بیماریها و اختلالات روانی در بچهها: علائم را بشناسید
بچهها میتوانند دچار همان مشکلات سلامت روان بزرگسالان شوند اما علائم آنها ممکن است متفاوت باشد. به عنوان والدین یا مراقبان کودک باید یاد بگیریم که گوش به زنگ چه چیزی باشیم و چگونه به آنها کمک کنیم. دیدن یک مشکل یا بیماری روانی در بچهها میتواند برای والدین دشوار باشد. در نتیجه، بسیاری از بچههایی که میتوانند از درمان بهرهمند شوند، کمک مورد نیازشان را دریافت نمیکنند. در این مطلب با علائم هشدار بیماری روحی و روانی در بچهها آشنا شوید. گفتن این نکته در شروع نیز مهم است که بیشتر ما از واژهٔ منتالی (mentaly) به معنای روحی یا روانی، یعنی چیزی که مربوط و متعلق به روح و روان فرد است به راحتی استفاده میکنیم و از به زبان آوردنش نمیترسیم، ولی وقتی پای معنای آن به زبان فارسی خودمان میرسد، ترس و واهمه شروع میشود. در این لحظه بیاییم کمی منطقیتر با این موضوع مورد بحث مهم برخورد کنیم تا افراد آگاهتری برای پذیرش مشکلاتمان باشیم.
اختلالات سلامت روان
سلامت روان، سلامت عمومی شیوهٔ تفکر شما و نحوهٔ کنترل و تنظیم احساسات و رفتارتان است. بیماری روانی یا اختلال سلامت روان به عنوان الگوها یا تغییراتی در تفکر، احساسات یا رفتار که میتوانند منجر به پریشانی شخص یا مختل شدن توانایی عملکرد نرمال و طبیعی او شوند تعریف میشود.
اختلالات سلامت روانی در بچهها عموماً به عنوان تأخیرها یا آشفتگیهایی در شیوهٔ تفکر، رفتارها، مهارتهای اجتماعی یا تنظیم احساسات به شکلی متناسب با سن تعریف میشود. این مشکلات برای بچهها پریشانیآور است و توانایی آنها برای عملکرد خوب در خانه، مدرسه یا دیگر موقعیتهای اجتماعی را مختل میکند.
تشخیص اختلالات سلامت روانی در بچهها دشوار است، زیرا رشد نرمال و طبیعی دوران کودکی فرایندی شامل تغییر و تحول است. به علاوه، علائم یک اختلال ممکن است با توجه به سن کودک متغیر باشد و بچهها ممکن است نتوانند توضیح دهند که چه احساسی دارند یا چرا رفتار خاصی دارند.
همچنین نگرانیها در مورد برچسبهای نادرست و ناآگاهانهٔ مرتبط با بیماری روانی در جامعه، استفاده از داروها و هزینههای درمانی، مشکلات، برنامهریزی برای پیدا کردن پزشک مناسب و مدیریت درمان نیز ممکن است والدین را از دریافت مراقبت و کمک برای کودکی که مشکوک به بیماری یا اختلال روانی است، بازدارد.
اختلالات روانی شایع بین بچهها
اختلالات سلامت روان در بچهها یا اختلالات رشدی که در حیطهٔ کار متخصصان سلامت روان است، میتواند شامل موارد زیر باشد:
اختلالات اضطرابی: اختلالات اضطرابی در بچهها شامل ترسها، نگرانیها یا اضطراب مداومی است که توانایی آنها را برای شرکت در بازی، حضور در مدرسه یا موقعیتهای اجتماعی متناسب با سنشان مختل میکند. تشخیصهای پزشکان شامل اضطراب اجتماعی، اضطراب فراگیر و اختلالات وسواس فکری-عملی است.
اختلال کمتوجهی-بیشفعالی (ADHD): بچههای مبتلا به اختلال کمتوجهی-بیشفعالی در مقایسه با بیشتر بچههای همسال خود، در توجه کردن، رفتارهای تکانشی، بیشفعالی یا ترکیبی از آنها مشکل دارند.
اختلالات خوردن (Eating disorders): اختلالات خوردن به عنوان مشغولیت ذهنی به نوعی بدن ایدهآل، تفکر ناسالم و مخرب در مورد کاهش وزن، و عادتهای غذایی و رژیمی غیرایمن تعریف میشود. اختلالات خوردن، شامل بیاشتهایی عصبی، پراشتهایی عصبی یا بولیمیا و اختلال پرخوری افراطی میتواند منجر به سوءعملکرد عاطفی و اجتماعی و عوارض جسمی تهدیدکنندهٔ زندگی شود.
افسردگی و سایر اختلالات خلقی (Depression and other mood disorders): افسردگی عبارت است از احساس غم و اندوه مداوم و بیعلاقگی که توانایی کودک برای عملکرد مناسب در مدرسه و تعامل با دیگران را مختل میکند. اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) منجر به نوسانات خلقی شدید بین افسردگی و اوجهای شدید احساسی یا رفتاری؛ اصطلاحاً دورههای شیدایی، میشود که ممکن است محافظتنشده، خطرناک یا غیرایمن باشند.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): اختلال استرس پس از سانحه، پریشانی عاطفی، اضطراب، خاطرات پریشانساز، کابوسها و رفتارهای مخرب درازمدت در پاسخ به خشونت، سوءاستفاده، جراحت یا سایر حوادث تروماتیک و آسیبزاست.
علائم هشداردهندهٔ بیماری مرتبط با روان بچهها
علائم هشداردهنده مبنی بر اینکه کودک شما ممکن است اختلالی در سلامت روانش داشته باشد عبارتند از:
- غم و اندوه مداوم؛ به مدت دو یا چند هفته
- کنارهگیری از روابط اجتماعی یا اجتناب از آنها
- آسیب رساندن به خود یا صحبت در مورد آسیب رساندن به خود
- صحبت دربارهٔ مرگ یا خودکشی
- طغیان یا تحریکپذیری شدید
- رفتار خارج از کنترل و زیانبار
- تغییرات شدید در خلقوخو، رفتار یا شخصیت
- تغییر در عادتهای غذایی
- کاهش وزن
- مشکل در خوابیدن
- سردرد یا معدهدرد مکرر
- مشکل در تمرکز
- تغییر در عملکرد تحصیلی
- بیزاری و دوری از مدرسه یا نرفتن به مدرسه
تشخیص مشکلی در سلامت روانی بچهها توسط متخصصان
اگر به وجود یک مشکل در سلامت روان فرزندتان مشکوک هستید باید چه کار کنید؟ اگر نگران سلامت روان فرزند خود هستید، اول با پزشکش مشورت کنید. رفتارهایی را که نگرانتان کرده است توصیف کنید. با معلم، دوستان نزدیک، اقوام یا سایر مراقبان کودک خود صحبت کنید تا ببینید آیا آنها تغییراتی در رفتار او مشاهده کردهاند یا خیر و سپس مجموع این اطلاعات را با پزشک فرزندتان در میان بگذارید.
تشخیص و درمان بیماریهای سلامت روان در بچهها بر اساس علائم و نشانهها و چگونگی تأثیر این بیماری روی زندگی روزمرهٔ کودک انجام میشود. برای تشخیص، پزشک ممکن است توصیه کند فرزندتان توسط یک متخصص مانند روانپزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی بالینی، پرستار روانپزشکی یا سایر متخصصان مراقبتهای سلامت روان ارزیابی شود. ارزیابی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- معاینهٔ کامل پزشکی
- گرفتن سابقهٔ پزشکی
- سابقهٔ ترومای جسمی یا عاطفی
- سابقهٔ خانوادگی سلامت جسمی و روانی
- بررسی علائم و نگرانیهای عمومی با حضور والدین
- جدول زمانی پیشرفت تکاملی کودک
- سابقهٔ تحصیلی
- مصاحبه با والدین
- گفتوگو با کودک و مشاهدهٔ او
- ارزیابیها و پرسشنامههای استاندارد و معتبر برای کودک و والدین
تشخیص اختلالات و بیماریهای روانی در بچهها ممکن است زمانبر باشد، زیرا بچههای خردسال ممکن است در درک یا بیان احساسات خود مشکل داشته باشند و رشد نرمال در آنها متفاوت از یکدیگر است. پزشک ممکن است تشخیص خود را به مرور زمان تغییر دهد یا اصلاح کند.
درمان اختلالات روانی در بچهها
گزینههای درمانی معمول برای بچههایی که مشکلاتی در رابطه با سلامت روان دارند عبارتند از:
رواندرمانی: رواندرمانی با شروع رفتاردرمانی، روشی برای پرداختن به نگرانیهای سلامت روان از طریق گفتوگو با روانشناس یا سایر متخصصان سلامت روان است. در مورد بچههای خردسال، رواندرمانی ممکن است شامل زمان بازی یا انجام بازی و همچنین صحبت در مورد آنچه هنگام بازی اتفاق میافتد باشد. طی رواندرمانی، کودکان و نوجوانان یاد میگیرند که چگونه در مورد افکار و احساسات صحبت کنند، چگونه به آنها پاسخ دهند و چگونه رفتارهای جدید و مهارتهای مقابلهای را یاد بگیرند.
دارو: پزشک یا متخصص سلامت روان ممکن است دارویی، مثل داروهای محرک، ضدافسردگی، ضداضطراب، ضدروانپریشی یا تثبیتکنندهٔ خلقوخو را به عنوان بخشی از برنامهٔ درمانی توصیه کند. یک پزشک خوب و آگاه، خطرات، عوارض جانبی و فواید درمانهای دارویی را برای شما توضیح میدهد.
کمک به بچهها برای برخورد با یک مشکل مربوط به سلامت روان
شما نقش مهمی در حمایت از برنامهٔ درمانی فرزند خود خواهید داشت. برای مراقبت از خود و فرزندتان نکات زیر را به خاطر بسپارید:
- در مورد این بیماری اطلاعات کسب کنید.
- خانوادهدرمانی را در نظر بگیرید. این رویکرد، همهٔ اعضای خانواده را به عنوان شرکای برنامهٔ درمانی تلقی میکند.
- از پزشک روانشناس و درمانگر سلامت روان کودک خود در مورد نحوهٔ پاسخگویی به فرزندتان و رفتارهای مشکلساز او راهنمایی بخواهید.
- برنامههای آموزش والدین، به ویژه برنامههایی را که برای والدین کودکان مبتلا به مشکلات روحی و روانی وجود دارد پیدا کنید.
- تکنیکها و روشهای مدیریت استرس برای کمک به خودتان در پاسخگویی آرام و خونسرد به کودک را یاد بگیرید.
- راههایی برای ریلکس و آرام شدن فرزندتان و تفریح کردن با کودک خود پیدا کنید.
- نقاط قوت و تواناییهای فرزندتان را ستایش کنید.
- برای دریافت پشتیبانی لازم با مدرسهٔ فرزندتان صحبت کنید.