انواع شیرخشک
چند نوع شیرخشک در بازار وجود دارد؟ کدام شیرخشک بیشتر مواد مورد نیاز کودکان را تأمین میکند؟ بهترین شیرخشکی که میتوان به کودک داد کدام است؟ والدینی که چه به اجبار و چه به انتخاب خودشان تغذیه با شیرخشک را برای فرزندشان انتخاب میکنند بهتر است پاسخ سؤالات بالا را بدانند. با مطالعۀ این مطلب میتوانید با موارد ضروری دربارۀ انواع شیرخشک که میتواند بر اساس مواد تشکیلدهنده و فرم و شکل شیرخشک موجود در بازار باشد آشنا شوید.
انواع شیرخشک بر اساس مواد تشکیلدهنده
برای پاسخ به نیازهای هر کودک، ممکن است شیرخشک خاصی استفاده شود. به همین دلیل، انواع مختلفی از شیرخشکها با ویژگیها و ترکیبات متفاوت ساخته شده و بهتر است سعی نکنید خودتان به تنهایی برای انتخاب شیرخشک تصمیم بگیرید. پزشک کودک شما میتواند متناسب با شرایط فرزندتان، شیرخشک مناسب را به شما معرفی کند. پس از تجویز پزشک، شما با آگاهی از ویژگیهای شیرخشک منتخب میتوانید آن را به درستی خریداری کنید. انواع شیرخشک بر اساس مواد تشکیلدهنده شامل موارد زیر است:
شیرخشک بر پایۀ شیر گاو
مادۀ اصلی بیشتر شیرخشکهایی که امروزه موجود است شیر گاو است. معمولاً کودکان تا یک سالگی قادر به هضم کردن پروتئین شیر گاو نخواهند بود، بنابراین پروتئین موجود در این نوع شیرخشک تا حد زیادی تغییر داده میشود تا هضم آن برای کودک آسان باشد. این شیرخشک دارای روغنهای گیاهی، ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز کودکان است و در بیشتر مواقع با آهن غنی شده است. بیشتر کودکانی که با شیرخشک تغذیه میشوند یا در کنار شیر مادر، شیرخشک را به عنوان مکمل غذایی میخورند، از این نوع شیرخشک استفاده میکنند، زیرا میزان مناسبی از پروتئین، کربوهیدرات و چربی را دارد. اگر کودک شما به موقع متولد شده است، هیچ مشکلی نداشته و دارای وزن مناسب باشد، احتمالاً پزشک در ابتدا این نوع شیرخشک را به شما پیشنهاد میدهد.
شیرخشک هایپوآلرژنیک یا HA
ممکن است بعضی کودکان به پروتئینهای موجود در شیرخشک آلرژی داشته یا در جذب مواد مغذی دارای مشکل باشند. این مسئله در بین نوزادان زودرس بیشتر شایع است. در بعضی شیرخشکها پروتئینهای موجود در شیر طوری پردازش و کوچک شده است که هضم آن برای این کودکان آسان باشد. این شیرخشکها که هایپوآلرژنیک نام میگیرد به سه دسته تقسیم میشود که با نامهای نیمههیدرولیز، هیدرولیز و شیرخشک بر پایۀ آمینواسید شناخته میشود. این نامها ممکن است به نظر شما پیچیده باشد اما آنها فقط توضیح میدهند که در هر کدام از این شیرخشکها، پروتئینها تا چه حدی شکسته شده است تا هضم آن برای کودک آسان باشد.
در شیرخشکهای نیمههیدرولیز پروتئین به بخشهای کوچکی تقسیم میشود. تحقیقات نشان میدهد که شیرخشکهای نیمههیدرولیز در مقایسه با شیرخشکهای بر پایۀ شیر گاو حساسیت را کاهش میدهد اما کاملاً مانع از آن نمیشوند. در شیرخشکهای بر پایۀ آمینواسید پروتئینها به کوچکترین واحد پروتئینی ممکن تبدیل میشوند. بنابراین بسته به وضعیت کودک شما ممکن است پزشک هر کدام از این شیرخشکها را برای او تجویز کند. اگر کودک شما عارضهای پوستی مانند اگزما داشته باشد نیز، ممکن است پزشک شیرخشکهای هایپوآلرژنیک را به شما پیشنهاد کند.
شیرخشک بر پایۀ سویا
این نوع شیرخشک از پروتئینهای سویا، روغنهای گیاهی، نشاستۀ ذرت یا ساکارز ساخته شده و گاهی با آهن غنی شده است. پروتئینهای گیاهی درون این شیرخشک تا حد امکان تغییر داده شده است تا گوارش آن برای کودک آسان باشد. به یاد داشته باشید اگر کودکتان به یک ماده در شیرخشک مبتنی بر شیر گاو حساسیت داشته باشد ممکن است نتواند شیرخشک مبتنی بر سویا را نیز مصرف کند. برای مثال، بسیاری از کودکانی که آلرژی شیر گاو مرتبط با ایمونوگلوبولین E دارند به پروتئین سویا هم حساسیت نشان میدهند، پس بهتر است بدون تجویز پزشک به کودکتان شیرخشکهای مبتنی بر سویا ندهید. شیرخشک بر پایۀ سویا گزینۀ مناسبی برای خانوادههای گیاهخوار است. علاوه بر این برخی دلایلی که ممکن است شما شیرخشک بر پایۀ سویا را مصرف کنید موارد زیر است:
کمبود گذرای لاکتوز: عدم تحمل لاکتوز به طور موقت که به علت عفونت در دستگاه گوارش ایجاد شده است. علائم عدم تحمل لاکتوز میتواند دردهای دل کودک و نفخ شکم، مشکل اسهال، تهوع یا استفراغ و بازگشت اسید معده به مری باشد.
گالاکتوزمی: یک نوع اختلال ارثی نادر است که در آن بدن فرد توان شکستن و تجزیۀ گالاکتوز را که نوعی قند موجود در شیر برای تولید انرژی استٰ ندارد.
کمبود مادرزادی لاکتوز: این مسئله یک اختلال مادرزادی بسیار نادر است و در آن آنزیمی که لاکتوز قند را در بدن میشکند، در بدن کودک خیلی کم وجود دارد یا اصلاً وجود ندارد. این مشکل با علائم عدم تحمل لاکتوز در کودک مشخص میشود و ممکن است مشکلی تهدیدکننده برای زندگی نوزاد باشد.
شیرخشک فاقد لاکتوز LF
عدم تحمل لاکتوز یا ناتوانی در هضم لاکتوز در نوزادان خیلی کم اتفاق میافتد. همچنین بعضی نوزادان ممکن است در یک دورۀ محدود نتوانند لاکتوز را به خوبی هضم کنند و دچار مشکلاتی شوند. متخصص اطفال کودک شما میتواند تشخیص دهد که کودک شما نمیتواند لاکتوز را هضم کند. در این صورت ممکن است برای کوچولویتان شیرخشک سویا یا شیرخشکهایی که به جای لاکتوز حاوی قندهایی مانند شربت ذرت است تجویز کند.
شیرخشک مخصوص نوزادان زودرس یا کموزن
نوزادان زودرس یا کموزن ممکن است نسبت به نوزادان کامل نیاز بیشتری به کالری و دیگر مواد غذایی داشته باشند. شیرخشک مخصوص این نوزادان معمولاً حاوی کالری و پروتئین بیشتری نسبت به شیرخشکهای دیگر است. همچنین دارای نوعی چربی به نام تریگلیسرید دارای زنجیرۀ متوسط است که آسانتر جذب میشود. در برندهای مختلف این نوع شیرخشک، مقدار تریگلیسرید دارای زنجیرۀ متوسط متفاوت است و باز هم متخصص اطفال میتواند در انتخاب برند مناسب فرزندتان به شما کمک کند.
شیرخشک متابولیک
این نوع شیرخشک برای کودکانی با بعضی عارضهها که ممکن است به تغذیۀ خاصی نیاز داشته باشند تولید میشود. در ایران برای هر فردی که به شیرخشکهای متابولیک نیاز دارد، سهمیۀ خاصی تعیین میشود. اگر کودک شما طبق نظر پزشک نیاز به شیرخشک متابولیک داشته باشد، میتوانید با ثبتنام در سامانۀ مربوط و پر کردن فرم اطلاعات میزان مورد نیاز شیرخشک فرزندتان را دریافت کنید.
شیرخشکهای ویژه
هر روز شیرخشکهای جدیدی وارد بازار میشود. در بیشتر موارد نسبت پروتئینهای این نوع شیرخشکها شبیه شیر مادر است و دارای ترکیبات ویژهای نسبت به سایر شیرخشکهاست. شیرخشکهای ویژه معمولاً این وعده را به مادران میدهد که به گوارش کودکان و رفع مشکلاتی مثل کولیک نوزادی کمک خواهد کرد. دستگاه گوارش کودکان در شش ماه اول زندگیشان میتواند سازگاری زیادی را تجربه کند. بنابراین، موارد بسیار کمی وجود دارد که ممکن است فرزند شما به یک شیرخشک خاص نیاز داشته باشد. این شیرخشکها عموماً گرانتر از سایر شیرخشکهاست اما طبق بررسیها ممکن است تفاوت قابل توجهی در ارزش غذایی بین آنها وجود نداشته باشد. پس بهتر است قبل از خرید و انبار کردن این نوع شیرخشکها برای فرزندتان اجازه دهید پزشک کودک تعیین کند که او به چه شیرخشکی احتیاج دارد.
انواع شیرخشک بر اساس شکل و فرم
شیرخشکها چند شکل دارد که اغلب دو شکل آن در بازار بیشتر موجود است. این دو مدل معمولتر میتواند به شکلهای زیر باشد:
شیرخشک پودری
احتمالاً زمانی که واژۀ شیرخشک را میشنوید تصویر این نوع شیرخشک در ذهنتان تداعی شود. شیرخشک پودری اقتصادیترین نوع شیرخشک و به دلیل تولید زبالۀ کمتر بیشتر با محیط زیست سازگار است. این نوع شیرخشک فضای نسبتاً کمی را هنگام حمل و نقل، در کابینت آشپزخانه یا در سطل زبالۀ خانهٔ شما میگیرد، زیرا یک عدد از آن برای مدتی غذای کودک شما را تأمین میکند. آماده کردن شیرخشک پودری زمان میبرد و باید دستورات روی هر قوطی خاص شیرخشک را دقیقاً دنبال کنید تا بتوانید برای کودکتان غذایش را آماده کنید. بعد از باز کردن قوطی نیز معمولاً تا یک ماه میتوانید از آن استفاده کنید اما در هر صورت تاریخ تولید و انقضای روی قوطی را حتماً نگاه کنید.
شیرخشک مایع یا شیر مصنوعی مایع
شیر مایع نوزاد راحتترین نوع شیرخشک برای استفاده است. نیازی به مخلوط کردن و اندازهگیری ندارد، فقط کافی است درش را باز کنید و در یک شیشهشیر یا لیوان بریزید تا به کودک بدهید. این نوع شیرخشکها معمولاً از شیرخشکهای پودری گرانتر است. هنگام خرید، داروخانه این نوع شیرخشکها را از یخچال یا محل نگهداری خاصی به شما میدهد و پس از باز شدن نیز طول عمر کمی دارد و باید طی ۴۸ ساعت مصرف شود. چون هر قوطی شیر مایع را فقط یک بار میتوان استفاده کرد، به همین دلیل باید در تعداد خریداری شود و فضای بیشتری نسبت به شیرخشک پودری اشغال میکند. همچنین، از آنجا که شیرهای مصنوعی مایع اغلب رنگشان از شیرخشکهای پودری تیرهتر و کرم رنگ است، بسیاری از مادران میگویند که شیرخشک آماده احتمال بیشتری برای لک کردن لباسهای نوزاد دارد.
