جفت جنین: جفت چیست و چه کار میکند؟
یکی از صدها واقعیت حیرتانگیز در مورد بارداری این است که بدن شما نه تنها یک انسان جدید را درون خود پرورش میدهد، بلکه عضوی کاملاً جدید، یعنی جفت را نیز به وجود میآورد و تقریباً همهٔ چیزهایی که کودک شما برای رشد و شکوفایی نیاز دارد از طریق جفت انتقال مییابد. در این مطلب کامل و دقیق با جفت و چگونگی عملکرد آن آشنا شوید.
جفت چیست؟
جفت عضوی به شکل پنکیک است که به دیوارهٔ رحم میچسبد و از طریق بند ناف به جنین متصل میشود. در اواخر بارداری، قطر آن به حدود ۲۲/۸ سانتیمتر و ضخامت آن در مرکز به حدود ۲/۵ سانتیمتر میرسد.
جفت چه کاری انجام میدهد؟
اکسیژن و مواد مغذی مانند ویتامینها، گلوکز و آب را از بدن شما به بدن جنین میرساند و مواد زائد تولیدشده توسط آن را پردازش میکند. همچنین هورمونهایی تولید میکند که به رشد و تکامل جنین کمک میکنند.
جفت این امکان را نیز به وجود میآورد که آنتیبادیها از جریان خون شما به جنین منتقل شود. این آنتیبادیها تا زمانی که کودک شما به دنیا بیاید و به سن کافی برای دریافت اولین واکسنهای خود برسد در برابر برخی از عفونتهای باکتریایی و بیماریهای ویروسی مانند دیفتری و سرخک از او محافظت میکنند.
جفت چه زمانی تشکیل میشود؟
جفت از شش روز پس از انجام لقاح شروع به تشکیل میکند. در این مرحله کودک آیندهٔ شما یک توپ توخالی متشکل از چند صد سلول است که بلاستوسیست نامیده میشود. بلاستوسیست به پوشش داخلی دیوارهٔ رحم و معمولاً در نزدیکی قسمت فوقانی آن متصل میشود. این عمل لانهگزینی نامیده میشود و تا روز ۹ یا ۱۰ بارداری کامل میشود.
دیوارهٔ بلاستوسیست به ضخامت یک سلول است بجز در یک ناحیه، که ضخامت آن به اندازهٔ سه تا چهار سلول است. سلولهای داخلی در ناحیهٔ ضخیمشده به رویان تبدیل میشوند و سلولهای بیرونی در غشای رحم نقب میزنند و به جفت تبدیل میشوند.
جفت چند هورمون تولید میکند که به نگهداری بارداری کمک میکنند، از جمله گنادوتروپین جفتی انسانی یا hCG که تخمدانها را از آزاد کردن تخمک بازمیدارد و آنها را به تولید مداوم استروژن و پروژسترون تحریک میکند. تست بارداری بیبیچک نیز میزان hCG ادرار شما را برای تعیین بارداری اندازهگیری میکند.
جفت طی هفتههای ۱۸ تا ۲۰ کاملاً شکل گرفته است اما در طول بارداری به رشد خود ادامه میدهد. هنگام زایمان، وزن آن حدود ۴۵۰ گرم است.
جفت چگونه عمل میکند؟
جفت از طریق هزاران اصطلاحاً «انگشت» میکروسکوپیک متشکل از بافت، به نام پرزهای کوریونیک یا پرزهای جفتی که حاوی شبکهای از رگهای خونی هستند به بند ناف متصل میشود. پرزها در هفتهٔ ششم بارداری تشکیل شدهاند و در ۱۲ هفتگی خون شما فضاهای اطراف آنها را پر میکند. وقتی خون شما با پرزها تماس پیدا میکند، مواد مغذی از طریق دیوارهٔ پرزها با مواد زائد مبادله میشود.
پرزها همچنین به عنوان یک فیلتر عمل میکنند و از رسیدن برخی ویروسها و باکتریها به جنین جلوگیری میکنند، درحالیکه به مولکولهای هر چیزی که هضم میکنید و همچنین آنتیبادیها و گازها اجازهٔ عبور میدهند.
کدام مواد مضر از جفت عبور میکند؟
در کنار همهٔ چیزهای خوبی که به کودک شما منتقل میشود، برخی موارد مضر نیز میتوانند از جفت عبور کنند. اینها شامل الکل، نیکوتین مواد مخدر و همچنین برخی داروهاست.
هیچ سطح ایمنی برای مصرف الکل در دوران بارداری تعیین نشده است و متخصصان توصیه میکنند در حین بارداری از مصرف هر مقداری از آن خودداری کنید. همین حکم در مورد سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر نیز صدق میکند. دربارهٔ هر گونه مکمل یا داروی بدون نسخه یا تجویزی که نیاز دارید یا میخواهید مصرف کنید، حتماً با پزشکتان مشورت کنید.
اگرچه جفت به عنوان سدی در برابر بیشتر باکتریها عمل میکند، اما برخی ویروسها و باکتریهای کوچک میتوانند از آن عبور کنند. بسیاری از آنها هیچ اثری روی جنین ندارند اما برخی دیگر میتوانند برای جنین در حال رشد مضر باشند.
چفت هنگام زایمان چه میشود؟
چند دقیقه پس از تولد کودک، جفت از دیوارهٔ رحم شما جدا و از طریق واژن دفع میشود. شما چند انقباض خواهید داشت، اما این مرحله از زایمان معمولاً فقط حدود پنج تا ۱۰ دقیقه طول میکشد و بیشتر شبیه درد قاعدگی است تا درد زایمان. در صورت انجام سزارین، پزشک جفت را به صورت دستی از رحم خارج میکند.
قبل از بارداری چه کاری میتوانید برای سلامت جفت انجام دهید؟
طبق نظر پزشکتان واکسنهای لازم را بزنید. برخی ویروسها میتوانند از جفت عبور کنند. به عنوان مثال، ابتلا به سرخجه در بارداری میتواند باعث نقصهای مادرزادی جدی در جنین شود. به همین دلیل مهم است که قبل از باردار شدن از بهروز بودن همهٔ واکسنهای خود اطمینان حاصل کنید.
در طول بارداری چه کاری میتوانید برای سلامت جفت انجام دهید؟
کارهایی وجود دارد که میتوانید برای پشتیبانی از داشتن جفت سالم و کودک سالم انجام دهید:
معاینات بارداری را انجام دهید: به تمام چکآپهای بارداری بروید و با پزشک و مامای خود همکاری کنید تا هر گونه عارضهای مانند فشار خون بالا را که میتواند باعث ایجاد مشکل در جفت شود، کنترل کنید.
بدون تجویز پزشکتان هیچ دارویی مصرف نکنید: در دوران بارداری هنگام مصرف داروهای تجویزی و بدون نسخه احتیاط کنید، زیرا بیشتر آنها از جفت عبور میکنند. اگرچه بسیاری از داروها برای جنین ایمن در نظر گرفته میشوند، اما میدانیم که تعداد کمی از آنها باعث نقصهای مادرزادی میشوند و برای بسیاری از داروها، تحقیقات کافی برای آگاهی از تأثیر آنها بر نوزاد متولدنشده وجود ندارد. پزشکتان میتواند کمک کند بفهمید مزایای یک داروی خاص چقدر بیضرر و چقدر به نفع سلامت شماست.
واکسیناسیون لازم را انجام دهید: واکسنهای توصیهشده در دوران بارداری از جمله واکسن آنفلوانزا و واکسن توأم کزاز، دیفتری را طبق دستور پزشکتان دریافت کنید.
سیگار نکشید و مخدر استفاده نکنید: مشکلات جفتی مانند جدا شدن زودرس جفت، در زنان بارداری که سیگار میکشند یا مواد مخدر مانند کوکائین و هروئین مصرف میکنند یا سوءمصرف دارو مانند داروهای شبهمخدر دارند، بیشتر دیده میشود.
در مورد سزارین محتاط باشید: اگر دلیل پزشکی برای انجام زایمان سزارین ندارید، قبل از انتخاب زایمان سزارین با پزشک خود در مورد ریسکها و خطرات سزارین صحبت کنید. هر سزارین ریسک ابتلای شما به عوارض ثانویهٔ جدی، از جمله جفت سرراهی و چسبندگی جفت را در بارداریهای آینده افزایش میدهد.