اختلال نافرمانی مقابلهجویانه یا ODD در کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
اختلال نافرمانی مقابلهجویانه چیست؟ اختلال نافرمانی مقابلهجویانه چه علائمی دارد و چطور درمان میشود؟ در این مطلب با اختلال نافرمانی مقابلهجویانه در بچهها آشنا شوید.
اختلال نافرمانی مقابلهجویانه
همهٔ بچهها هرازگاهی مقابلهجویانه و ستیزهجو رفتار میکنند، خصوصاً هنگام خستگی، گرسنگی، استرس یا ناراحتی. آنها ممکن است مشاجره کنند، بددهانی و نافرمانی کنند و از والدین، معلمان و دیگر بزرگسالان سرپیچی کنند. رفتار مقابلهجویانه برای کودکان دو تا سه ساله و بچهها در اوایل نوجوانی، بخشی نرمال از فرایند رشد است. با این حال، رفتار آشکارا ناسازگار و خصمانه زمانی به یک نگرانی جدی تبدیل میشود که آنقدر مکرر و پایدار باشد که در مقایسه با سایر بچههای همسن و در همان سطح رشد به چشم بیاید و در زندگی اجتماعی، خانوادگی و تحصیلی کودک تأثیر بگذارد.
در بچههای مبتلا به اختلال نافرمانی مقابلهجویانه یا اصطلاحاً ODD، الگوی مداومی از رفتارهای ناسازگارانه، سرکش و خصمانه نسبت به افراد مسئول و صاحب اختیار وجود دارد که به طور جدی در عملکرد روزمرهٔ آنها تداخل ایجاد میکند.
علائم اختلال نافرمانی مقابلهجویانه
علائم اختلال نافرمانی مقابلهجویانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- المشنگههای مکرر
- بحث و مشاجرهٔ بیش از حد با بزرگسالان
- زیر سؤال بردن مکرر قوانین
- نافرمانی فعالانه و خودداری از انطباق با درخواستها و قوانین بزرگسالان
- تلاشهای عمدی برای آزردن و ناراحت کردن مردم
- مقصر دانستن دیگران به خاطر اشتباهات یا رفتارهای نادرست خود
- غالباً زودرنج بودن یا راحت آزرده شدن از دیگران
- خشم و کینهٔ مکرر
- صحبت بدخواهانه و کینهجویانه هنگام احساس ناراحتی
- رویکرد کینهتوزانه و انتقامجویی
این علائم معمولاً در چند محیط مشاهده میشوند اما ممکن است در خانه یا مدرسه بیشتر دیده شوند. دلایل بروز این اختلال ناشناخته است، اما بسیاری از والدین گزارش میکنند که فرزند آنها از سن پایین بدقلقتر و پرتوقعتر از خواهر و برادرهایش بوده است. عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشد.
بچهای که علائم اختلال نافرمانی مقابلهجویانه را نشان میدهد باید تحت یک ارزیابی جامع قرار گیرد. مهم است که وجود سایر اختلالات، مانند اختلال کمتوجهی-بیشفعالی، اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی مثل افسردگی، اختلال دوقطبی و اختلالات اضطرابی در کودک بررسی شود. بهبود علائم اختلال نافرمانی مقابلهجویانه بدون درمان بیماری همزمان میتوند دشوار باشد. برخی از بچههای مبتلا به اختلال نافرمانی مقابلهجویانه ممکن است دچار اختلال سلوک شوند.
درمان اختلال نافرمانی مقابلهجویانه
درمان اختلال نافرمانی مقابلهجویانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آموزش مدیریتی والدین برای کمک به آنها و دیگران در مدیریت رفتار کودک
- رواندرمانی فردی برای مدیریت مؤثرتر خشم
- رواندرمانی خانواده برای بهبود ارتباط و درک متقابل
- آموزش مهارتهای شناختی حل مسئله و روشهای درمانی برای کاهش منفینگری
- آموزش مهارتهای اجتماعی برای افزایش انعطافپذیری و بهبود مهارتهای اجتماعی و تحمل ناامیدی و کلافگی در مقابل همسالان
دارو ممکن است در کنترل برخی از علائم ناراحتکنندهتر اختلال نافرمانی مقابلهجویانه و همچنین علائم مربوط به بیماریهای همزمانی مانند کمتوجهی-بیشفعالی، اضطراب و اختلالات خلقی مفید باشد.
زندگی با کودک دارای اختلال نافرمانی مقابلهجویانه
داشتن کودک دارای اختلال نافرمانی مقابلهجویانه برای والدین بسیار دشوار است. این والدین نیاز به حمایت و درک شدن دارند. والدین میتوانند به روشهای زیر به فرزند خود در درمان اختلال نافرمانی مقابلهجویانه کمک کنند:
- همیشه روی نکات مثبت تأکید کنید. فرزندتان را هنگامی که انعطافپذیری نشان میدهد یا همکاری میکند، تحسین کنید و از تقویت مثبت استفاده کنید.
- اگر احساس میکنید در شرف تشدید درگیری با فرزندتان هستید، یک وقفه یا زنگ تفریح به خودتان بدهید. این سرمشق خوبی برای فرزندتان است. اگر او تصمیم گرفت برای جلوگیری از واکنش بیش از حد، به خودش وقفه بدهد، از تصمیمش پشتیبانی کنید.
- نبردهای خود را انتخاب کنید. از آنجا که کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابلهجویانه در اجتناب از نبردهای قدرت مشکل دارد، کارهایی را که میخواهید فرزندتان انجام دهد اولویتبندی کنید. اگر به فرزندتان به خاطر رفتار نامناسب وقفه دادید، به خاطر اعتراض به این تصمیم و مشاجره با شما، وقفه را طولانیتر نکنید.
- محدودیتهای منطقی و متناسب با سن تعیین کنید و برای تخطی از آنها عواقبی تعیین کنید که به طور مداوم قابل اجراست.
- غیر از فرزند مبتلا به اختلال نافرمانی مقابلهجویانه علایقی برای خود داشته باشید، به طوری که مدیریت فرزندتان تمام وقت و انرژی شما را نگیرد. سعی کنید با بزرگسالان دیگر مثل معلمان، مربیان و همسرتان که با بچهٔ شما سر و کار دارند همکاری کنید و از آنها پشتیبانی بگیرید.
- استرس خود را با انتخابهای سالم مانند ورزش و ریلکسیشن مدیریت کنید. در صورت لزوم از مراقبت فرجهای، یعنی مراقبت شخص مطمئن دیگری از فرزندتان و سایر زنگ تفریحها استفاده کنید.
بسیاری از بچههای مبتلا به اختلال نافرمانی مقابلهجویانه به تکنیکهای مثبت فرزندپروری پاسخ میدهند. والدین میتوانند از متخصص اطفال یا پزشک خود بخواهند که آنها را به یک روانپزشک کودک و نوجوان یا سایر متخصصان سلامت روان که میتوانند به تشخیص و درمان اختلال نافرمانی مقابلهجویانه و هر بیماری مربوط به سلامت روان همزمانی کمک کنند، ارجاع دهند.
