شبادراری در کودکان: چرا اتفاق میافتد و در مورد آن چه باید کرد
خیس کردن رختخواب در بچهها یک اتفاق بسیار رایج است. در بیشتر موارد کودکان رختخواب را خیس میکنند زیرا بدن آنها هنوز از نظر فیزیکی قادر به خشک ماندن در شب نیست. تا زمانی که فرزند شما علائم دیگری نداشته باشد، شبادراری تقریباً همیشه طبیعی است. نکتهٔ مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که شبادراری که خوابادراری نیز نامیده میشود، کاملاً غیرارادی است، چون فرزند شما نمیتواند آن را کنترل کند. اما روشهایی وجود دارد که شما و پزشک کودک میتوانید در این مورد به او کمک کنید. در این مطلب با این موضوع که شبادراری در کودکان چرا اتفاق میافتد و در مورد آن چه باید کرد، آشنا شوید.
دلایل شبادراری کودک چیست؟
این علت که چرا کودکان رختخوابشان را خیس میکنند کاملاً مشخص نیست. اما برای بیشتر کودکان، شبادراری یک مرحلهٔ طبیعی از رشد است و احتمالاً به یکی یا چند تا از عوامل زیر مربوط میشود:
بدن کودک هنوز در حال رشد است: به احتمال زیاد او رختخوابش را خیس میکند چون مثانه، سیستم عصبی و مغز او هنوز در حال رشد است. همانطور که نمیتوانید درآمدن اولین دندانش را جلو بیندازید، رشد فیزیکی مورد نیاز برای خشک ماندن در شب را نیز نمیتوان به تعجیل واداشت.
عامل ژنتیک نقش دارد: اگر هر یک از والدین شبادراری را تجربه کرده باشد، کودک نیز احتمال بیشتری برای تجربهٔ آن خواهد داشت.
بدن کودک شبها ادرار بیش از حدی تولید میکند: ممکن است بدن فرزندتان هنوز مقدار کافی از هورمون کاهشدهندهٔ میزان ادرار در شب را تولید نکند. گرچه نوشیدن مایعات در زمان نزدیک به خواب نیز میتواند نقش داشته باشد، اما محدود کردن نوشیدن مایعات شبادراری را درمان نمیکند.
خواب کودک بسیار عمیق است: بیدار شدن بعضی از کودکان دشوارتر از بقیه است و با وجود ارسال سیگنال پر شدن مثانه به مغز باز هم برخی کودکان به خوابشان ادامه میدهند.
روتین کودک مختل شده است: خیس کردن رختخواب میتواند وقتی اتفاق بیفتد که کودک بیش از حد خسته است، یک بیماری جزئی دارد یا دچار استرس است. تغییر بزرگی در زندگی، مثلاً تولد یک نوزاد تازه یا رفتن به مدرسهٔ جدید، ممکن است خیس کردن رختخواب را بیشتر کند.
یک بیماری زمینهای وجود دارد: شرایط پزشکی و شایعتر از همه، یبوست یا عفونتهای دستگاه ادراری که به راحتی درمان میشوند، گاهی اوقات میتوانند دلیل این مشکل باشند. خیس کردن رختخواب همچنین میتواند نشانهای از یک بیماری جدیتر مانند دیابت باشد، اما این غیرمعمول است. اگر کودکتان علاوه بر شبادراری، علائم نگرانکنندهای نیز دارد، به پزشک او مراجعه کنید.
چه اتفاقی باید بیفتد تا کودک بتواند شبها خشک بماند؟
جدول زمانی آموزش دستشویی رفتن کودکان را با دو نقطهٔ عطف جداگانه در نظر بگیرید، یعنی خشکی روز و خشکی شب. اکثر بچهها تا چهار سالگی میتوانند در طول روز خشک بمانند، اما خشکی شبانه ممکن است ماهها یا حتی سالها طول بکشد. خشک ماندن در شب مستلزم بالغ شدن مغز، عضلات و مثانهٔ کودک و همکاری آنها با هم است. این فرایند پیچیدهتر از خشکی روز است و نیازمند چند پیشرفت فیزیکی زیر است:
- مثانهٔ کودک باید ظرفیت کافی برای ذخیرهٔ ادرار تولیدشده در شب را داشته باشد.
- بدن او نیاز به تولید هورمونی دارد که باعث میشود بدن شبها ادرار کمتری تولید کند.
- سیگنالی که اعصاب متصل به مثانهٔ کودک به مغز او میفرستد باید به اندازهای قوی باشد که بتواند بیدارش کند و به او بفهماند که باید به دستشویی برود.
- عضلات کودک باید قادر باشند تا زمان رسیدن به دستشویی، جلوی ادار کردن او را بگیرند.
شبادراری چه زمانی تمام میشود؟
به گفتهٔ کارشناسان طب اطفال، حدود ۹۰ درصد از کودکان شبادراری را خودبهخود تا هفت سالگی پشت سر میگذارند. به همین دلیل است که بیشتر پزشکان به طور معمول روشهای مقابله با شبادراری، مانند دستگاه هشدار خیس کردن رختخواب را برای کودکان زیر هفت سال پیشنهاد نمیکنند، مگر اینکه کودکتان حداقل شش ماه در طول روز خشک مانده باشد، در غیر این صورت خیلی زود است که انتظار خشکی شبانه را داشته باشید.
برگشتن به پوشک شورتی یا شورت آموزشی در طول شب، اگر هنوز اندازه هستند و نشتی ندارند، میتواند فشار را از روی کودک برداشته و به او فرصت بلوغ فیزیکی قبل از تلاش مجدد را بدهد. گزینهٔ دیگر، استفاده از شورت یکبارمصرف است که برای کودکان دچار شبادراری طراحی شده است.
برای اینکه بفهمید چه نوع محافظتی در برابر ادرار شبانه برای فرزندتان بهتر خواهد بود، ممکن است به مقداری آزمون و خطا نیاز باشد و شاید لازم است با بزرگتر شدن او، روش خود را تغییر دهید.
چطور به کودک کمک کنید رختخوابش را خیس نکند؟
برای اینکه به فرزندتان کمک کنید تختش را خیس نکند، چه کارهایی میتوان انجام داد:
به محیط خواب کودک خود نگاه کنید: آیا سرویس بهداشتی فاصلهٔ زیادی با اتاقش دارد یا در جایی از خانه است که شبها برایش ترسناک است؟ با ملایمت از او سؤال کنید که آیا دلیلی دارد که شبها نمیخواهد به دستشویی برود؟ اگر از تاریکی میترسد، به او بگویید که اشکالی ندارد شما را بیدار کند. همچنین میتوانید کنار تختش چراغ خواب بگذارید یا چراغ راهرو را روشن بگذارید.
به مصرف مایعات کودک خود توجه داشته باشید: مهم است که بچهها آب کافی بنوشند. میزان مایعات مورد نیاز آنها به عواملی مانند آب و هوا، چیزهایی که خوردهاند و میزان فعالیت آنها بستگی دارد. این یک افسانه است که محدود کردن نوشیدن مایعات، احتمال خیس کردن رختخواب را کاهش میدهد. اما میتوانید او را تشویق کنید که با فاصلهٔ بیشتری از ساعت خواب مایعات بنوشد و ببینید آیا این کار تأثیری دارد یا نه. سعی کنید تقریباً ۴۰ درصد از مایعات مصرفی او در صبح، ۴۰ درصد در بعدازظهر و ۲۰ درصد در شب نوشیده شود. ممکن است کودک هنوز تخت را خیس کند اما میزان رطوبت کمتر میشود.
رفتن به دستشویی را به بخشی از روتین قبل از خواب تبدیل کنید: مطمئن شوید که کودک شما درست قبل از خواب به دستشویی میرود و اگر در طول شب از خواب بیدار شد، از او سوال کنید که آیا دوست دارد از دستشویی استفاده کند یا نه. اگر تمایلی ندارد پیشنهاد کنید همراه او بروید. با این حال، تحقیقات نشان میدهد که بیدار کردن عمدی کودک برای رفتن به دستشویی یا بغل کردن کودک تا دستشویی در حالی که خواب است، شبادراری را درمان نمی کند.
روی وقفههای روزانه برای دستشویی رفتن نظارت کنید: کودک شما باید در طول روز به طور منظم، حدود چهار تا هفت بار به دستشویی برود. اگر به مهدکودک یا مدرسه میرود، مطمئن شوید که استفاده از دستشویی آنجا برایش راحت است. اگر این گونه نباشد، ممکن است از نوشیدن آب و دستشویی رفتن در طول روز خودداری کند و در عوض شبها بیشتر ادرار کند.
چطور در طول گذشتن زمان شبادراری به فرزندتان کمک کنید؟
برای کمک به فرزندتان برای بیشتر نشدن احساس ناخوشایندی که دارد و داشتن یک برخورد درست با کودک راهکارهای زیر را مرور کنید:
یک بزرگسال آگاه باشید: خونسرد بمانید، کودکتان را دلداری دهید، درکش کنید و اطمینان بدهید که تقصیر او نیست. کودک خود را سرزنش و مجازات نکنید. خیس کردن رختخواب غیرارادی است و کودک نمیتواند آن را کنترل کند. به او بگویید که بسیاری از بچهها رختخواب خود را خیس میکنند و او تنها کسی نیست که این کار را میکند.
صبور باشید: مگر اینکه کودک شما حداقل شش ماه در طول روز خشک مانده باشد، در غیر این صورت هنوز خیلی زود است که شبها هم خشک بماند، به خصوص اگر کودکتان هفت ساله یا کوچکتر باشد. اگر فرزند شما مرتباً روی تختی مرطوب از خواب بیدار میشود، بدنش هنوز از نظر فیزیکی بالغ نشده است. در نظر بگیرید که به پوشک شورتی یا شورتهای آموزشی، اگر هنوز اندازه هستند و نشتی ندارند، برگردید یا ازشورت یکبارمصرف طراحیشده برای کودکان دچار شبادراری استفاده کنید. بهطورکلی، موضوع را بزرگ نکنید. فقط به لحنی اطمینانبخش به او بگویید که بدنش هنوز آمادهٔ خشک ماند در شب نیست.
بعداً امتحان کنید: صبر کنید تا کودک شما برای مدت طولانی بیشتر صبحها خشک از خواب بیدار شود و سپس وقتی احساس آمادگی کرد، دوباره امتحان کنید. حتی یکی دو ماه دیگر نیز میتواند تفاوت زیادی ایجاد کند.
از جدول پاداشدهی استفاده کنید: اگر کودک شما پنج ساله یا بزرگتر است، داشتن جدول پاداشدهی برای پیگیری پیشرفت او میتواند مفید باشد. فقط مطمئن شوید که به فرزندتان به خاطر چیزهایی پاداش میدهید که رویشان کنترل دارد. او نمیتواند خیس کردن رختخواب را کنترل کند، بنابراین به خاطر خشک ماندن به او پاداش ندهید یا به خاطر خیس کردن تخت پاداشی را از او دریغ نکنید. شما میتوانید به خاطر موارد زیر به او پاداش دهید:
- اگر این کار را مؤثر میدانید؛ نوشیدن مایعات بیشتر در صبح و بعدازظهر و مایعات کمتر در شب
- دستشویی رفتن به طور مرتب در طول روز
- رفتن به دستشویی قبل از خواب
در مورد احساسش صحبت کنید: با صراحت و صادقانه در مورد اینکه فرزندتان چه احساسی دارد صحبت کنید، اما او را مجبور نکنید که دربارهٔ خیس کردن رختخواب حرف بزند. اگر ناراحت شد، به او یادآوری کنید که شبادراری یک اتفاق رایج است، تقصیر او نیست و هیچ دلیلی برای شرمندگی وجود ندارد. همچنین شبادراری اغلب زمینهٔ ارثی دارد و اگر برای شما هم چنین است، تجربهٔ خودتان را برایش تعریف کنید. خیس کردن رختخواب معمولاً به دلیل مشکلات عاطفی اتفاق نمیافتد، اما اگر کودک شما تغییر بزرگی مانند خواهر یا برادر تازه یا رفتن به مدرسهٔ جدید را تجربه کرده است، احتمال شبادراری بیشتر میشود و وقتی اوضاع زندگی آرام شود، خیس کردن تخت احتمالاً متوقف خواهد شد. پس در این فاصله، تفاهم و همدلی خودتان را نشان دهید.
مطالعه کنید: برای بیشتر کودکان، خیس کردن رختخواب زمانی دردناکتر میشود که آنها را از فرصتهای تعامل اجتماعی خارج از خانه بازمیدارد. در مورد راهکارهای مدیریت شبادراری در خانهٔ دیگران هم مطالعه کنید.
با پزشک کودکتان تماس بگیرید: اگر خیس کردن رختخواب باعث پریشانی کودک شما میشود، شبادراری پس از مدت طولانی خشک ماندن دوباره شروع شده است یا اگر شبادراری با علائم دیگری مانند درد هنگام دفع ادرار همراه است، با پزشک او صحبت کنید. پزشک میتواند وجود هر گونه بیماری زمینهای را بررسی کند، به شما در مدیریت ادراری کمک کند و ممکن است راهکارهایی را پیشنهاد دهد.
