرفی دم دست است که بسیاری از تفاوتهای نرمال در سبکهای یادگیری را به آن حواله میدهند. بیشتشخیصی یا تشخیص مازاد به معنای نشخیص بیماریهایی است که هرگز علائمی ایجاد نکرده یا باعث مرگ نمیشوند، و بدون اینکه نیازی باشد مردم را به بیمار تبدیل میکنند.
بنابراین، تشخیص اختلالات یادگیری در کودکان پیشدبستانی و کودکان زیر شش یا هفت سال، مخصوصاً مسئلهای جنجالی است، زیرا آنها با سرعتهای فوقالعاده متفاوتی یاد میگیرند. طبق گفتههای بیشتر کارشناسان، اختلالات یادگیری را تا قبل از رسیدن کودک به کلاس سوم نمیتوان با قطعیت تشخیص داد، ولی این بدان معنا نیست که باید هر گونه نگرانیای را که در حال حاضر دارید، نادیده بگیرید! چون تشخیص دقیق مهم است و مداخلۀ زودهنگام میتواند تفاوت زیادی در آیندۀ تحصیلی فرزندتان ایجاد کند.
برخی از معیارهای تشخیص یک اختلال یادگیری ممکن است تا سالهای اول مدرسۀ ابتدایی آشکار نشود. اما هر گونه تأخیر تکاملی را میتوان و باید از دوران شیرخوارگی ارزیابی کرد. انواع مختلفی از خدمات مداخلۀ اولیه وجود دارد که میتواند این تأخیرها را هدف بگیرد و اگر کار روی این مهارتها از سن پایین شروع شود نفع بسیار زیادی به کودکان میرساند؛ مداخلۀ زودهنگام میتواند به آنها در رسیدن به پتانسیل کامل فردی و تحقق همۀ استعدادهایشان کمک کند. اگر نگران مهارت فرزندتان در زمینۀ خواندن، نوشتن، اعداد یا گفتار هستید، در مورد آن با افرادی که فرزندتان را میشناسند، مثلاً با مربی یا معلم او صحبت کنید.
معلمان معمولاً در تشخیص علائم هشداردهندۀ اختلال یادگیری خبره هستند. اگر معلم فرزندتان قبلاً به این موضوع اشارهای نکرده است، در مطرح کردن نگرانیهای خود تردید نکنید. با پزشک فرزندتان نیز صحبت کنید.
گاهی اوقات آنچه حدس میزنید یک اختلال یادگیری باشد، فقط پسرفت یا مشکلی موقت است که فرزندتان از آن عبور خواهد کرد. اما بهتر است منتظر نمانید و درصورتیکه پیشرفت فرزندتان از نظر شما غیرعادی است، اگر به غریزۀ خود اعتماد کنید و با معلم یا پزشک او در مورد ارزیابی مشورت کنید، به فرزندتان لطف خواهید کرد.
در ارتباط با کودکان پیشدبستانی، در بسیاری از موارد بهترین توصیه این است که منتظر بمانید و ببینید چه میشود. فرزند شما ممکن است با یک مشکل موقت روبهرو باشد، اما طی مدت کوتاهی این عقب افتادن خود را جبران کند. همین حکم را میتوان برای بیشتر بچههای کودکستانی نیز صادق دانست، اما گاهی اوقات علائم اختلال یادگیری در همین سن هم قوی و آشکار است.
فرزند شما برای ارزیابی اختلالات یادگیری، که معمولاً توسط روانشناس کودک، عصبروانشناس، متخصص اطفال عصبی-تکاملی یا روانپزشک انجام میشود، به ارزیابی رسمی نیاز دارد تا به طور قطع مشخص شود که مشکلی وجود دارد یا نه. ارزیابی در یک محیط اداری انجام میشود و چند ساعت طول میکشد. از کودک خواسته میشود تا تکالیف مختلفی را با استفاده از اسباب بازیها و وسایل آموزشی انجام دهد.
آموزش و پرورش منطقه یا معلمان آموزشهای ویژه باید به ارزیابی کمک کنند اما ممکن است توصیه کنند تا هفت یا هشت سالگی فرزندتان صبر کنید. گاهی اوقات معلمان و پزشکان متوجه علائم اولیۀ یک اختلال نمیشوند. اگر فکر میکنید همین شرایط در مورد فرزند شما صدق میکند، شاید مجبور شوید برای ارزیابی شدن فرزندتان به مسئولان مربوطه فشار بیاورید. به غریزۀ خود به عنوان یک والد اعتماد کنید، چون پزشکان اطفال و دیگران چیزهای زیادی در این مورد میدانند، اما همۀ آنها در این زمینه آموزش ندیدهاند.
برای کمک به کودک دارای اختلال یادگیری چه میتوان کرد؟
اختلالات یادگیری دائمی و همیشگی هستند اما برای کمک به فرزندتان برای جبران اختلال و یادگیری دور زدن مشکلات، کارهای زیادی قابل انجام است. به عنوان مثال، یک معلم دلسوز میتواند مطالب را به روشهای مختلف ارائه دهد و فرزند شما میتواند مهارتها را بارها و بارها در محیطی حمایتگر و صبورانه تمرین کند. کودکان دارای اختلال یادگیری میتوانند یاد بگیرند و یاد میگیرند.
به عنوان والدین، یکی از مهمترین کارهایی که میتوانید انجام دهید این است که از فرزند خود حمایت کنید و به او در داشتن تجربیات مثبت در ارتباط با یادگیری کمک کنید. هدف این است که بر نقاط قوت فرزند خود تمرکز کنید. اگر او با الفبا مشکل دارد اما حیوانات را دوست دارد، این علاقه را تشویق کنید و به او کمک کنید تا متخصص حیوانات شود.
با تشویق مهارتها و علائق کودک، عزت نفسش را افزایش دهید. فعالیتهایی را برنامهریزی کنید که میدانید فرزندتان میتواند انجام دهد و در آنها موفق خواهد بود.
سعی نکنید خودتان در زمینۀ درمان اختلالات یادگیری متخصص شوید. وظیفۀ شما این است که تشویق و دلگرمی، عشق و صبوری نشان دهید و به دنبال متخصصانی باشید که مهارتهای لازم برای کمک به یادگیری فرزندتان را دارند.
مشاورۀ روانشناس نیز مهم است. کودکان دارای به اختلالات یادگیری اغلب احساس شکست میکنند که منجر به عزت نفس پایین آنها میشود. این کودکان اغلب کلافه و سرخورده هستند و سرخوردگی آنها میتواند به خشم تبدیل شود. مسائل عاطفی یا روانی، مهمتر از یادگیری این مورد است که دو به علاوه دو میشود چهار!
والدین باید بیاموزند که چگونه طغیانهای عاطفی فرزند خود را کنترل کنند. اگرچه عقل متعارف میگوید شما نباید کودکی را که المشنگه به پا کرده است یا گریه میکند تشویق کنید، اما این نوع تخلیۀ احساسی میتواند برای کودکان دارای اختلال یادگیری مفید باشد. اگر در این مواقع نزدیک فرزندتان بمانید و به او بگویید که دوستش دارید و میدانید که شرایط برایش سخت است، به او نشان میدهید که مجبور نیست تنها بجنگد، چون شما برای کمک به او همیشه در کنارش خواهید بود. به یاد داشته باشید که از خودتان نیز مراقبت کنید، زیرا مطمئناً والد کودکی با مشکلات یادگیری بودن استرسزاست.
