آپنه یا وقفه تنفسی نوزاد در خواب را چگونه میتوان تشخیص داد؟
وقتی مغز کودک تغییراتی در میزان اکسیژن دریافتی احساس میکند، به ریهها سیگنال میدهد که نفس بکشند. این شرایط میتواند باعث شود کودک در طول شب به دفعات از خواب بیدار شود. این وضعیت که باعث توقف تنفس در حین خواب میشود آپنه خواب در کودکان نامیده میشود. این وضعیت شبیه به شنیدن صدای زنگ تلفن در حین خواب است با این تفاوت که وقتی صدای زنگ را میشنوید، از خواب بیدار میشوید، اما به جای پاسخ دادن دوباره به خواب میروید. اگرچه این وقفههای تنفسی کوتاه هستند، اما بر الگوی خواب کودک تاثیر میگذارند. در نتیجه، ممکن است کودک در طول روز بیشتر خسته شود.
در این مطلب با آپنه خواب در کودکان، علت، علائم، راههای درمان و زمان مراجعه به پزشک آشنا میشوید.
آپنه خواب در کودکان چیست؟
آپنه خواب در کودکان یک بیماری شایع است که در حین خواب باعث وقفههایی در تنفس کودک میشود. ریتم تنفس کودک به دلیل انسداد در مجرای هوایی یا به دلیل ارتباط برقرار نکردن مغز با ماهیچههای تنفسی او تغییر میکند. این شرایط یک اختلال بالقوه جدی به شمار میرود که در آن تنفس بارها و بارها در طول خواب مختل میشود.
آپنه خواب در کودکان را وقفه تنفسی در خواب نیز مینامند و گاهی نیاز به درمان اورژانسی دارد. چنین شرایطی نادر است اما لازم است که آگاهی لازم را داشته تا در صورت مشاهده علائم به پزشک مراجعه کنید. در ادامه با انواع آپنه و علائم آشنا خواهید شد.
اگر وقفه تنفسی در کودکان درمان نشود، میتواند به عوارض جدی مانند کندی ضربان قلب و رشد ضعیف کودک منجر شود. در گذشته، پزشکان بر این باور بودند که آپنه با ریسک بالاتر برای ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در ارتباط است، اما مطالعات متعدد در طول دو دهۀ گذشته هیچ ارتباطی بین این دو نیافته است.
انواع آپنه خواب در کودکان
هر نوزادی میتواند دچار آپنۀ خواب شود، اما در نوزادانی که پیش از موعد متولد شدهاند، شایعتر است. در نوزادانی که قبل از هفتۀ ۳۷ بارداری به دنیا آمدهاند، آپنۀ خواب را آپنۀ مربتط با نارس بودن مینامند و در نوزادانی که در هفتۀ ۳۷ بارداری و پس از آن به دنیا آمدهاند، این عارضه را آپنۀ نوزادی مینامند. هرچه یک نوزاد زودرستر باشد، احتمال بیشتری دارد که به آپنۀ خواب مبتلا شود. سندرم داون در کودکان و دیگر عارضه های مادرزادی در نوزادان نیز ریسک ابتلا به آپنۀ خواب را بالا میبرند.
به طور کلی انواع آپنه خواب در کودکان عبارتند از:
- آپنه خواب انسدادی (OSA): این شایعترین شکل آپنه خواب در کودکان است و زمانی اتفاق میافتد که انسدادی در مجاری تنفسی کودک وجود باشد.
- آپنه خواب مرکزی (CSA): این یک نوع نادر از آپنه است و معمولاً نوزادان تازه متولد شده را مبتلا میکند. آپنه مرکزی زمانی اتفاق میافتد که مغز کودک در برقراری ارتباط با ماهیچههای تنظیمکننده تنفس او مشکل داشته باشد.
- آپنه خواب مختلط یا پیچیده : این نوع ترکیبی آپنه انسدادی و مرکزی است و زمانی اتفاق میافتد که کودک مبتلا به آپنه انسدادی از دستگاه کمک تنفسی (CPAP) استفاده میکند فشار همواره مثبت در راه هوایی (CPAP) استفاده میکند و دچار آپنه خواب مرکزی میشود.
آپنه خواب در کودکان چقدر شایع است؟
آپنه خواب در کودکان بیماری بسیار شایعی است. در سراسر جهان، حدود 1 میلیارد نفر به آپنه خواب مبتلا هستند. در میان کودکان، آپنه انسدادی خواب در 1 تا 5 درصد تمام سنین از جمله نوزادان، شیرخواران، کودکان نوپا، بچهها و نوجوانان رخ میدهد و بیشتر در سنین 2 تا 6 سالگی دیده میشود.
آیا آپنه خواب در کودکان خطرناک است؟
اگرچه تجربه علائم خفیف رایج است، اما آپنه خواب در کودکان اگر درمان نشود میتواند خطرناک باشد و منجر به عوارض زیر شود:
- اختلال در رشد و تکامل کودک
- از دست دادن کنترل مثانه و شب ادراری
- بیماری قلبی ریوی
- اختلال کمبود توجه-بیشفعالی
تغییر در الگوی خواب کودک ممکن است بر رفتار، ظرفیت عاطفی و عملکرد تحصیلی کودک تاثیر بگذارد.
علائم آپنه خواب در کودکان
علائم و نشانههای وقفه تنفسی خواب در کودکان میتواند شامل موارد زیر باشد که در طول خواب اتفاق میافتند:
- تنفس دهانی، تنفس با صدای بلند یا خروپف
- وقفهها یا لحظاتی که تنفس متوقف میشود
- سرفه یا حالت خفگی
- پهلو به پهلو شدن یا بیقراری هنگام خواب
- تعریق شبانه
- راه رفتن در خواب یا حرف زدن در خواب
- شب ادراری
در طول روز ممکن است متوجه رفتارهای زیر شوید که میتوانند نشانهای از آپنه خواب در کودکان باشد:
- خستگی
- بی توجهی یا عدم تمرکز
- خلق و خوی تحریکپذیر، پرخاشگری یا سایر مشکلات عاطفی یا رفتاری
- سردرد صبحگاهی
علت آپنه خواب در کودکان چیست؟
انسداد در مجاری تنفسی کودک باعث آپنه انسدادی میشود. ارتباط نادرست مغز کودک با ماهیچههای مجرای هوایی هم باعث آپنه خواب مرکزی میشود. گاهی اوقات استفاده از دستگاه سی پاپ نیز ممکن است علت آپنه ترکیبی باشد.
انسداد ناشی از آپنه انسدادی میتواند نتیجه موارد زیر باشد:
- بزرگ شدن لوزهها یا آدنوئیدها. این غدد در پشت گلو قرار دارند. اگر کودک عفونت یا التهابی داشته باشد، این غدهها میتوانند بزرگتر شوند. گاهی نیز عامل ژنتیک علت آپنه خواب در کودکان است.
- تغییر در قوام عضلانی. برخی بیماریهای ژنتیکی، مانند سندرم داون یا فلج مغزی میتوانند باعث تغییر سفتی و قوام ماهیچهها در سر و گردن کودک شوند. کودک ممکن است در طول روز قوام عضلانی طبیعی داشته باشد اما شبها دچار کاهش قوام عضلانی شود. این وضعیت به بافتها اجازه میدهد به هم نزدیکتر شده و راه هوایی را مسدود کنند.
- ناهنجاریهایی در ساختار استخوان. باریک بودن ساختار استخوانی صورت، مثلاً داشتن فک کوچک یا نامناسب بودن همپوشانی فک بالا و پایین میتواند بر میزان هوای تنفس شده توسط کودک تاثیر بگذارد.
- تومور. وجود ضایعهای در مجاری هوایی ممکن است باعث انسداد شود، اما این وضعیت بسیار نادر است.
عوامل خطرساز آپنه خواب در کودکان
در نوزادان، نابالغ بودن ساقۀ مغز که تنفس را کنترل میکند یا انسداد در مسیر تنفسی اغلب عامل بروز آپنه خواب در کودکان است. دیگر علل مؤثر شامل موارد زیر است:
- آلرژی
- آسم
- خونریزی در مغز
- جراحی شکاف کام
- قرار گرفتن در معرض دود تنباکو
- سابقه خانوادگی
- چاقی
- ریفلاکس اسید معده در کودکان
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
- مشکلات قلب یا عروق خونی
علاوه بر موارد نامبرده، سایر عوامل خطرساز برای آپنه خواب در کودکان عبارتاند از:
- سندرم داون
- نقایص مادرزادی در جمجمه یا صورت
- فلج مغزی
- بیماری سلول داسیشکل
- بیماری عصبی-عضلانی
- سابقه وزن پایین هنگام تولد
- سابقه خانوادگی آپنه انسدادی
آپنه خواب در کودکان میتواند عوارض جدی ایجاد کند و در موارد نادر میتواند کشنده باشد. هنگامی که تنفس نوزاد قطع میشود، سطح اکسیژن در خون پایین میآید و سطح دیاکسیدکربن افزایش مییابد. او ممکن است دچار افت شدید در ضربان قلب شود یا هوشیاری خود را از دست بدهد و نیازمند احیای قلبی ریوی شود.
تشخیص آپنه خواب در کودکان
اگر پزشک مشکوک به آپنۀ خواب باشد، احتمالاً یک معاینۀ فیزیکی انجام میدهد و سپس آزمایشات مختلفی مثل اندازهگیری مقدار اکسیژن خون و بررسی تنفس و ضربان قلب را انجام خواهد داد. همچنین ممکن است یک عکسبرداری با اشعۀ ایکس انجام شود. پزشک ممکن است برای آزمایشات بیشتر شما را به یک متخصصان مربوطه مثل متخصص ریۀ کودکان ارجاع دهد.
پزشک در نهایت پس از بررسی علائم آپنه خواب در کودکان و پرسیدن سوالاتی در مورد خواب او مانند خروپف کردن، آپنه را تشخیص میدهد و ممکن است مراجعه به متخصص خواب را توصیه کند. متخصص خواب ممکن است آزمایشهای زیر را برای تعیین اینکه آیا کودک آپنه خواب دارد یا نه انجام دهد:
- گزارشی از الگوی خواب شبانه در کودک
- بررسی راه تنفسی کودک
- مطالعه خواب یا پلی سومنوگرافی
تست پلیسومنوگرافی کودک را در حین خواب تحت نظر میگیرد. فعالیت مغز، ضربان قلب، میزان جریان هوا از مسیر دهان و بینی، میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون، فعالیت عضلات، حرکت قفسه سینه و دیواره شکم و وقفههای خواب کودک را اندازهگیری میکند.
آپنه خواب در کودکان چگونه درمان میشود؟
درمان آپنه خواب در کودکان بر اساس علت و شدت آن متفاوت است. پزشک نخست روی باز کردن مجاری تنفسی کودک تمرکز خواهد کرد. پزشک ممکن است استفاده از یک مانیتور آپنۀ خانگی برای پیگیری سرعت تنفس و ضربان قلب کودک یا مصرف دارو برای تحریک سیستم عصبی مرکزی را پیشنهاد کند.
برخی از کودکان مبتلا به آپنۀ انسدادی نیز نیاز به استفاده از ونتیلاتور فشار مثبت؛ CPAP، دارند که هنگام خواب با دمیدن هوا به داخل بینی از طریق یک ماسک، مسیر تنفسیشان را باز نگه میدارد که البته این دستگاه معمولاً علائم آپنۀ خواب مرکزی را رفع نمیکند. به طور کلی گزینههای درمانی شامل موارد زیر است:
- جراحی. برای برداشتن لوزهها یا آدنوئیدهای بزرگ شده یا ترمیم ناهنجاریهای ساختاری سر و گردن کودک جهت ایجاد فضای بیشتر در راه هوایی، ممکن است جراحی لازم باشد.
- اصلاح سبک زندگی. ورزش منظم میتواند به طور طبیعی مجاری هوایی کودک را باز کند. علاوه بر این، تغییر در رژیم غذایی کودک میتواند به او کمک کند تا به شاخص توده بدنی (BMI) سالمی به نسبت سن خود برسد یا آن را حفظ کند.
- دارو. داروها میتوانند به باز نگه داشتن مجاری هوایی کودک کمک کنند. پزشک ممکن است بر اساس علت آپنه خواب در کودکان داروهایی از جمله انواع ضدآلرژی را تجویز کند. اگر کودک عفونت تنفسی فوقانی داشته باشد، داروی ضد احتقان بینی میتواند کمک کند.
- استفاده از دستگاه کمک تنفسی CPAP. سی پاپ یا سی پپ شامل پوشیدن ماسک روی بینی در حین خواب است. این ماسک به دستگاه کوچک و قابل حملی متصل است که هوا را از طریق مجاری بینی به داخل راه هوایی میدمد. این فشار هوا مجرای هوایی کودک را باز نگه میدارد تا بتواند در طول خواب به طور طبیعی نفس بکشد.
همه کودکان، به ویژه آنهایی که مبتلا به آپنه انسدادی هستند، باید از قرار گرفتن در معرض دود تنباکو یا سایر مواد آلرژیزا یا آلایندههای محیط دور نگه داشته شوند. این مواد میتوانند باعث تحریک و احتقان راه هوایی شوند. اگر کودک پس از درمان آپنه انسدادی دچار آپنه ترکیبی شود، پزشک ممکن است فشار جریان هوا در دستگاه سی پاپ را تغییر دهد یا سایز ماسک روی صورت کودک را عوض کند.
آیا میتوان از آپنه خواب در کودکان پیشگیری کرد؟
بسیاری از علل آپنه خواب در کودکان قابل پیشگیری نیستند، اما شما میتوانید به کودکتان کمک کنید تا با اقدامات زیر خطر آپنه انسدادی را کاهش دهد:
- ورزش منظم
- اجتناب از دود سیگار
- درمان آلرژی فصلی
پزشک میتواند توصیههایی برای کاهش ریسک ابتلا فرزندتان به آپنه ارائه دهد، به خصوص اگر سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری وجود داشته باشد.
عوارض آپنه خواب در کودکان
در موارد نادر، آپنه انسدادی خواب در کودکان میتواند باعث نارسایی رشد در نوزادان و کودکان خردسال شود. کودکان مبتلا به این نوع آپنه که درمان نمیشوند ممکن است ریسک بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا، کلسترول بالا، پیشدیابت و سایر بیماریهای قلبی و عروقی نیز داشته باشند.
در موارد بسیار نادر، کودکان مبتلا به برخی بیماریهای ژنتیکی ممکن است علائم جدی آپنه انسدادی را داشته باشند که میتوانند منجر به مرگ شود. با این حال، عوارض را میتوان با درمان کنترل کرد.
آیا آپنه خواب در کودکان به طور کامل درمان میشود؟
برای برخی از علل آپنه انسدادی خواب کودکان درمانهایی وجود دارد که علائم را از بین میبرد. اگر کودک علائم خفیف آپنه خواب را داشته باشد، ممکن است با بزرگتر شدن از آنها رهایی یابد.
چنین حالتی میتواند زمانی اتفاق بیفتد که بافت پشت گلوی کودک با افزایش سن کوچک میشود و این مجاری تنفسی او را باز میکند. جراحی برداشتن لوزهها یا آدنوئیدها به طور موثر این بیماری را درمان میکند. اگر انسداد جدیدی در راه هوایی کودک ایجاد شود، علائم آپنه انسدادی خواب ممکن است بازگردد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه علائم آپنه خواب در کودکان شدید باید به پزشک مراجعه کنید، به ویژه اگر متوجه شدید که فرزندتان شبها به دفعات بیدار میشود یا الگوی تنفسی او در حین خواب دچار اختلال میشود.
چنانچه کودک یکی از شرایط زیر را داشت هر چه سریعتر او را به اورژانس برسانید:
- فرزند شما در تنفس مشکل دارد.
- پوست، لبها و ناخنهای کودک رنگپریده، آبی یا خاکستری شده است.
توجه داشته باشید که آپنه خواب در کودکان میتواند روی فرزندتان تاثیر بگذارد. او ممکن است در طول روز احساس خستگی کند زیرا در استراحت شبانه مشکل دارد. این شرایط میتواند بر علایق، فعالیتها، احساسات و رفتارهای روزانه او تاثیر بگذارد. اگر متوجه علائم آپنه خواب در کودکان شدید، برای ارزیابی به پزشک مراجعه کنید. او میتواند به شما و فرزندتان در مدیریت این بیماری و تنفس راحتتر کمک کند.
بنابر آنچه گفته شد وقفه تنفسی حین خواب در کودکان وضعیت شایعی است که در خیلی از نوزادان و کودکان خصوصاً در سنین 2 تا 6 سالگی مشاهده میشود. با درمان، علائم آپنه میتواند از بین برود و اثر دراز مدتی روی فرزند شما در طول رشد نخواهد داشت. آپنه خواب درمان نشده ممکن است خطرناک باشد و بر رشد و تکامل کودک تاثیر بگذارد. برخی از کودکان به مرور بزرگتر شدن علائم ماندگاری خواهند داشت و ممکن است در بزرگسالی به مدیریت مادامالعمر علائم نیاز داشته باشند.
سوالات متداول
با پزشک فرزندتان در مورد عوارض جانبی درمانی که توصیه میکند صحبت کنید. هر نوع جراحی با ریسکهایی همراه است. عوارض جانبی داروها نیز بر حسب نوع متفاوت است.
چنانچه علائم آپنه را مشاهده کردید باید به پزشک مراجعه کنید. عدم درمان این مشکل میتواند گاهی باعث بروز عوارض جدی در کودک شود.
خوشبختانه، نوزادان مبتلا به آپنۀ خواب به ندرت دچار هرگونه عوارض درازمدت ناشی از این عارضه میشوند. آپنۀ خواب هم معمولاً با رشد کودک خودبهخود از بین میرود.
0 نظرات