برترین روش‌های آموزشی پیشدبستانیها در دنیا چیست؟
محتوای درسی و آموزشی پیش‌دبستانی در دنیا چیست و بر چه اساسی تنظیم می‌شود؟ در این مطلب با برترین برنامه‌های کاری پیشدبستانیها در دنیا و تفاوت آنها با یکدیگر آشنا شوید.
روش مونته‌سوری
فلسفهٔ مونته‌سوری چیست؟
برنامۀ درسی مونته‌سوری که توسط متخصص اطفال و روان‌پزشک ماریا مونته‌سوری در سال 1907 تأسیس شد، بر اهمیت همهٔ موجودات زنده، ارتباط موجودات زنده با یکدیگر و نیاز هر فرد برای یافتن کار معنادار و یافتن جایگاه خود در جهان تأکید دارد. کودکان علاوه بر خواندن، زبان و مهارت‌های ریاضی، در مورد سایر فرهنگ‌ها، حیوانات و گیاهان نیز یاد می‌گیرند.
معلمان یا به قول آنها «راهنماها» از هر کودک سرنخ مناسب او را می‌گیرند و معتقدند هر کودک با سرعت خودش یاد می‌گیرد. برنامۀ مونته‌سوری (Montessori) حس استقلال کودک را تشویق می‌کند. همیشه از کودکان می‌پرسند که آیا می‌خواهند کاری را امتحان کنند یا نه و آیا برای انجام آن به کمک نیاز دارند یا احساس می‌کنند آماده نیستند. راهنماها همچنین دوست دارند والدین را از نزدیک در آموزش فرزندان خود مشارکت دهند و پیوند معلم-شاگرد-والدین با دقت پرورش داده می‌شود.
برنامهٔ درسی مونته‌سوری در کلاس چگونه است؟
برنامهٔ درسی مونته‌سوری بر پنج حوزه تمرکز دارد که شامل موارد زیر است:
زندگی عملی: کودکان یاد می‌گیرند که چگونه بند کفش‌های خود را ببندند و کت‌های خود را بپوشند، تنقلات و نوشیدنی‌های خود را آماده کنند، بدون کمک به دستشویی بروند و اگر چیزی ریختند آن را تمیز کنند.
آموزش هوشیاری حسی: تمرینات آنها باعث می‌شود کودکان از تمام حواس پنج‌گانه برای یادگیری استفاده کنند. به عنوان مثال، کودکی که در مورد پاییز مطالعه می‌کند، برگ‌ها را جمع می‌کند و شکنندگی آنها ر احس می‌کند.
هنرهای زبانی: کودکان تشویق می‌شوند تا نظر خود را به صورت شفاهی بیان کنند و به آنها آموزش داده می‌شود که حروف را به عنوان پیش‌زمینۀ یادگیری مهارت‌های خواندن، املا، دستور زبان و دست‌خط تلقی کنند.
ریاضی و هندسه: کودکان از طریق تکنیک‌های عملی و با استفاده از مواد ملموس، مانند مهره‌های طلایی که نشان‌دهندهٔ سلسله مراتب سیستم اعشاری است، در مورد اعداد آموزش می‌بینند.
موضوعات فرهنگی: کودکان در مورد کشورهای دیگر و جغرافیا، حیوانات و جانورشناسی، زمان، تاریخ، موسیقی، حرکت، علم و هنر می‌آموزند.
همهٔ رشته‌های درسی به هم گره خورده‌اند، طوری که مکمل یکدیگر هستند. اسباب‌بازی‌ها و سایر مواد آموزشی مناسب برای رشد در کلاس قرار می‌گیرند تا کودک بتواند انتخاب‌هایش را ببیند و سپس با توجه به علایقش، تکلیفی را که «کار» نامیده می‌شود انتخاب کند. گزینه‌های کاری شامل کتاب، بازی‌های پازلی، پروژه‌های هنری، اسباب‌بازی‌هایی که روابط فضایی را آزمایش می‌کنند و موارد دیگر است. وقتی کارشان تمام شد، آن وسیله را دوباره در قفسه‌ها قرار می‌دهند و سراغ چیز دیگری می‌روند. برنامهٔ روزانه شامل زمانی است که کودکان می‌توانند در طول آن به تنهایی یا به شکل گروهی بازی کنند.
راهنماها به صورت گروهی و تک به تک با کودکان کار می‌کنند، اما بیشتر تعامل بین خود کودکان است. در یک مدرسهٔ مونته‌سوری، معلمان تنها مربیان موجود نیستند. بچه‌های بزرگ‌تر اغلب به بچه‌های کوچک‌تر کمک می‌کنند تا مهارت‌های جدید را بیاموزند. به همین دلیل است که هر کلاس معمولاً شامل یک بازه سنی دو تا سه ساله است، یعنی مثلاً بچه‌های دو تا چهار یا دو تا پنج ساله در یک کلاس قرار می‌گیرند.
طول روز به مدرسه و سن دانش‌آموزان ارتباط دارد. یک برنامهٔ معمولی مونته‌سوری از ساعت 9 صبح تا 12 یا 12:30 بعدازظهر اجرا می‌شود. بیشتر آنها مراقبت‌های بعدازظهر و اوایل عصر را نیز ارائه می‌دهند.
برنامۀ مونته‌سوری برای چه بچه‌هایی بهتر است؟
کودکانی که می‌خواهند یک محیط یادگیری عملی متناسب با نیازهای خود داشته باشند و کودکان دارای نیازهای ویژه، به ویژه آنهایی که دارای اختلال کمبود توجه (ADD) یا همان ADHD و سایر مشکلات یادگیری یا اختلالات روحی و روانی هستند، به دلیل توجه فردی معلمان به هر دانش‌آموز، در محیط مراکز پیش‌دبستانی پیرو متد مونته‌سوری خوب رشد می‌کنند.
مدارس مونته‌سوری به آموزش کودکان در مورد طیف گسترده‌ای از فرهنگ‌ها اعتقاد دارند و فعالانه به دنبال جذب دانش‌آموزانی با پیش‌زمینۀ فرهنگی و قومی متنوع هستند. اگر دوست دارید فرزندتان با کودکانی از تمام اقشار تعامل داشته باشد، شاید مدارس مونته‌سوری همان جایی باشد که به دنبالش هستید. بیشتر مدارس مونته‌سوری کودکان را از سن سه یا چهار سالگی می‌پذیرند و ترجیح می‌دهند که آنها قادر به دستشویی رفتن به تنهایی باشند.
روش والدورف
رویکرد والدورف چیست؟
به گفتهٔ رودولف اشتاینر، بنیانگذار اولین مدرسهٔ والدورف در کارخانهٔ سیگار والدورف آستوریا در اشتوتگارت آلمان در سال 1919، شخص از سه جنبه تشکیل شده است: روان، روح و بدن. بیش از 750 برنامه والدورف (Waldorf approach) در سراسر جهان با هدف تحریک و توسعهٔ این سه عنصر در کودکان خردسال از طریق غوطه‌ور کردن آنها در محیطی تغذیه‌گر و پرورش‌دهنده ارائه می‌شود. در این رویکرد، بچه‌ها تشویق می‌شوند که به جای تماشای تلویزیون و فیلم و بازی‌های رایانه‌ای، در بازی‌های آزاد خلاقانه شرکت کنند، زیرا این فعالیت‌ها، یعنی گیم و نمایشگرها مانع استفاده از تمام حواس پنج‌گانه برای جذب اطلاعات و مشارکت فعال در زندگی می‌شوند.
برنامهٔ درسی والدورف در کلاس چگونه است؟
در پیش‌دبستانی‌های والدورف، معلمان سال‌های اوایل کودکی سعی می‌کنند محیطی راحت و شبیه خانه ایجاد کنند که به کودکان فرصت‌های زیادی برای تقلید آزادانه از آنچه می‌بینند و انجام بازی‌های خلاقانه ارائه می‌دهد. فعالیت‌های روزانه از نقاشی، رنگ‌آمیزی، آواز خواندن و شعرخوانی گرفته تا مجسمه‌سازی با موم زنبور عسل، پختن نان، ساختن خانه‌هایی با جعبهٔ مقوایی، ملحفه و تخته و لباس مبدل پوشیدن و ایفای نقش والدین، پادشاهان و جادوگران است.
برنامهٔ والدروف برای کدام بچه‌ها بهتر است؟
به عنوان یک مثال، مدارس مبتنی بر فلسفهٔ والدورف نسبت به مدارس مونته‌سوری بیشتر گروه‌محور هستند. اگر کودک شما با نظم و تکرار ریتمیک یاد می‌گیرد و رشد می‌کند، ممکن است مدرسه‌های والدورف بهترین گزینه باشد. اما آموزش والدورف می‌تواند تقریباً برای هر کودکی مفید باشد. معلمان والدورف معتقدند که حتی کودکان دارای نیازهای ویژه نیز می‌توانند چیز مهمی را به یک گروه بیفزایند. با این حال، این برنامه برای کودکان دارای ناتوانی‌های رشدی شدید توصیه نمی‌شود.
روش های‌اسکوپ
فلسفهٔ های‌اسکوپ چیست؟
برنامهٔ های‌اسکوپ (HighScope) بر این نظریه استوار است که کودکان به مشارکت فعال با افراد، مواد، ایده‌ها و رویدادها نیاز دارند. های‌اسکوپ یک برنامهٔ درسی مبتنی بر «کنترل مشترک» است که در آن بزرگسالان و کودکان با هم یاد می‌گیرند. در این روش هم مثل متد مونته‌سوری، اعتقاد اصلی این است که کودکان با دنبال کردن اهداف و علایق شخصی خود بهترین یادگیری را دارند. با این حال، در های‌اسکوپ، کودکان تشویق می‌شوند تا مواد و فعالیت‌ها را خود انتخاب کنند و معلمان طوری آموزش می‌بینند که از این استقلال و تصمیم‌گیری حمایت کنند. رویکرد های‌اسکوپ جدیدتر از رویکرد مونته‌سوری است، اما چهار دهه تحقیق پشت آن است که اثربخشی آن را در ارتقای رشد کودکان ثابت می‌کند.
برنامهٔ درسی های‌اسکوپ در کلاس چگونه است؟
برنامهٔ کاری های‌اسکوپ 58 تجربهٔ کلیدی را برای کودکان پیش‌دبستانی شناسایی کرده است. این تجربیات در ۱۰ دسته گروه‌بندی می‌شوند:
- بازنمایی خلاق: تقلید، شناخت، نقش بازی کردن
- زبان و سواد: صحبت کردن، توصیف کردن، خط‌خطی کردن و دیکته کردن داستان
- ابتکار عمل پیش‌قدمی و روابط اجتماعی: انتخاب کردن، حل مسئله و ایجاد رابطه
- حرکت: خم شدن، دویدن و رقصیدن
- موسیقی: آواز خواندن و نواختن ساز
- طبقه‌بندی: توصیف اشکال، تفکیک و تطبیق
- ردیف کردن: چیدن چیزها به ترتیب
- اعداد: شمارش
- فضا: پر کردن و خالی کردن
- زمان: شروع، توقف و توالی
کامپیوترها اغلب بخشی از برنامه کاری های‌اسکوپ هستند. معلمان نرم‌افزارهای مناسب رشد را برای کودکان انتخاب می‌کنند تا هر وقت بخواهند از آنها استفاده کنند. هر پیش‌دبستانی طول روز خود را انتخاب می‌کند. آنها ممکن است نیمه‌روز یا تمام روز باشند و در یک پیش‌دبستانی یا مرکز مراقبت از کودکان ارائه شوند. ساعات کاری انعطاف‌پذیر است و بیشتر از خود برنامه های‌اسکوپ به شرایط و نیازهای خانواده ارتباط دارد.
متد های‌اسکوپ برای کدام بچه‌ها بهتر است؟
برنامهٔ های‌اسکوپ برای هر کودکی که به توجه فردی نیاز دارد مناسب است. این روش در ابتدا برای کودکان شهری در معرض ریسک ایجاد شد و در ترکیب با برنامهٔ دولتی هد استارت با موفقیت مورد استفاده قرار گرفت. امروزه، استفاده از های‌اسکوپ در محیط‌های مختلف پیش‌دبستانی گسترده‌تر است. این روش برای کودکانی که دارای تأخیر در رشد و ناتوانی‌های یادگیری هستند نیز مؤثر است، زیرا متناسب با سطح و سرعت فردی هر کودک طراحی شده‌اند. اگر می‌خواهید فرزندتان در یک محیط خیلی ساختاریافته، نظام‌مند و تحت هدایت بزرگسالان باشد، های‌اسکوپ ممکن است گزینۀ مناسب شما نباشد.
اگرچه بخش‌های کلیدی برنامهٔ های‌اسکوپ در طول سن سه و چهار سالگی شروع می‌شود، برخی از مراکز دنبال‌کنندهٔ این روش «برنامه‌های درسی» مخصوص شیرخواران و کودکان نوپا نیز دارند. این‌که آیا کودک قبل از رفتن به مدارس های‌اسکوپ به آموزش توالت نیاز دارد یا خیر، به آن مرکز خاص ارتباط دارد. برخی از مراکز، مراقبتی دارای مجوز پذیرش کودکان با پوشک هستند و برخی دیگر چنین مجوزی ندارند.
روش بانک استریت
فلسفهٔ بانک استریت چیست؟
روش بانک استریت (Bank Street) بر آموزش کودک‌محور تمرکز دارد. هدف معلمان آموزش‌دیده به روش بانک استریت، تقویت رشد کودکان با ارائهٔ فرصت‌های متنوع برای رشد فیزیکی، عاطفی، شناختی و اجتماعی است. برنامه‌های بانک استریت که در سرتاسر جهان وجود دارد بر این باور است که کودکان یادگیرندگان، کاوشگران، آزمایشگران و هنرمندان فعالی هستند.
رویکرد بانک استریت این واقعیت را که کودکان به روش‌های مختلف و با سرعت‌های متفاوتی یاد می‌گیرند، در نظر می‌گیرد. مراکز مبتنی بر روش بانک استریت بر این باورند که یادگیری باید چند موضوع را به طور همزمان در بر گیرد و در گروه‌های مشارکتی رخ دهد.
برنامهٔ درسی مذکور بر این ایده استوار است که اگر کودکان بتوانند در مورد دنیای انسانی بیاموزند و مطالعه کنند، می‌توانند آنچه را که با آن روبه‌رو می‌شوند درک کنند. بر اساس فلسفهٔ بانک استریت، بهترین راه برای انجام این کار متمرکز کردن کودکان بر پنج موضوع کلیدی مطالعات اجتماعی است: انسان‌شناسی فرهنگی، تاریخ، علوم سیاسی، اقتصاد و جغرافیا. آموزش هنر و علم با درس‌ها و فعالیت‌هایی با محوریت مطالعات اجتماعی تنیده شده است؛ این آموزش‌ها و فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا معناهایی را در دنیای اطراف خود کشف کنند.
برنامهٔ درسی بانک استریت در کلاس چگونه است؟
بچه‌ها معمولاً با اسباب‌بازی‌ها و وسایلی بازی می‌کنند که جای زیادی برای تخیل آنها باقی می‌گذارد؛ مثلاً با لگوها، آب، مواد هنری، خاک رس، پازل و غیره. آنها می‌توانند انتخاب کنند که با چه چیزی بازی کنند و می‌توانند به تنهایی و به صورت گروهی کار کنند. این کار به آنها کمک می‌کند تا به روش خودشان و با سرعت خاص خودشان یاد بگیرند.
رویکرد بانک استریت برای کدام بچه‌ها بهتر است؟
برنامهٔ بانک استریت مانند مونته‌سوری و های‌اسکوپ برنامه‌ای آزادانه‌تر و کمتر ساختاریافته است و اختیار عمل زیادی را به معلمان و کودکان واگذار می‌کند تا تصمیم بگیرند روی چه چیزی و در چه زمانی کار کنند. اگر کودک شما با یک برنامهٔ آزاد بدون چارچوب عملکرد خوبی دارد، احتمالاً در یک پیش‌دبستانی مبتنی بر بانک استریت موفق خواهد بود.
انواع دیگر رویکردهای آموزشی پیش‌دبستانی
هزاران پیش‌دبستانی مستقل در دنیا وجود دارد که از هیچ یک از رویکردهای گفته‌شده پیروی نمی‌کنند، اما عناصر مختلف آنها را با هم ترکیب می‌کنند و برنامهٔ کاری خود را ساخته‌اند.
اگر قصد دارید کودکتان را در یک پیش‌دبستانی ثبت‌نام کنید، در مصاحبه بپرسید که فلسفۀ مدرسه چیست تا مشخص شود که آیا مناسب فرزندتان است یا خیر. برای اطلاع از سؤالات خاص به برگهٔ مصاحبه با مدیر پیش‌دبستانی مادرشو مراجعه کنید.
صرف‌نظر از نوع پیش‌دبستانی انتخابی، مهم‌ترین چیزی که باید در نظر داشته باشید این است که آیا کودک شما در آنجا خوشحال خواهد بود یا خیر. هدف اصلی این است که فرزندتان از زمانی که با کودکان دیگر می‌گذراند لذت ببرد و حس کنجکاوی و عشق به یادگیری را در خود پرورش دهد. موعد آموزش‌های رسمی خیلی زود فرا خواهد رسید.
