عدم تحمل لاکتوز در کودکان
عارضهٔ آلرژی واکنشی از طرف سیستم ایمنی بدن است، درحالیکه عدم تحمل لاکتوز یک عارضهٔ گوارشی است. در این مطلب میتوانید بیشتر با عدم تحمل لاکتوز در کودکتان از شروع تا درمانش آشنا شوید.
عدم تحمل لاکتوز
عدم تحمل نسبت به لاکتوز بدان معناست که بدن نمیتواند لاکتاز کافی تولید کند. آنزیم مورد نیاز برای هضم لاکتوز که قند اصلی در شیر گاو و سایر محصولات لبنی است، لاکتاز نامیده میشود. در نتیجه، لاکتوز هضمنشده در روده باقی میماند و مشکلات گوارشی ایجاد میکند. این مشکلات معمولاً آزاردهندهاند اما خطرناک نیستند.
کودکانی که زودتر از موعد متولد میشوند، گاهی اوقات برای مدتی نمیتوانند مقادیر کافی از آنزیم لاکتاز تولید کنند. سطح لاکتاز بدن جنین معمولاً در پایان سه ماهۀ سوم بارداری افزایش مییابد. اما مورد واقعی عدم تحمل لاکتوز معمولاً در سالهای تحصیلات ابتدایی یا سالهای نوجوانی خود را نشان میدهد. اگرچه این امکان هست که علائم زودتر آشکار شود، اما بعید است که یک کودک شیرخوار کوچک عدم تحمل لاکتوز داشته باشد.
تفاوت آلرژی با عدم تحمل لاکتوز
آلرژی واکنش سیستم ایمنی بدن است، ولی عدم تحمل لاکتوز یک عارضهٔ گوارشی است. با این حال، علائم آنها میتوانند مشابه باشند. برای مثال دردهای شکمی یا عارضهٔ اسهال پس از مصرف محصولات لبنی ممکن است به دلیل آلرژی به شیر یا عدم تحمل لاکتوز ایجاد شود. اگر کودکتان پس از هر بار خوردن فرآوردههای لبنی یک راش خشک و خارشدار، یا خارش و ورم صورت، لبها، دهان یا علائمی مانند کهیر، آبریزش چشم یا آبریزش بینی را تجربه میکند ممکن است به یکی از پروتئینهای موجود در شیر گاو آلرژی داشته باشد.
علل و عوامل ایجاد عدم تحمل لاکتوز
کارشناسان و پزشکان هنوز نمیدانند چرا برخی افراد عدم تحمل لاکتوز دارند و برخی دیگر ندارند، اما این عارضه نادر نیست. اما ژنتیک در این عارضه نقش مهمی بازی میکنند.
در موارد نادر، ممکن است کودکی با عدم تحمل لاکتوز متولد شود که برای این حالت باید هر دو والد ژن مربوط به این نوع عدم تحمل لاکتوز را به نوزاد منتقل کنند. کودک از زمان تولد، مبتلا به اسهال شدید خواهد بود و قادر نیست لاکتوز موجود در شیر مادرش یا شیر خشک تهیهشده از شیر گاو را تحمل کند. او به یک شیر خشک مخصوص فاقد لاکتوز نیاز خواهد داشت. اگر کودک شما مورد شدیدی از اسهال داشته، ممکن است بدن او به طور موقت در تولید لاکتاز مشکل پیدا کند و ممکن است علائم عدم تحمل لاکتوز را برای یک یا دو هفته نشان دهد.
برخی داروها نیز میتواند باعث کاهش سطح لاکتاز تولیدی بدن شود و این منجر به عدم تحمل موقت لاکتوز شود. افراد مبتلا به عارضههای طولانیمدتی که روی رودههای شخص تأثیر میگذارد مانند بیماری سلیاک یا بیماری کرون، گاهی از تحمل لاکتوز نیز رنج میبرند.
علائم عدم تحمل لاکتوز
اگر کودک شما لاکتوز را تحمل نمیکند، ممکن است ۳۰ دقیقه تا دو ساعت پس از خوردن شیر مادر یا فرآوردههای لبنی مانند پنیر یا ماست یعنی بعد از شش ماهگی که خوردن مواد غذایی جامد را شروع کرده است، دچار اسهال، دلپیچه، نفخ یا گاز معده شود. همچنین حتماً میدانید که کودکان نباید تا قبل از یک سالگی شیر گاو بخورند.
برخی از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز میتوانند مقادیر کمی از مواد لبنی را بخورند بدون اینکه علام عدم تحمل را بروز دهند اما بقیهٔ افراد مبتلا به این عارضه با هر بار خوردن غذایی که حتی حاوی مقدار اندکی لاکتوز است، دچار ناراحتی میشوند.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز
باز هم بسیار بعید است که کودکتان در سن کم، علائم عدم تحمل لاکتوز را نشان دهد، اما میتوانید در این مورد با پزشک خود صحبت کنید. پزشک با پرسیدن سؤالاتی در مورد علائم کودک در تشخیص مشکل کمک خواهد کرد. او ممکن است پیشنهاد کند که برای چند هفته همهٔ مواد غذایی حاوی لاکتوز را از رژیم غذایی کودک حذف کنید تا ببینید که علائم او از بین میرود یا خیر.
درمان یا پیشگیری از عدم تحمل لاکتوز
متأسفانه، این عارضه قابل درمان یا پیشگیری نیست اما در صورت ابتلای کودکتان به آن کارهایی هست که میتوانید برای کمک به او انجام دهید. برخی از این کارها شامل موارد زیر است:
برچسب مواد غذایی را بخوانید: شما باید از محصولات لبنی و تمام مواد غذایی دیگری که حاوی لاکتوز هستند پرهیز کنید. به عنوان مثال، برخی از غذاهای ظاهراً بیضرر حاوی فرآوردههای شیر هستند مثل پودرهای آمادهٔ پنکیک و کیک، غلات صبحانه یا کورنفلکسها، سوپ و پورهٔ سیبزمینی آماده، مارگارین، سس سالاد، نانها و گوشتهایی مانند کالباس و ژامبون. در برچسب روی محصولات غذایی به دنبال ترکیباتی مانند آب پنیر، دلمهٔ پنیر، فرآوردههای جانبی شیر، مواد جامد خشک شیر یعنی مواد جامد شیر مثل پروتئین، چربی، قند، مواد معدنی و ویتامینهای شیر باشید که از خشک کردن کامل شیر به دست میآید و از دادن آنها به کودکتان خودداری کنید.
پودر شیر بدون چربی استفاده کنید: محصولات حاوی ترکیبات شیر یا سایر آلرژیزاهای رایج باید به روشنی در برچسب محصول قید شود، اگر این گونه نبود، آن محصول را نخرید، چون این قانون کار شما را بسیار سادهتر میکند.
واکنشهای کودک را زیر نظر بگیرید: برخی از افرادی که عدم لاکتوز دارند میتوانند مقادیر کمی از لاکتوز را بدون مشکل هضم کنند، درحالیکه بقیه به کمترین مقادیر نیز حساس هستند. شما احتمالاً با آزمون و خطا یاد میگیرید که کودکتان چه مقدار از مواد غذایی لبنی را میتواند بدون مشکل تحمل کند. به عنوان مثال، برخی پنیرها کمتر از انواع دیگر پنیر لاکتوز دارند بنابراین هضم شدن آنها ممکن است آسانتر باشد. بهطورکلی، ماست پروبیوتیک آسانتر از شیر و دیگر فرآوردههای لبنی هضم میشود، زیرا باکتریهای سالم موجود در آن به تولید لاکتاز کمک میکنند.
اما اگر کودک شما حساسیت بالایی به لاکتوز دارد، باید از همهٔ منابع لاکتوز پرهیز کنید. اگر خیلی حساس نیست، ممکن است بتوانید مقادیر کمی از غذاهای لبنی مناسب را به او بدهید. اگر کودکتان محصولات لبنی را همراه با غذاهای دیگر بخورد، ممکن است تحمل آنها برایش راحتتر باشد.
تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک را تأمین کنید: اگر متوجه شدید که با رشد کودک باید محصولات لبنی را از رژیم غذایی او حذف کنید، باید مطمئن شوید که او منابع دیگر کلسیم را که به تقویت و رشد استخوانها و دندانها کمک میکند، به مقدار کافی دریافت خواهد کرد. منابع غیرلبنی کلسیم شامل سبزیجات برگدار، آب میوه و شیر غنیشده با سویا، توفو، کلم بروکلی، ماهی قزل آلا، پرتقال و نانها و مواد غذایی غنیشده با کلسیم است.
سایر مواد مغذی که باید در صورت حذف مواد لبنی از رژیم غذایی کودک مورد توجه باشند ویتامین A و D، ریبوفلاوین یا همان ویتامین B۲ و فسفر است. مشاوره با یک متخصص تغذیه میتواند مفید باشد. همچنین در حال حاضر محصولات لبنی بدون لاکتوز در بسیاری از فروشگاههای مواد غذایی موجود است. این محصولات تمام مواد مغذی فراوردههای لبنی معمولی را منهای لاکتوز آنها دارند.
و در نهایت، اگر متوجه شوید که تأمین تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک بدون خوردن فرآوردههای لبنی دشوار است، با پزشک خود در مورد اینکه آیا استفاده از مکملها میتواند برای کودکتان مفید باشد صحبت کنید.
