انحراف یکطرفهٔ گردن مادرزادی یا تورتیکولی در کودکان
کج شدن یکطرفهٔ گردن یا تورتیکولی به معنای «گردن کجشده» است و اگر کودکی این عارضه را داشته باشد، سر او به یک سمت چرخیده، درحالیکه چانهاش به سمت دیگر است. اگرچه امکان دارد این وضعیت در ذهن شما دردناک به نظر برسد، اما معمولاً اینطور نیست و دردی ندارد. در این مطلب میتوانید با وضعیت تورتیکولی در کودکان از شروع تا درمان آن آشنا شوید.
انحراف یکطرفۀ گردن در کودک
اگر کودکی عارضۀ کج شدن یکطرفهٔ گردن یا تورتیکولی را داشته باشد، سر او به یک سمت چرخیده و چانهاش به سمت دیگر است. همچنین یک بیماری به نام انحراف یکطرفهٔ گردن اکتسابی وجود دارد که میتواند بعدتر ایجاد شود. در برخی موارد انحراف یکطرفهٔ گردن اکتسابی، ممکن است چانه به همان سمتی متمایل باشد که سر قرار دارد.
تقریباً یک کودک در هر ۲۵۰ کودک با انحراف یکطرفهٔ گردن به دنیا میآید و حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد کودکان مبتلا به انحراف یکطرفهٔ گردن، دیسپلازی لگن را که در آن مفصل ران دچار اختلال تکاملی است نیز دارند.
دلایل و عوامل ایجاد انحراف یکطرفهٔ گردن در کودک
انحراف یکطرفهٔ گردن مادرزادی اغلب به علت سفتی عضلهای است که جناغ و ترقوه را به جمجمه متصل میکند. این عضله ماهیچۀ جناغیپستانکی نامیده میشود و در این حالت، عارضۀ انحراف یکطرفهٔ گردن مادرزادی عضلانی به وجود میآید. این سفتی ممکن است به دلیل شکل قرارگیری کودک در رحم شما یعنی متمایل شدن سر او به یک سمت یا به دلیل آسیب دیدن عضلات او در حین زایمان ایجاد شده باشد.
در موارد بسیار نادرتری، انحراف یکطرفهٔ گردن مادرزادی ناشی از ناهنجاریهایی در استخوانهای گردن یا همان مهرههای گردنی است. استخوانها ممکن است شکل غیرطبیعی داشته باشند، به هم چسبیده باشند، به هم جوش خورده باشند یا ترکیبی از این عوامل باشند که این عارضه به نام سندرم کلیپل فایل شناخته میشود.
مهم است که بدانیم آیا سندرم کلیپل فایل علت مشکل گردن کودک است یا خیر، زیرا بسیاری از کودکان مبتلا به این سندرم مشکلات دیگری به ویژه در مورد شنوایی و کلیهها نیز دارند. همچنین، برای یک کودک مبتلا به سندرم کلیپل فایل انجام تمرینات کششی توصیهشده برای انحراف یکطرفهٔ گردن عضلانی نه تنها بیاثر است، بلکه بالقوه خطرناک نیز هست.
در موارد نادر، انحراف یکطرفهٔ گردن مادرزادی ممکن است ارثی باشد یا نتیجۀ یک بیماری زمینهای جدیتر مانند تومور مغزی یا نخاعی باشد که به سیستم عصبی یا عضلات آسیب میزند.
تشخیص انحراف یکطرفهٔ گردن در کودک
شما احتمالاً متوجه خواهید شد که کودکتان سر خود را به یک طرف میگیرد و حرکات گردنش محدود است. یکی دیگر از علائم هشداردهنده نیز برآمدگی کوچکی در کنار گردن اوست. انحراف یکطرفهٔ گردن عضلانی مادرزادی معمولاً طی دو ماه اول زندگی کودک تشخیص داده میشود. حتی اگر والدین آن را نبینند، پزشک متخصص اطفال متوجه آن خواهد شد. کودک مبتلا به انحراف یکطرفهٔ گردن ممکن است پلاژیوسفالی موضعی یعنی شکل نامتقارن بودن سر نیز پیدا کند، زیرا اغلب در حین خواب سرشان را به یک طرف متمایل میکنند.
همچنین علاوه بر معاینۀ فیزیکی، پزشک ممکن است به تصویربرداری با اشعۀ ایکس از گردن هم نیاز داشته باشد تا تعیین کند کودک شما کدام یک از شکلهای انحراف یکطرفهٔ گردن را دارد. پزشک ممکن است آزمایشات دیگری مثل سونوگرافی از لگن یا کلیهها، بسته به نوع انحراف یکطرفهٔ گردن را نیز تجویز کند.
درمان انحراف یکطرفهٔ گردن در کودک
بعد از تشخیص اولیه، پزشک کودک ممکن است شما را به یک فیزیوتراپ یا جراح ارتوپدی؛ پزشک متخصص استخوان و مفاصل ارجاع دهد.
معمولاً انحراف یکطرفهٔ گردن عضلانی با تمرینات کششی و تثبیت موقعیت درمان میشود. شما باید این تمرینات را چندین بار در روز روی کودکتان انجام دهید. حرکات پیچیده نیستند، اما مطمئن شوید که قبل از اینکه از مطب پزشک یا فیزیوتراپیست خارج میشوید، تمرینات را خوب یاد گرفتهاید و انجام آنها برایتان راحت است.
اگر کودک شما انحراف یکطرفهٔ گردن عضلانی دارد، باید موقعیتها و فرصتهای زیادی فراهم کنید تا او سرش را به سمتی بچرخاند که به طور معمول به آن سو نیست. برای مثال، اگر کودک در چرخاندن سر خود به سمت راست مشکل دارد، میتوانید او را طوری روی میز تعویض پوشک قرار دهید که شما در سمت راستش ایستاده باشید و تختش را طوری قرار دهید که برای دیدن کسی که به او نزدیک میشود، مجبور باشد به سمت راستش نگاه کند.
همچنین مهم است وقتی کودک بیدار است، در فرصتهای زیادی روی شکمش قرار بگیرد تا به تقویت عضلات گردنش کمک شود.
مدت زمان تأثیر نتایج تمرینات و درمان تورتیکولی
اگر انحراف یکطرفهٔ گردن عضلانی کودک شما زودتر یعنی مثلاً به طور ایدهآل در سن دو یا سه ماهگی تشخیص داده شود و شما برنامۀ کششی تجویزشده را دنبال کنید، احتمالاً در عرض چند هفته بهبودی در وضعیت او میبینید. این عارضه اغلب با انجام تمرینات تا سن یک سالگی به طور کامل اصلاح شود.
با این حال، اگر ماهیچهها به طول طبیعی خود بازنگردند و کودک شما تا ۱۸ ماهگی دامنۀ حرکتی نرمالی ندارد، ممکن است پزشکتان شما را به یک جراح ارتوپد ارجاع دهد و این جراح هم ممکن است عمل جراحی را برای افزایش طول عضلات توصیه کند. این جراحی در حدود ۱۵ درصد از موارد انحراف یکطرفهٔ گردن انجام میشود.
