نقطه‌عطف‌های یادگیری: مهارتهای زبانی از سه سالگی تا کلاس سوم دبستان
یادگیری برقراری ارتباط کلامی و گوش دادن با دقت، سنگ بنای آموزش کودکان قبل از دبستان و پیش‌دبستانی است. در اینجا چند نقطه‌عطف زبانی را که می‌توانید از کودک سه تا هشت سالۀ خود انتظار داشته باشید، فهرست کرده‌ایم. به خاطر داشته باشید که کودکان با سرعت‌های متفاوتی رشد می‌کنند و اگر فرزندتان به پیش‌دبستانی یا مهدکودک می‌رود، لازم است بدانید که هر معلم ممکن است از برنامۀ درسی متفاوتی پیروی کند، بنابراین فرزند شما ممکن است تمام کارهای موجود در این فهرست را انجام ندهد. در این مطلب با یادگیری مهارتهای زبانی کودک سه ساله تا کودک هشت ساله آشنا شوید.
یادگیری مهارتهای زبانی سه سالگی
در سن سه سالگی، فرزند شما می‌تواند یاد بگیرد که:
- در گفت‌وگوهایی شرکت کند که از هر ۱۰ کلمۀ او، هشت کلمه قابل درک باشد.
- در چهار سالگی، ۱۵۰۰ کلمه یا بیشتر را بگوید و بفهمد، اگرچه واژگان کودکان می‌تواند به طور چشمگیری متفاوت از یکدیگر باشد.
- جملات شش کلمه‌ای یا بیشتر بسازد.
- سؤالات «چه کسی»، «چه چیزی»، «کجا» و «چرا» را بپرسد.
- دستورالعمل‌های شفاهی مانند «الان وقتشه که پازل‌ها رو کنار بذاری و بریم سر درس» را بفهمد و دنبال کند.
- برای سامان دادن به یک فکر، دو هدف را در یک جمله به هم پیوند دهد. برای مثال «من می‌خوام برم بیرون، چون اونجا می‌تونم دوچرخه‌سواری کنم».
- یک داستان ساده بگوید. به عنوان مثال، ممکن است به یکی از دوستانش بگوید: «دیشب رفتم خونۀ مادربزرگم. اون تو خونش اسباب‌بازی داره. من اسباب‌بازی‌های خونۀ مادربزرگم رو دوست دارم».
- ترانه‌هایی را بخواند، بازی‌های شعری انجام دهد و «بازی‌های انگشتی» مانند حرکات دست همراه را اجرا کند.
- مفهوم نوشتن را و این نکته را درک کند واین‌که حروف حامل پیام‌هایی هستند. برای مثال، ممکن است بپرسد که یک علامت چه می‌گوید، یا کلماتی را از یک کتاب کپی کند و به شما بگوید که در حال نوشتن یک داستان است.
- با هجی کردن حروفی که روی تابلوها یا کتاب‌ها می‌بیند، درکی از الفبا را نشان دهد.
یادگیری مهارتهای زبانی چهار سالگی
در سن چهار سالگی، کودک شما ممکن است بتواند کارهای زیر را نیز انجام دهد:
- چند حرف و کلمه بنویسد.
- از واژگان و جملات ساده‌تری استفاده کند که مناسب فهم خواهر یا برادر کوچک‌تر یا دوستش باشد.
- نام، آدرس و شماره تلفن خود را تکرار کند.
- یک توالی چهار یا پنج مرحله‌ای را توضیح دهد. به عنوان مثال: «بعد از حمام، دندون‌هام رو مسواک می‌زنم و لباس خوابم رو می‌پوشم و می‌رم تو رختخواب».
کودکان با گوش دادن، شنیدن صحبت دیگران با آنها و صحبت کردن خودشان یاد می‌گیرند که چطور ارتباط برقرار کنند. برای ارتقای مهارتهای زبانی، بهتر است بچه‌ها زمان زیادی را سر میزهای فعالیت کودکان همسن خود بگذرانند، یعنی جایی که باید با یکدیگر تعامل داشته باشند. همچنین می‌توانید هر روز برای بچه‌ها کتاب بخوانید و بعد از آنها سؤالاتی در مورد داستان بپرسید. بگذارید هر کودک در مورد چیزی که به آن علاقه دارد صحبت کند.
یادگیری مهارتهای زبانی پنج سالگی
بیشتر کودکان پنج ساله عاشق این هستند که برایشان کتاب خوانده شود و امسال برخی از آنها حتی شروع به خواندن می‌کنند. در پنج سالگی یا در پیش‌دبستانی فرزند شما یاد خواهد گرفت که:
- دایرۀ واژگان خود را به حدود 13000 کلمه افزایش دهد.
- جملات حداقل هشت کلمه‌ای را به یاد بیاورد و تکرار کند.
- برخی از حروف الفبا به خصوص حرف اول نام خود را شناسایی کند.
- وقتی حروف بزرگ الفبا را به صورت چاپی می‌بیند، آنها را تشخیص دهد و کپی کند.
- نام کامل خود را با حروف بزرگ کپی کند.
- حروف و صداها را مطابقت دهد. به عنوان مثال، ممکن است به شما بگوید که «ب» برای «برگ» است.
- آغاز، میانه و پایان یک داستان را مشخص کند.
- داستان‌هایی را که می‌شنود به خاطر بسپارد و تکرار کند.
- داستان‌های خودش را بسازد.
- با کتاب درست برخورد کند؛ با خواندن هر صفحه از چپ به راست و از بالا به پایین. همچنین ممکن است به نظر برسد که در حال خواندن است، درحالی‌که فقط تظاهر می‌کند.
- برخی از کلمات رایج مانند «سگ»، «گربه»، «خانه»، «مامان»، «بابا» و «ماشین» را بخواند.
- از زبان توصیفی برای توضیح چیزها استفاده کند یا سؤال بپرسد. برای مثال، ممکن است بگوید: «اون سگه خیلی بانمکه، صورتمو لیس زد. خیلی خنده‌دار بود».
- یک جملۀ ابتدایی با چند کلمۀ خوانا بنویسد.
- صداهای قافیه‌دار ایجاد کند و از بازی‌های شعری لذت ببرد.
معلم‌های پیش‌دبستانی اغلب محیطی غنی از کلمات را برای کودکان فراهم می‌کنند و کتاب وشعر را برای تشویق عشق به کلمات در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهند. اگر خودتان هم می‌خواهید به کودکتان کمک کنید، می‌توانید ساعت‌های «بلندخوانی» برگزار کند که طی آن بچه‌ها جاهای خالی در یک داستان را با از بر گفتن خطوط قابل پیش‌بینی پر می‌کنند انجام دهید. همچنین می‌توانید از بچه‌ها بخواهید که با شما داستانی بسازند و در مورد داستان‌هایی که در کلاس می‌خوانند هم صحبت کنند. پیش‌دبستانی‌ها می‌توانند نوشتن حروف الفبا را نیز یاد بگیرند و برخی کلاس‌های پیش‌دبستانی نوعی «ناحیۀ نوشتن» دارد که پر از ماژیک، مدادشمعی، مداد، کارت‌های فهرست و کاغذ رنگی است که بچه‌ها می‌توانند از آن برای خلق داستان با کلمه و تصاویر استفاده کنند.
یادگیری مهارتهای خواندن و نوشتن کلاس اول
در کلاس اول، فرزند شما یاد خواهد گرفت که نظر خود را با کلمات؛ هم گفتاری و هم نوشتاری، بیان کند. او به خواندن داستان، مطالب غیرداستانی و شعر یا گوش کردن به خواندن معلم ادامه می‌دهد، اما امسال برای بهبود درک مطلب از او سؤالاتی با پایان باز پرسیده می‌شود. همچنان به یاد داشته باشید که سرعت یادگیری کودکان متفاوت است. به‌طورکلی، در کلاس اول، فرزند شما می‌تواند یاد بگیرد که:
- حروف بزرگ و کوچک را با دقت بنویسد.
- از چپ به راست بنویسد و از بالا به پایین صفحه بنویسد یا بخواند.
- نام و نام خانوادگی خود را با حروف بزرگ در آغاز اسم و فامیل بنویسد.
- جملات و پاراگراف‌هایی واضح و منسجم بنویسد که یک ایده را توضیح می‌دهند.
- هنگام نوشتن جمله از صفت‌ها استفاده کند. مثلاً بگوید: «سگ بزرگ سفیده، دنبال ماشین مامان دوید.»
- چند جمله در مورد یک تجربۀ خاص بنویسد، مثلاً بهترین اتفاقی که در تعطیلات آخر هفته برای او افتاده است.
- حدود 100 کلمه را، به خصوص کلمات رایجی مانند «دارم»، «برو»، «گفت»، «دادن» و «با» را بخواند.
- دربارۀ چیزی که خوانده است سؤال بپرسد.
- تفاوت اسم‌های مفرد و جمع را تشخیص دهد.
- کلمات ناآشنا را حرف به حرف تلفظ کند.
- تفاوت بین کلمات، جملات و پاراگراف‌ها را درک کند.
- برای تغییر کلمات صداها را اضافه یا حذف کند یا تغییر دهد. برای مثال، تغییر «تاب» به «خواب» و «موش» به «گوش» را درک کند.
- برخی کلمات مخفف و برخی از کلمات ترکیبی، مانند «آب‌میوه» را بخواند.
- به سؤالات «چه کسی»، «چه»، «کجا» و «چگونه» پاسخ دهد.
- دستورالعمل‌های مکتوب یک مرحله‌ای را دنبال کند.
- معنای کلمات ناآشنا را با فکر کردن به داستانی که شامل آن کلمه بوده است یا کلمات اطراف آن کلمۀ ناآشنا بفهمد.
- از علائم نگارشی اولیه استفاده کند. برای مثال، جمله‌ای را با حرف اول بزرگ و علامت نقطه، علامت تعجب یا علامت سؤال در پایان بنویسد.
- تمام صداهای صامت، یعنی بی‌صدا و همخوان و مصوت، یعنی صدادار را تلفظ کند.
- موضوع کتاب را بر اساس تصویر روی جلد پیش‌بینی کند.
- شخصیت اصلی، زمینۀ داستان و رویدادها را پس از خواندن یا شنیدن یک داستان شناسایی کند.
- در یک داستان بین واقعی و ساختگی تمایز قائل شود.
- نوشته و نقاشی خودش را بخواند و توضیح دهد.
- انواع مختلف ادبیات مانند مطالب داستانی، غیرداستانی و شعر را بخواند.
- ارتباط یا شباهتی را که داستان‌ها با زندگی خودش دارد، تشخیص دهد.
معلم از بچۀ کلاس اولی شما می‌خواهد که بخش بزرگی از زمان خواندن خود را صرف خواندن با صدای بلند کند. این به او تمرین زیادی در تولید صداهای صامت و مصوت می‌دهد. در طول ساعت مطالعه، معلم احتمالاً سؤالات بازی دربارۀ داستان‌ها می‌پرسد تا به رشد مهارتهای درک مطلب بچه‌ها کمک کند. هنگامی که فرزندشما شروع به نوشتن جملات کامل می‌کند، معلم ممکن است از او بخواهد تمرینات «جای خالی را پر کنید» انجام دهد، مانند تکمیل عبارت «من احساس خوشحالی می‌کنم وقتی ...» برخی از معلمان برای تشویق مهارتهای نوشتن از دانش‌آموزان می‌خواهند که دفتر خاطرات روزانه داشته باشند یا کلمات جدیدی را که در کلاس یا خانه یاد گرفته‌اند، بنویسند.
یادگیری مهارتهای خواندن و نوشتن کلاس دوم
امسال فرزند شما مهارتهای خواندنی را که در کلاس اول یاد گرفته است، تقویت خواهد کرد. در مقطعی از این سال او احتمالاً تغییر بزرگی خواهد داشت. از یادگیری خواندن به استفاده از خواندن به عنوان راهی برای یادگیری حرکت خواهد کرد. همچنین متوجه خواهید شد که دایرۀ واژگان او به سرعت در حال گسترش است. در کلاس دوم، فرزند شما یاد می‌تواند یاد بگیرد که:
- 200 کلمۀ پرکاربرد زبان را بخواند.
- جملات را با استفاده از نشانه‌گذاری‌های نگارشی مثل نقطه، ویرگول و حروف بزرگ بنویسد.
- اسم‌ها و کلمات عملی مثل فعل‌ها را در جمله‌ها پیدا کند.
- هنگام خواندن و نوشتن از راه‌حل‌های آوایی استفاده کند و کلماتی را که ناآشنا هستند با هجی حرف به حرف بخواند.
- کلمات ناآشنا را با کمک الگوهایی که قبلاً دیده است، مانند «نا» یا «بی» در کلماتی مثل نادرست و بی‌خواب، به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کند تا معنای آنها را بفهمد.
- اطلاعاتی را که خوانده است با کلمات و بیان دیگری بگوید.
- مسئله، راه‌حل یا ایدۀ اصلی را در یک متن داستانی یا غیرداستانی توضیح دهد.
- داستان‌ها، شعرها، نمایشنامه‌ها، فهرست‌ها، روزنامه‌ها، جداول و نمودارها را بخواند و بفهمد.
- در مورد ایده‌های خودش بنویسد.
- نوشته‌های خود را اصلاح کند تا واضح‌تر شوند.
- انواع مختلفی از جملات را بنویسد، مانند جملۀ خبری «آن سیب قرمز است»، جمۀ پرسشی «آیا فرزانه می‌تواند بعد از مدرسه بیاید؟» و جملۀ تعجبی «من از لوبیای قرمز متنفرم!»
معلم با ادامه دادن کتاب خواندن با صدای بلند و پرسیدن سوالاتی در مورد داستان‌ها و انجام بازی‌های کلمه‌سازی، هیجان فرزند شما نسبت به مهارتهای تازه‌اش را حفظ می‌کند. بسیاری از معلمان کلاس دوم از دانش‌آموزان خود می‌خواهند که پس از خواندن چیزی، گزارش ساده‌ای از آن بنویسند. فرزند شما ممکن است شروع به یادگیری در مورد نویسندگان مختلف کند. تکالیف واقعی نیز اغلب امسال شروع می‌شود. فرزند شما احتمالاً باید در خانه کتاب بخواند و آماده باشد که روز بعد در مورد داستان صحبت کند یا چیزی بنویسد.
یادگیری مهارتهای خواندن و نوشتن کلاس سوم
کلاس سوم مثل یک باشگاه کتاب بزرگ است. در حال حاضر بچه‌ها مهارت خواندن نسبتاً روانی کسب کرده‌اند و از این مهارت برای کسب دانش دربارۀ بسیاری از موضوعات دیگر استفاده می‌کنند. در کلاس سوم، فرزند شما می‌تواند یاد بگیرد که:
- آنچه را می‌خواند، تجزیه و تحلیل کند. به عنوان مثال، ممکن است از خود بپرسد: «آیا چیزی که دارم می‌خونم معنا داره؟»
- لغات ناآشنا را در فرهنگ لغت جست‌وجو کند و سپس تعیین کند که کدام معنا با پس‌زمینۀ داستان تناسب دارد.
- از چند راه‌حل برای درک ادبیات غیرداستانی، داستانی و شعر استفاده کند. برای مثال، ممکن است در عنوان، زیرعنوان و تصاویر یک اثر به دنبال سرنخ‌هایی در مورد محتوای آن بگردد.
- تفاوت بین یک واقعیت (فکت) و یک عقیده و نظر را تشخیص دهد.
- پیش‌بینی کند و بعداً با جست‌وجوی سرنخ‌ها و دلالت‌ها (پیش‌آگاهی دادن) در داستان، آنها را تأیید کند.
- تجربیات خود را با تجربیات شخصیت‌های یک کتاب مقایسه کند.
- شخصیت‌های دو داستان مختلف را مقایسه کند، برای مثال، این‌که شخصیت هری پاتر چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با شخصیت حسن در داستان «حسن و خانم حنا» دارد.
- انگیزۀ یک شخصیت را و این‌که احساسات او از کجا سرچشمه می‌گیرد درک کند.
- پیرنگ یا طرح داستان، پس‌زمینه، شخصیت‌پردازی و گفت‌وگوها را در ادبیات تشخیص دهد.
- مسئله و راه‌حل را در پیرنگ داستان توضیح دهد.
- مضامین کلی داستان‌ها را تشخیص دهد و آنها را با تجربیات شخصی خود ارتباط دهد.
- داستان‌ها، نامه‌ها، توضیحات و گزارش‌های کوتاه را با استفاده از املا و علائم نگارشی مناسب بنویسد.
- با حروف شکسته و متصل بنویسد.
بیشتر دانش‌آموزان در کلاس سوم می‌توانند مستقلاً مطالعه کنند، بنابراین ساعت خواندن در کلاس ممکن است به بحث در مورد کتاب‌هایی اختصاص یابد که بچه‌ها در خانه یا در دوره‌های مطالعۀ خاموش در کلاس می‌خوانند؛ هرچند بسیاری از معلمان هنوز برای دانش‌آموزان کلاس سوم خود با صدای بلند کتاب می‌خوانند. در طول ساعت‌های بحث، معلمان کلاس سوم نحوۀ سؤال پرسیدن دربارۀ ادبیات را الگوسازی می‌کنند و اغلب از بچه‌ها می‌خواهند آنچه را که می‌خوانند با زندگی خود مقایسه کنند.
