آنفلوانزای معده یا گاستروانتریت در کودکان چیست؟
آنفلوانزای معده چیست و چطور ایجاد میشود؟ آنفلوانزای معده یا گاستروانتریت ویروسی یکی از بیماریهای شایع پس از عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی است.
آنفلولانزای معده
آنفلوانزای معده یا گاستروانتریت (Gastroenteritis) التهاب پوشش داخلی دستگاه گوارش است. این بیماری با وجود اسمش، توسط ویروس آنفلوانزا ایجاد نمیشود. شایعترین عامل ویروسهای دیگر از جمله روتاویروس، آدنوویروس، کالیسیویروس و آستروویروس است.
اما گاستروانتریت همچنین میتواند در اثر عفونت باکتریایی بالقوه جدیتری مانند سالمونلا، شیگلا، استافیلوکوک، کامپیلوباکتر یا ایکولی ایجاد شود. حتی برخی موارد گاستروانتریت در اثر انگلهایی مانند ژیاردیا ایجاد میشود.
اگر کودکتان مبتلا به آنفلوانزای معده باشد، ممکن است اسهال، استفراغ، درد شکمی، تب، لرز و ناراحتی مداومی داشته باشد. علائم او ممکن است خفیف یا شدید باشد و با توجه به عامل بیماری ممکن است فقط چند ساعت یا تا روزها ادامه داشته باشند.
بیشتر کودکان زیر سه سال، حداقل دو بار در سال آنفلوانزای معده میگیرند و اگر مهدکودک بروند بیشتر هم مبتلا میشوند. بچهها اغلب بعد از سه سالگی سیستم ایمنی بدنشان قویتر میشود و دیگر زیاد به آن مبتلا نمیشوند.
چگونگی ابتلای بچهها به آنفلوانزای معده
گاستروانتریت ویروسی بسیار مسری است. امکان دارد کودک چیزی آلوده به ویروس خورده باشد یا از لیوان یا ظروف غذاخوری مشترک با شخص آلوده به ویروس استفاده کرده باشد. همچنین میتوان ویروس را در بدن داشت، بدون اینکه علائمی بروز کند.
همینطور اگر عامل بیماری باکتری یا انگل باشد، ممکن است فرزندتان غذا یا آب آشامیدنی آلوده مصرف کرده باشد.
راه محتمل دیگری برای انتقال بیماری به کودک، تماس با مدفوع آلوده و سپس قرار دادن دستهای خود در دهان است. هرچند این موضوع ناخوشایند به نظر میرسد، اما زیاد اتفاق میافتد، به خصوص در مهدکودک. به یاد داشته باشید که میکروبها میکروسکوپی هستند، بنابراین حتی وقتی دستهای کودک کثیف به نظر نمیرسند، ممکن است پوشیده از باکتری باشند.
زمان تماس یا مراجعه به پزشک برای آنفلوانزای معده
به محض اینکه شک کردید کودکتان مبتلا به آنفلوانزای معده است، با مطب پزشک کودکتان تماس بگیرید. همچنین اگر فرزندتان بیش از دو روز استفراغ کرده است یا در مدفوعش خون وجود دارد، یا اگر فکر میکنید بیش از حد کجخلق و بهانهگیر است، با پزشک تماس بگیرید.
در صورت بروز تب از دستورالعملهای پزشک خود در این مورد استفاده کنید. پیشنهاد معمول پزشکان در مورد تماس گرفتن در صورت تب کودک به این ترتیب است:
- تب 38 درجه سانتیگراد اگر کودک کمتر از سه ماه داشته باشد.
- تب 38/3 درجه اگر سه تا شش ماهه باشد.
- و تب 39/4 درجه یا بالاتر اگر شش ماهه یا بزرگتر باشد.
همچنین اگر کودکتان هر یک از علائم کمآبی بدن را نشان میدهد با پزشک تماس بگیرید. این علائم عبارتند از:
- کاهش دفعات ادرار؛ خیس نشدن پوشک برای بیش از شش ساعت
- خوابآلودگی یا بهانهگیری بیش از حد
- یک نقطهٔ نرم فرورفته روی ملاج
- پوست چروکیده
- چشمهای گودرفته
- تشنگی شدید
- لبهای خشک
- گریهٔ بدون اشک
- دست و پاهای سرد و تغییررنگداده
اگر به نظر میرسد کودک دچار کمآبی بدن شده است و هیچ پزشکی در دسترس نیست، او را به اورژانس ببرید. اگر کودک در خطر کمآبی بدن باشد، پزشک ممکن است آبرسانی با تزریق داخل وریدی را توصیه کند. او ممکن است بخواهد کودک را در بیمارستان بستری کند یا فقط چند ساعت او را آنجا نگه دارد.
اگر آزمایش خون یا مدفوع نشان دهد که کودک عفونت انگلی یا باکتریایی دارد، ممکن است یک دوره آنتیبیوتیک نیز برایش تجویز شود. نگران نباشید، فرزندتان احتمالاً ظرف چند روز مرخص میشود و سلامت خود را باز مییابد.
درمان آنفلوانزای معده در کودک
ابتدا باید با پزشک کودک خود تماس بگیرید و به او بگویید موضوع از چه قرار است، به خصوص اگر فرزندتان زیر شش ماه باشد.
اگر کودک عفونت باکتریایی داشته باشد، پزشک ممکن است آنتیبیوتیک تجویز کند. اما دارو برای گاستروانتریت ویروسی، که مانند همهٔ عفونتهای ویروسی باید دورهٔ خود را طی کند، مفید نخواهد بود. به فرزندتان داروی ضداسهال ندهید، این کار فقط بیماری او را طولانیتر میکند و میتواند عوارض جانبی بالقوه جدی داشته باشد.
اگر فرزندتان تب دارد و ناراحت به نظر میرسد، از پزشک خود در مورد دادن دز مناسب استامینوفن یا ایبوپروفن سؤال کنید. هرگز به کودک خود آسپیرین ندهید، زیرا با بیماری نادر اما بالقوه کشندهٔ سندرم ری ارتباط دارد.
هر زمان که کودک مایعات بدنش را از دست بدهد، مثلاً از طریق استفراغ، اسهال یا تب، نگرانی از کم شدن آب بدن وجود دارد.
با توجه به این موضوع که میزان استفراغ کودک چقدر است و اینکه آیا میتواند مایعات را در معده نگه دارد، پزشک ممکن است توصیه کند یک محلول الکترولیت خوراک به او بدهید. این محلولها به جایگزینی مایعات، مواد معدنی و نمک ازدسترفته در بدن کمک میکنند. پزشک میتواند بر اساس سن و وزن کودک مقدار مورد نیاز او را به شما بگوید.
اگر فرزندتان شیر خشک یا شیر مادر را بالا میآورد، پزشک ممکن است توصیه کند که تا وقتی قادر به نگه داشتن مایعات در معده شود، در طول روز، مقادیر کوچکی از محلول الکترولیت به او بدهید، و سپس به تدریج به رژیم غذایی عادی او برگردید.
در مدتی که میخواهید آب بدن کودک را حفظ کنید، از دادن مواد غذایی دارای قند بالا مانند آبمیوه، نوشابه و ژله به او خودداری کنید، زیرا اینها میتوانند علائم آنفلوانزای معده را بدتر کنند. گاستروانتریت میتواند به طور موقت به پوشش داخلی رودهٔ کوچک آسیب برساند، که این هضم مواد غذایی شیرین را دشوار میکند.
اگر کودک خوردن مواد غذایی کمکی را شروع کرده است و مورد نسبتاً خفیفی از گاستروانتریت دارد، مثلاً اسهال خفیف دارد اما استفراغ ندارد، میتواند در طول دورهٔ بیماری خود به خوردن مقادیر متوسطی از غذاهای جامد ادامه دهد و احتمالاً به محلول الکترولیت خوراکی نیازی ندارد. تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک احتمالاً برای حفظ آب بدن فرزندتان کافی است.
رژیم غذایی کودک مبتلا به گاستروانتریت
کودک از چه زمانی میتواند به رژیم غذایی جامد قبلیاش برگردد؟ اگر کودکتان خیلی کوچک است و به تازگی خوردن مواد غذایی کمکی را شروع کرده و حالا دچار این بیماری شده است، با پزشک صحبت کنید و علائم کودک را دنبال کنید. طبق نظر پزشک، او ممکن است بتواند تقریباً به شکل همیشگی به خوردن مواد غذایی جامد ادامه دهد، یا شاید بهتر باشد برای چند روز او را از غذاهای کمکی دور نگه دارید و فقط شیر خود شما یا شیر خشک بخورد.
یک آکادمی طب اطفال برتر در دنیا توصیه میکند که بچههای مبتلا به گاستروانتریت، رژیم غذایی عادی با دوری از غذاهای چرب را هرچه سریعتر از سر بگیرند. این شامل مواد غذایی اصلی مانند کربوهیدراتهای پیچیده، یعنی نانها و غلات، گوشت بدون چربی، ماست، میوه و سبزیجات است.
مطالعات نشان میدهد که در واقع شروع مجدد رژیم غذایی استاندارد بلافاصله پس از تخفیف علائم حاد گاستروانتریت در بچهها، میتواند دورهٔ گاستروانتریت کودک را یک نصف روز کوتاه کند، زیرا این کار باعث بازگرداندن مواد مغذی لازم برای مبارزه با عفونت به سیستم بدن میشود. از طرف دیگر، اگر این بیماری اشتهای کودک را کور کند و او چند روز تغذیهٔ خوب را از دست داد، نگران نباشید، چون تا زمانی که آب بدن او کافی بماند، حالش خوب خواهد بود.
پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزای معده
چگونه میتوانید از کودکتان در برابر گاستروانتریت محافظت کمک کنید؟ دستهای خود را بعد از هر بار تعویض پوشک و رفتن به دستشویی و قبل از تهیه یا خوردن غذا، به طور کامل با صابون و آب گرم بشویید. همین کار برای سایر اعضای خانواده و کارکنان مهدکودک نیز ضروری خواهد بود. همچنین بهتر است که در طول روز دستهای کودک را مرتب بشویید. علاوه بر این، حتماً در آمادهسازی و پخت غذا اصول ایمنی و بهداشت را رعایت کنید.