درمان جایگزینی هورمون یا هورموندرمانی یائسگی
هورموندرمانی یائسگی یا درمان جایگزینی با هورمون در گذشته به طور معمول برای درمان علائم یائسگی و محافظت از سلامت درازمدت زنان استفاده میشد. اما آزمایشهای بالینی وسیع نشان داد این درمان میتواند خطرهایی برای سلامت شخص داشته باشد، اما این گفته چه معنایی دارد؟ در این مطلب با درمان جایگزینی هورمون آشنا شوید.
درمان جایگزینی هورمون
هورموندرمانی برای یائسگی یا درمان جایگزینی هورمون (Hormone replacement therapy)، مصرف دارویی است که حاوی هورمونهای زنانه است. این دارو برای جایگزینی استروژنی که بدن در طول یائسگی دیگر تولید نمیکند، مصرف میشود. درمان جایگزینی هورمون اغلب برای درمان علائم رایج یائسگی، از جمله گرگرفتگی و ناراحتی واژن استفاده میشود. همچنین ثابت شده است که این هورموندرمانی از تحلیل استخوان و کاهش شکستگی در زنان یائسه جلوگیری میکند.
با این حال، خطرهایی در ارتباط با استفاده از درمان جایگزینی هورمون وجود دارد. این خطرها به نوع هورموندرمانی، دز و مدتزمان مصرف دارو و ریسکهای سلامت فردی ارتباط دارد. برای نتیجهگیری بهینه، هورموندرمانی باید متناسب با نیازها و شرایط هر فرد برنامهریزی شود و هر چند وقت یک بار مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که مزایای آن همچنان بیشتر از خطرهایش است.
انواع اصلی درمان جایگزینی هورمون
درمان جایگزینی هورمون در درجهٔ اول بر جایگزینی استروژنی تمرکز دارد که بدن پس از یائسگی دیگر آن را نمیسازد. دو نوع اصلی استروژندرمانی وجود دارد:
هورموندرمانی سیستمیک (Systemic hormone therapy): استروژن سیستمیک که به شکل قرص، چسب پوستی، حلقه، ژل، کرم یا اسپری است معمولاً حاوی دز بالاتری از استروژن است که در سراسر بدن جذب میشود. میتوان از این نوع هورموندرمانی برای درمان هر یک از علائم رایج یائسگی استفاده کرد.
محصولات واژینال با دز پایین: محصولات استروژن واژینال با دز پایین که به شکل کرم، قرص یا حلقه هستند، مقدار استروژن جذبشده توسط بدن را به حداقل میرسانند. به همین دلیل، محصولات واژینال با دز پایین معمولاً فقط برای درمان علائم واژینال و ادراری یائسگی استفاده میشود.
اگر هیسترکتومی نداشتهاید، پزشک معمولاً استروژن را همراه با پروژسترون یا پروژستین (داروی شبهپروژسترون) تجویز میکند، زیرا وقتی استروژن به تنهایی توسط پروژسترون متعادل نمیشود، میتواند رشد پوشش داخلی رحم را تحریک کند و خطر سرطان آندومتر را افزایش دهد. اگر هیسترکتومی داشتهاید، ممکن است نیازی به مصرف پروژستین نداشته باشید.
خطرها و عوارض درمان جایگزینی هورمون
در بزرگترین کارآزمایی بالینی انجامشده تا امروز، درمان جایگزینی هورمون که شامل یک قرص استروژن-پروژستین (Prempro) بود، خطر برخی بیماریهای جدی از جمله موارد زیر را افزایش داد:
- بیماری قلبی
- سکته
- لخته شدن خون
- سرطان پستان
مطالعات بعدی نشان داد که این عوارض با توجه به موارد زیر متفاوت است:
سن: زنانی که درمان جایگزینی هورمون را در سن 60 سالگی یا بیشتر، یا بیش از 10 سال پس از شروع یائسگی آغاز میکنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای فوق هستند. اما اگر درمان جایگزینی هورمون قبل از 60 سالگی یا طی 10 سال پس از یائسگی شروع شود، به نظر میرسد که فواید آن بیشتر از خطرهایش باشد.
نوع هورموندرمانی: خطرهای درمان جایگزینی هورمون با توجه به اینکه استروژن به تنهایی یا همراه با پروژستین مصرف شود و دز و نوع استروژن، متفاوت است.
سابقهٔ سلامت: سابقهٔ خانوادگی و سابقهٔ پزشکی شخص و ریسک او برای ابتلا به سرطان، بیماری قلبی، سکته، لخته شدن خون، بیماری کبد و پوکی استخوان عوامل مهمی در تعیین مناسب بودن یا نبودن درمان جایگزینی هورمون برای اوست.
هنگام تصمیمگیری در مورد مناسب بودن هورموندرمانی برای شما، همهٔ این خطرها باید توسط شما و پزشکتان در نظر گرفته شود.
درمان جایگزینی هورمون برای چه کسانی بهتر است؟
اگر سالم باشید و شرایط زیر را داشته باشید مزایای درمان جایگزینی با هورمون ممکن است از خطرهای آن بیشتر باشد:
گرگرفتگی متوسط تا شدید داشته باشید: استروژندرمانی سیستمیک مؤثرترین درمان برای تسکین گرگرفتگی یائسگی و تعریق شبانه است.
سایر علائم یائسگی را داشته باشید: استروژن میتواند علائم واژینال یائسگی مانند خشکی، خارش، سوزش و ناراحتی واژینال در طول رابطهٔ جنسی را کاهش دهد.
نیاز به جلوگیری از تحلیل یا شکستگی استخوان داشته باشید: استروژن سیستمیک به محافظت از شخص در برابر بیماری پوکی استخوان کمک میکند. با این حال، پزشکان معمولاً داروهایی به نام بیس فسفونات را برای درمان پوکی استخوان توصیه میکنند. اما اگر نمیتوانید این دارو را تحمل کنید یا سایر درمانها کمکی نمیکنند، استروژندرمانی ممکن است مفید باشد.
یائسگی زودرس یا کمبود استروژن را تجربه میکنید: اگر تخمدانها را قبل از 45 سالگی با عمل جراحی اوفورکتومی برداشتهاید، دورههای قاعدگی شما قبل از 45 سالگی متوقف شده است که یائسگی زودرس در 40 سالگی یا یائسگی پیش از انتظار در 45 سالگی محسوب میشود یا عملکرد طبیعی تخمدانهای شما قبل از 40 سالگی متوقف شده که نارسایی اولیهٔ تخمدان محسوب میشود، بدن شما در مقایسه با زنانی که یائسگی معمولی را تجربه میکنند در معرض استروژن کمتری قرار گرفته است. استروژندرمانی میتواند به کاهش خطر ابتلا به برخی بیماریها از جمله پوکی استخوان، بیماری قلبی، سکته مغزی، زوال عقل و تغییرات خلقی کمک کند.
چطور عوارض درمان جایگزینی هورمون را کاهش دهید؟
در مورد این راهکارها با پزشک خود صحبت کنید:
بهترین محصول دارویی و بهترین شکل دارویی مناسب خود را پیدا کنید: شما میتوانید استروژن را به شکل قرص، چسب، ژل، کرم واژینال، یا شیاف یا حلقهٔ آهستهرهش که در واژن قرار میگیرد، مصرف کنید. اگر فقط علائم واژینال مربوط به یائسگی را تجربه میکنید، استروژن موجود در کرم، قرص یا حلقهٔ واژینال با دز پایین معمولاً انتخاب بهتری نسبت به قرصهای خوراکی یا چسبهای پوستی است.
مقدار داروی مصرفی را به حداقل برسانید: از کمترین دز مؤثر برای کوتاهترین زمان مورد نیاز برای درمان علائم خود استفاده کنید. اگر کمتر از 45 سال دارید، برای محافظت از خود در برابر اثرهای طولانیمدت کمبود استروژن روی سلامت به استروژن کافی نیاز دارید. اگر علائم یائسگی پایدار دارید که به طور قابل توجهی کیفیت زندگی شما را مختل میکند، پزشک ممکن است درمان درازمدت را توصیه کند.
مراقبتهای خود را به طور منظم پیگیری کنید: به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید تا مطمئن شوید مزایای درمان جایگزینی هورمون همچنان به خطرهای آن ارجحیت دارد و غربالگریهایی مانند ماموگرافی و معاینهٔ لگنی را بهموقع انجام دهید.
سبک زندگی سالمی داشته باشید: فعالیت بدنی و ورزش را در برنامهٔ روزانه خود بگنجانید، رژیم غذایی سالمی داشته باشید، وزن مناسبی داشته باشید، سیگار نکشید، الکل را محدود کنید، استرس را مدیریت کنید و بیماریهای مزمن مانند کلسترول بالا یا فشار خون بالا را مدیریت کنید.
اگر هیسترکتومی نکردهاید و از استروژندرمانی سیستمیک استفاده میکنید، به پروژستین نیز نیاز خواهید داشت. پزشک میتواند به شما کمک کند تا فرم داروییای را پیدا کنید که بیشترین مزایا و راحتی را با کمترین ریسک و هزینه داشته باشد.
اگر نمیتوانید درمان جایگزینی هورمون انجام دهید چه کنید؟
شاید بتوانید گرگرفتگی یائسگی را با رویکردهای سبک زندگی سالم مانند خنک نگه داشتن خود، محدود کردن نوشیدنیهای کافئیندار و الکل، تمرین تنفس آرام و کنترلشده یا سایر تکنیکهای تمدد اعصاب مدیریت کنید. داروهای غیرهورمونی متعددی نیز وجود دارد که ممکن است به تسکین گرگرفتگی کمک کند.
برای ناراحتیهای واژینال مانند خشکی یا آمیزش دردناک، یک مرطوبکننده یا روانکنندهٔ واژن ممکن است تسکیندهنده باشد. همچنین میتوانید از پزشک خود در مورد داروی تجویزی اوسپمیفن (Osphena) سؤال کنید که ممکن است به کاهش درد حین آمیزش کمک کند.
جمعبندی: درمان جایگزینی هورمون کاملاً خوب یا کاملاً بد نیست!
برای تعیین این موضوع که آیا درمان جایگزینی با هورمون گزینهٔ درمانی مناسبی برای شماست یا نه، با پزشک در مورد علائم فردی و ریسکهای سلامت خود صحبت کنید و مطمئن شوید که مشورت گرفتن از پزشک را در طول سالهای یائسگی خود ادامه میدهید.
محققان در حال تحقیق و یادگیری بیشتر مورد درمان جایگزینی هورمون و سایر درمانهای یائسگی هستند و در نتیجه توصیهها ممکن است تغییر کند. اگر همچنان علائم آزاردهندهٔ یائسگی را دارید، گزینههای درمانی را به طور منظم با پزشک خود بررسی کنید.
