حس لامسه در کودکان شیرخوار
لامسه یکی از حسهای کلیدی کودک، به ویژه در هفتههای اول بعد از تولدش است. این حس نقشی حیاتی در کمک به شما برای ایجاد پیوند عاطفی بازی میکند. لامسه همچنین به کودک کمک میکند نیازها و خواستههایش را به شما انتقال دهد، با افراد دیگر تعامل کند و محیط اطرافش را بررسی کند. در این مطلب میتوانید با چگونگی رشد کامل شدن این حس در کودکان از زمان بارداری شما تا پایان یک سالگی و راهکارهایی برای کمک به تقویت این احساس در کودکان شیرخوار آشنا شوید.
سن شروع احساس لامسه در کودک
حس لامسهٔ کودکان از هفتهٔ هفتم یا هشتم بارداری شروع به شکلگیری میکند و تا هفتهٔ ۱۱ بارداری، کودک شروع به انجام حرکات ریزی در رحم میکند. این حرکات اولین کشف و بررسیهای کودک در حین لمس محیط رحم و بدنش است. این حس در طول سال اول زندگی کودک و پس از آن باز هم به رشدش ادامه میدهد.
شما از طریق لمس کردن مثل وقتی او را در آغوش میگیرید، شیر میدهید و تغذیه میکنید، حمام میکنید، نوازشش میکنید و تسکین میدهید، اولین ارتباطها را با کودکتان برقرار میکنید. بعدتر، کودک از حس لامسهاش برای بررسی و ارزیابی بافت، جنس و شکل جهان اطرافش استفاده میکند.
روند رشد حس لامسه در کودک
کودکان با پوستی فوقالعاده حساس به دنیا میآیند و برخی از قسمتهای بدنشان از جمله دهان، گونهها، صورت، دستها، شکم و پاشنهٔ پاها بیشتر به لمس حساس هستند. این ویژگی در طول بزرگ شدن کودک رشد میکند که به ترتیب زیر خواهد بود:
دورهٔ نوزادی: برای یک نوزاد، تماس پوست با پوست بخشی حیاتی از ایجاد پیوند عاطفی و برقراری ارتباط است. او از لمس شدن پوستش توسط شما تسکین پیدا میکند. همچنین میتواند با رفلکس چنگ زدن به لمس شدن پاسخ دهد. اگر کف دستش را نوازش کنید، انگشتانش را دور انگشتان شما حلقه میکند و آنها را محکم میگیرد. به همین شکل، اگر شیئی را کف دستش بگذارید میتواند آن را بگیرد. بیشتر رفلکسهای کودک با بزرگ شدنش ناپدید میشود.
دهان کودکتان نیز بسیار حساس است. او از دهانش نیز به عنوان راه دیگری برای یادگیری و بررسی جهان استفاده میکند. اگر با ملایمت گونهٔ کودک را لمس کنید، او در پاسخ سرش را به سمت شما برمیگرداند و از دهانش برای بررسی منبع لمس استفاده میکند. این واکنش را رفلکس دهانگردی هم مینامند. وقتی هم کنار سینهتان قرار داده شده است از دهانش برای پیدا کردن نوک سینه و چفت کردن دهانش دور آن استفاده میکند.
یک ماهگی: در یک ماهگی دستهای کودکتان در بیشتر اوقات بسته است اما وقتی باز هستند، اگر کف دستش را لمس کنید از گرفتن انگشت شما لذت میبرد. مطمئن باشید هر بار از امتحان کردن این کار بیشتر از قبل لذت خواهبد برد. یادتان نرود که این مطالب را برای پدر کودکتان نیز بخوانید یا به شکل پیامک برایش بفرستید تا او هم خیلی زود شروع به کشف راه و رسم برقراری پیوند عاطفی با کودکتان کند.
دو تا سه ماهگی: وقتی کارهای کودکتان مثل عوض کردن پوشک یا شیر دادن را انجام میدهید، او از تماس بدن شما با بدنش لذت میبرد. او کمکم به تماس محبتآمیز و لمس و نوازش ملایم پاسخ میدهد. زبان، لبها و دهان کودک بسیار حساس هستند و وقتی به یک اسباببازی نرم لثه میزند، از این اندامها برای بررسی جنس و بافت اشیا استفاده میکند. در این سن کودکتان قادر نخواهد بود که خودش چیزها را بردارد اما دوست دارد که چیزهایی را در دستش بگذارید. همچنین او میتواند تفاوت بین اشیای سفت و نرم را بفهمد.
چهار ماهگی: همچنان که ماهیچههای کودک، به ویژه ماهیچههای دستهایش رشد میکنند و قوی میشوند، او کمکم دستش را به سمت اشیا دراز میکند و آنها را لمس خواهد کرد.
پنج ماهگی: کودکتان اشیا را برمیدارد و در دستش نگاه میدارد و حتی آنها را با هر دو دست نگه میدارد، اما هنوز از دهانش برای حس کردن بافت چیزها استفاده میکند. همچنین او در این سن احتمالاً از حس در آب بودن و به ویژه پاشیدن آب در حمام لذت میبرد.
شش ماهگی: حس لامسهٔ کودکتان بهتر شده است. او در حال یادگیری دراز کردن دستش به سمت اشیا و گرفتن آنها با هر دو دست و دست به دست کردن آنهاست. او اسباببازیهایی که میتواند لمس کند و با آنها تعامل کند را دوست دارد. این علاقه را تشویق کنید؛ مثلاً با فراهم کردن اسباببازیهایی که وقتی لمس میشوند صدا میدهند.
هفت تا هشت ماهگی: در این سنها آگاهی فضایی کودک در حال رشد است. این آگاهی در کنار حس لامسه، کودک را قادر میسازد که تفاوت بین اشیای مسطح و سهبعدی را تشخیص دهد. او از لمس اشیایی که بخشهای قابل گرفتن دارد مثل دسته یا اشیا پیچخورده و تابدار لذت میبرد. همچنین کودکتان ممکن است چهار دستوپا رفتن یا کشیدن خود روی باسن را شروع کرده باشد که به او دسترسی بیشتری برای لمس و بررسی اشیا میدهد.
۹ تا ۱۰ ماهگی: یک کودک ۹ یا ۱۰ ماهه اغلب میتواند چهار دستوپا برود. برای همین همواره در حال کشف چیزهای جدید برای لمس کردن است. فقط لازم است اطمینان حاصل کنید که چیزهای توی خانه برای کودک ایمن و بیخطر است و این را نیز بدانید که او هنوز از دهانش برای بررسی اشیا استفاده میکند. همچنین کودکتان از برداشتن اشیا و گذاشتن آنها داخل ظرفها و چیزهای دیگر لذت میبرد. بهتر است اسباببازیها و اشیایی برایش پیدا کنید که رنگی هستند یا بخشهای متحرکی مثل اهرم، در یا چرخ دارند که کودک بتواند در امنیت آنها را وارسی کند.
۱۱ تا ۱۲ ماهگی: وقتی کودک یک ساله میشود، همهٔ انواع بافتها را مثل سفت، نرم، سرد، خیس، چسبناک و اسفنجی بررسی میکند. او دیگر چندان از دهانش برای بررسی اشیا استفاده نمیکند و خیلی بهتر میتواند دستهایش را برای لمس کردن و بازی با اشیا به کار بگیرد.
آرام کردن کودک با لمس کردن
برای آرام کردن کودکان شیرخوار از طریق لمس کردن راههایی وجود دارد که اگر هنوز با آنها آشنا نیستید بهتر است خیلی زود شروع به امتحانشان کنید و تأثیرشان را روی کودکتان ببینید. برخی از این راهها شامل موارد زیر است:
تماس ملایم: تماس ملایم یکی از بهترین راهها برای تسکین دادن و آرام کردن یک کودک است. اگر کودکتان کجخلقی یا گریه میکند، میتوانید با مالیدن آرام پشتش او را آرام کنید.
تماس پوست با پوست: کودکان از بغل شدن، نوازش شدن، مالش پشتشان، جنبانده شدن و در آغوش حمل شدن لذت میبرندش، زیرا این کار برایشان تسکیندهنده و آرامشبخش است. کودک از نزدیک بودن به شما و حس کردن، گرما، بو، صدا و حس آشنای بدنتان لذت خواهد برد.
ماساژ دادن: کودک ممکن است از ماساژ داده شدن هم لذت ببرد. ماساژ منظم کودکتان به فرایند ایجاد پیوند عاطفی کمک میکند. این کاری است که شما و همسرتان میتوانید به نوبت برای فرزندتان انجام دهید.
مراقبت کانگورویی: امروزه قدرت لمس کردن در مراقبت کانگورویی یعنی نگه داشتن کودک روی سینهٔ برهنهٔ خودتان برای به حداکثر رساندن تماس پوست با پوست با او ثابت شده است. پژوهشها نشان داده است مراقبت کانگورویی میتواند سطح اکسیتوسین بدن کودک را بهبود دهد، گریه کردنش را کم کند و خواب و شیردهی را بهتر کند. همچنین مزایای این کار تنها محدود به کودکتان نیست و پدرها و مادرها نیز احساس بهتری پیدا میکنند.
تماس فیزیکی نزدیک با کودک همچنین به تنظیم فشار خون شما و سطح هورمونها کمک میکند. وقتی کودک را نزدیک به خودتان نگه میدارید، بدنتان اکسیتوسین آزاد میکند که هورمون عشق هم نامیده میشود و پژوهشها دریافته است که سطح اکسیتوسین بدن پدرها نیز میتواند پس از تماس بدنی با کودک افزایش پیدا کند.
راهکارهایی برای رشد حس لامسه در کودک
شما میتوانید به روشهای مختلفی، از لمس کردن برای تحریک حس لامسه و رشد بهتر آن در کودکتان استفاده کنید. راهنماییهای زیر ممکن است به شما در این کار کمک کند:
تماس پوستی: ماساژ دادن، امکان تماس حیاتی پوست با پوست را در روزهای اول فراهم میکند و دلبستگی درازمدت و انعطافپذیری عاطفی را بهبود میدهد. این کار برای همهٔ کودکان و از جمله کودکان زودرس و کودکانی که هنگام تولد وزن پایینی داشتهاند مفید است. با توجه کردن به پاسخهای کودکتان، کمکم نوع لمسی که او دوست دارد و پاسخهایی را که به شیوههای مختلف ماساژ نشان میدهد، تشخیص خواهید داد.
بازی کردن: بازی کردن برای یادگیری و رشد کودک اهمیت دارد. بازی با اسباببازیها یا اشیای مختلف میتواند مزایای مثبت زیادی داشته باشد و به تحریک رشد کودکتان کمک کند. بهتر است برای آگاهی از بازیهای مناسب برای رشد و یادگیری کودکان کمی مطالعه و تحقیق کنید.
بافتهای متفاوت یا اسباببازی صدادار: بافتهای مختلف مثل صاف، زبر، سفت یا نرم و اسباببازیهایی مثل جغجغه پیدا کنید که صدا میدهند و آنها را با کودکتان بررسی کنید. کتابهایی که صفحات یا تصاویرشان بافتهای مختلف دارد نیز خوب است و شما میتوانید با کودکتان پارچهها، پر، مقوا و خز مصنوعی را هم وارسی کنید. وقتی کودک بزرگتر شد میتوانید بازی با شن، آب یا خاک رس را نیز به او معرفی کنید.
گذاشتن اشیا در دست کودک: در ابتدا، میتوانید خیلی ساده دست کودک را باز کنید و آن را با جنسها و بافتهای مختلف نوازش دهید. وقتی کودک بزگتر شد، میبینید که او خودش میخواهد اشیا را از یک دست به دست دیگرش بدهد.
دست زدن به غذا و بازی با آن: وقتی کودک خوردن غذاهای کمکی را شروع کرد به او اجازه بدهید که به غذایش دست بزند و با آن بازی کند. هرچند میتواند خیلی کثیفکاری کند، اما این یک تجربهٔ یادگیری خوب است. این کار او را تشویق میکند که غذاهای جدید را امتحان کند و شانس استفاده از انگشتها و دستها برای کندوکاو جنسها و بافتهای مختلف را به او میدهد. وقتی غذا را در دهانش میگذارد، به بررسی و کاوش خود با استفاده از دهانش ادامه میدهد.