جدول زمانی سن کودک و توانایی او برای انجام کارها در خانه
بچه‌ها به انجام کارهای خانگی نیاز دارند. کمک کردن در خانه مسئولیت اجتماعی و خانوادگی را به آنها می‌آموزد. به فرزندتان احساسی از موفقیت و غرور می‌بخشد و به او کمک می‌کند مهارت‌های عملی را بیاموزد. نقش داشتن در خانه همچنین به کودک کمک می‌کند احساس مهم بودن کند، یکی از اعضای «تیم» باشد و در همین حال با ملایمت به او می‌فهماند که او مرکز جهان نیست. یادمان باشد هدف و ارزش واقعی کمک کردن بچه‌ها، مسلماً انجام شدن کارهای خانه نیست، بلکه ایجاد عادت به کمک کردن و آموختن مسئولیت‌پذیری است. در این مطلب با این نکته که در چه سنی انتظار چه کمکی را داشته باشید و برخی راهکارهای یاد دادن همکاری در کارهای خانه به کودک آشنا شوید.
در دو سالگی
در دو سالگی، کودک شما احتمالاً می‌تواند:
- لباس‌های کثیف را در سبد قرار دهد.
- یک پوشک کثیف را در سطل آشغال بیندازد.
- بعد از بازی با اسباب‌بازی‌ها آنها را بردارد.
- دستمال سفره‌ها را روی میز قرار دهد.
- لباس‌های روشن و تیره را برای لباسشویی تفکیک کند.
در سه سالگی
در سه سالگی، بچه‌ٔ شما می‌تواند:
- جوراب‌ها را بر اساس رنگ مرتب کند یا احتمالاً جفت آنها را پیدا کند.
- به یک گلدان آب بدهد.
- به حیوان خانگی غذا بدهد.
- غذا و مایعاتی را که ریخته است پاک کند.
- میان‌وعده‌ی ساده‌ای برای خود آماده کند.
- ظرف غذای خودش را از روی میز بردارد.
در چهار سالگی
در چهار سالگی، فرزند شما می‌تواند:
- بشقاب، چنگال و دستمال سفره را روی میز قرار دهد.
- ظروف فلزی را از ماشین ظرفشویی خارج کند.
- لباس‌ها را تا کند.
- گردگیری کند.
- به مرتب کردن تختش کمک کند و روتختی را به شکل مرتب صاف کند.
- لباس‌های کثیف را از زمین بردارد.
- شیر را در ظرف بریزد.
- در تهیهٔ غذا کمک کند.
- با جارویی در سایز کودک جارو بزند.
در پنج و شش سالگی
در سن پنج و شش سالگی، فرزند شما می‌تواند:
- اتاق خودش را مرتب نگه دارد.
- تختش را مرتب کند.
- میز غذا را بچیند.
- لباس‌های کثیفش را از داخل لباسشویی بگذارد.
- به حیوانات خانگی غذا بدهد.
- در تهیهٔ غذا به شما کمک کند.
- بعد از شام بشقابش را به آشپزخانه ببرد.
- روشور دستشویی و حمام را تمیز کنید.
- حوله‌های مرطوب و کثیف را بردارد و توی ماشین لباسشویی بگذارد.
- سطل‌های زبالهٔ کوچک را خالی کند.
- زباله‌های خشک و بازیافتی‌ها را تفکیک کند و در سطل بازیافت مخصوص خودشان قرار دهد.
در هفت و هشت سالگی
یک کودک هفت و هشت ساله می‌تواند:
- زباله‌ها را بیرون ببرد.
- ماشین ظرفشویی را خالی کند.
- در کارهای باغچه و حیاط کمک کند.
- میز را بعد از غذا خوردن خالی و تمیز کند.
- خاک گربه را تمیز کند.
- سینک ظرفشویی و روشور دستشویی را تمیز کند.
- خواهر و برادر کوچک‌تر را برای دوره‌های کوتاه سرگرم کند.
روش‌ها و نکات شروع همکاری کودکان در انجام کارهای خانه
در سال‌های قبل از دبستان و پیش‌دبستانی، ارزش واقعی کمک کردن بچه‌ها مسلماً انجام شدن کارهای خانه نیست، بلکه ایجاد عادت به کمک کردن است. کودکان دو، سه و چهار ساله دوست دارند که کمک‌کننده باشند و این انگیزه‌ٔ طبیعی شروع کارهای خانه را برایشان آسان می‌کند. هرچه فرزندتان بیشتر رشد می‌کند، می‌تواند کارهای پیچیده‌تری را مدیریت کند و شروع به انجام برخی کارها به طور مستقل کند. پیشنهادهای زیر را برای آموزش این همکاری در نظر داشته باشید:
فرزندتان را دست کم نگیرید: والدین اغلب آنچه فرزندانشان قادر به انجامش هستند را دست‌کم می‌گیرند. با بزرگ‌تر شدن فرزندشان، ممکن است عادت کنند کارهایی را به جای فرزندشان انجام دهند که او کاملاً قادر به انجامشان است؛ خواه درست کردن یک ساندویچ ساده باشد یا تمیز کردن اتاقش.
مسئولیت‌های شخصی را بسط دهید: مسواک زدن، استفاده از لگن، شستن دست‌ها و لباس پوشیدن اولین «شغل» بیشتر بچه‌هاست. بیشتر والدین درباره‌ٔ محول کردن این کارهای شخصی به بچه‌ها هیچ تردیدی نمی‌کنند. اما برای آموزش مسئولیت اجتماعی، کارهای خانه نیز باید جزء همین کارهای محول‌شده باشد.
تکالیفی متناسب با سن پیدا کنید: اگر کاری خیلی سخت باشد، بچه‌ٔ شما سرخورده می‌شود و تمایلی به ادامه دادن آن نخواهد داشت. همچنین از محول کردن کارهایی که شامل اشیای خطرناک است، مانند شستن چاقوهای تیز، برداشتن ظرف‌های شکستنی یا درآوردن لیوان‌ها از ماشین ظرفشویی، صرف‌نظر کنید.
انتظار بیش از حدی نداشته باشید: «کمک» گرفتن از یک بچه‌ٔ خردسال باعث می‌شود انجام کارهای خانه بیشتر طول بکشد. به یاد داشته باشید که شما در حال ایجاد زمینه برای روزهایی هستید که او واقعاً به شما کمک خواهد کرد! همه‌ٔ کارها منحنی یادگیری دارند و کودکان پیش‌دبستانی دامنه‌ٔ توجه کوتاهی دارند. انتظار نداشته باشید فرزندتان هر روز وظایف محول‌شده به او را بدون یادآوری انجام دهد یا این‌که از همان اول آنها را درست انجام دهد.
کارها را بدون توجه به کلیشه‌های جنسیتی محول کنید: بعضی از کارهای آشپزخانه را به پسرها واگذار و برخی از کارهای بیرون از خانه را به دخترها محول کنید.
همه چیز را روشن و دقیق توضیح دهید: «اتاقت رو تمیز کن» برای یک کودک دو یا چهار ساله معنایی خیلی وسیع دارد. به فرزندتان بگویید که دقیقاً چه انتظاری دارید. مثلاً: «لباس‌های کثیفت رو بنداز توی سبد» و چند بار اول نحوه‌ٔ کار را به او نشان دهید.
کارهای بیش از حدی به او واگذار نکنید: اعلام همزمان سه یا چهار کار ممکن است کودک شما را گیج کند. ممکن است کل فهرست را فراموش کند یا چیزها را با هم قاطی کند. پس هر بار یک کار را اعلام کنید.
انجام کارهای خانه را مفرح کنید: چالش کارهای خانه این است که آنها معمولاً شامل انجام کارهای تکراری هستند. وقتی تازگی آنها از بین رفت، سختی کار آغاز می‌شود. شما می‌توانید با تعویض گهگاهی مسئولیت‌ها، کارهای خانه را برای کودکان جالب‌تر کنید. همچنین اگرچه کودک شما برای خواندن خیلی کوچک است، اما تهیهٔ یک جدول شامل تصویرنگاره‌هایی از کارهای خانگی که نشان می‌دهد چه کارهایی باید انجام شود، مفید است. هرگز قدرت یک ترانه را برای کودکان دست‌کم نگیرید، آهنگ‌هایی در مورد تمیز کردن یا انجام وظایف پیدا کنید یا خودتان آهنگ خند‌ه‌داری در مورد قرار دادن اسباب‌بازی‌ها در جعبه یا لباس‌ها در لباسشویی بسازید.
کار انجام‌شده را به روش «درست» تکرار نکنید: اگر لباس‌های تاشده کمی نامرتب بود یا روتختی کاملاً صاف نبود، می‌توانید با با آن کنار بیایید! پس فقط به کودک خود روش کار را نشان دهید و سپس بگذارید خودش آن را تمام کند و کارش را اصلح نکنید. انجام دادن مجدد کاری که او انجام داده است باعث شکستن غرورش می‌شود و احتمالاً بعد از آن تمایل کمتری به کمک داشته باشد، چون با خودش فکر می‌کند: «چه احنیاجی به کمک من هست؟»
کارهایش را به قدر کفایت تحسین کنید: کودکان با تقویت مثبت می‌بالند و شکوفا می‌شوند. وقتی کار می‌کند، دلگرمی‌بخش باشید، نه ایرادگیر. به کودک خود بگویید از زحمات او قدردانی می‌کنید و این‌که آنها اهمیت دارند. این را با مصادیق مشخص و به شکل ملموس به او بگویید: «وقتی تو میز رو می‌چینی، من فرصت پیدا می‌کنم به آشپزی برسم تا زودتر غذا بخوریم».
برای انجام کارهای خانه پول ندهید: بیشتر کودکان پیش‌دبستانی برای درک ارزش پول خیلی کوچک هستند. پول در ازای کار برای آنها معنی چندانی ندارد. در هر حال، بسیاری از کارشناسان هم دید خوبی به پرداخت پول برای انجام کارهای روتین خانه به بچه‌ها ندارند. بهترین دلیل برای دادن پول توجیبی این است که به بچه‌ها مفاهیمی مانند پس‌انداز و تصمیم‌گیری مالی را آموزش دهید. پول دادن برای کارهای خانه، هدف اصلی انجام این کارها، یعنی آموزش ارزش کمک کردن به خانواده و کسب غرور از کاری را که خوب انجام شده است، خنثی می‌کند.
