شکل گرفتن و شکوفایی عشق بین شما و کودکتان
دانشمندان و کارشناسان رشد کودک در طول سالهای گذشته، اطلاعات زیادی دربارهٔ رابطهٔ بین والدین و کودکان پیدا کردهاند. این یافتهها کمک میکند بفهمیم چرا کودکان تا این اندازه اعتیادآور هستند و چرا والدین و به خصوص مادران از وقتی باردار میشوند عاشق کودکشان میشوند و با بزرگتر شدنشان هم با وجود همهٔ اوقاتتلخیها، مشاجرات و اذیتهای آنها والدین همچنان عمیقاً دوستشان دارند. پیوند شما با کودکتان به مرور زمان ممکن است تغییراتی کند اما هرگز از اهمیت آن کاسته نخواهد شد. در این مطلب میتوانید با پیوند عاطفی بین والدین و نوزاد، نقش هورمونها در ایجاد پیوند عاطفی و فرایند دلبستگی والدین و کودک به یکدیگر در بارداری و زایمان آشنا شوید.
پیوند بین والدین و کودک
پیوندی که بین یک مادر یا پدر و کودکشان به وجود میآید یکی از قویترین پیوندهایی است که در این دنیا وجود دارد. عشقی که نسبت به کودکتان دارید فقط یک عشق عقلانی یا فرهنگی نیست، بلکه بخشی اساسی از طبیعت و سرشت شماست. چه مادر باشید، پدر یا پدرخوانده، مادرخوانده، نامادری یا ناپدری، در نهایت پیوند عمیقی با کودکتان ایجاد میکنید و کودک نیز به همان اندازه آماده است تا با شما یک پیوند عاطفی محکم ایجاد کند.
نقش هورمونها در ایجاد پیوند عاطفی
اوکسیتوسین در سالهای اخیر توجه علمی زیادی را به خود جلب کرده است. پژوهشها روی حیوانات نشان میدهد که این هورمون نقش عظیمی در همهٔ انواع رفتارهای اجتماعی، از بزرگ کردن کودکان گرفته تا ایجاد روابط بلندمدت بازی میکند. حیواناتی که گیرندههای اکسیتوسین را در نقاط کلیدی مغز ندارند فرزندانشان را نادیده میگیرند و هر فصل جفت جدیدی پیدا میکنند و گونههایی که گیرندههای زیادی برای این هورمون دارند والدین عاشق و شیفتهای خواهند بود که پیوندی ادامهدار با جفتشان ایجاد میکنند. بنابراین وقتی بدنتان در طول بارداری شروع به پمپ کردن اکسیتوسین میکند، این عشق است که در رگهای شما میدود، پس سپاسگزارش باشید.
اما کسیتوسین تنها مادهٔ شیمیایی مربوط به عشق نیست. دوپامین، هورمون اصلی حس لذت در مغز نیز نقشی مهم در دلبستگی اولیه هم برای شما و هم برای کودکتان بازی میکند تا وقتی کودکتان را بغل میکنید، میجنبانید یا شیر میدهید، هر دوی شما افزایش در این مادهٔ شیمیای را به عنوان پاداش تجربه کنید.
عشق قبل از نگاه اول به کودک در دوران بارداری
تازهوالدین اغلب احساساتی قوی از عواطف و چشمانتظاری را تجربه میکنند. این احساسات کمک میکند زمینهٔ ارتباط شما با کودکتان فراهم شود. پس تعجب نکنید اگر متوجه شدید کودکتان را حتی قبل از اینکه دیده باشید بیش از حد دوستش دارید و جالب اینجاست که او نیز شما را از همان زمان دوست خواهد داشت. این احساسات در والدین و کودک میتواند به شکل زیر باشد:
مادران: اگر یک مادر باردار هستید، هورمونهای قدرتمند بارداری پایه و اساس ارتباط شما با کودکتان را ایجاد میکند. این هورمونها در طول بارداری شروع به کار میکنند و هر هفته قویتر میشوند. وقتی موعد زایمان نزدیکتر میشود، مغز شما شروع به تولید اکسیتوسین بیشتر و بیشتری میکند. اکسیتوسین هورمونی است که واقعاً کمک میکند حس مادری شما آشکار شود. اکسیتوسین که هورمون عشق هم نامیده میشود مسئول رفتارهای مادرانه برای خانمهای بارداری است که مهمترین کار این هورمون تخفیف احساس استرس و افزایش چشم به راهی و هیجان برای ورود کودک است.
کودک: کودکتان نیز حتی از زمانی که هنوز در رحم است در حال ایجاد پیوند عاطفی با شماست. ضربان قبل شما برایش صدایی تسکیندهنده است. مزهٔ غذایی که میخورید بر طعم مایع آمنیوتیکی که او را احاطه کرده است تأثیر میگذارد و با شنیدین صدای شما ضربان قلب جنین کمی تندتر میزند. ضربان قبلتان چیزی است که اکنون و در سالهای آینده کودکتان را هیجانزده میکند و تسکین میدهد.
پدران: اگر شما پدر یا پدرخواندهای هستید که منتظر رسیدن کودکش است، همان تغییرات هورمونی و نزدیکی فیزیکی زنان باردار با کودکشان را تجربه نخواهید کرد اما نگران نباشید، پیوند شما با کودکتان از این موضوع آسیبی نمیبیند، چون کودکان شیرخوار و بچههای بزرگتر هم این ظرفیت را دارند تا با هر مراقبی که به نیازهای فیزیکی و عاطفی آنها پاسخ میدهد پیوند عاطفی محکمی ایجاد کنند. نظریهٔ دلبستگی و اصل روانشناختی هدایتکنندهٔ روابط انسانی میگوید افراد در همهٔ سنها عمیقاً به کسانی که در آنها احساس امنیت ایجاد میکنند دلبسته میشوند. انسانها هرگز توانایی و میل خود برای ایجاد این روابط را از دست نمیدهند، بنابراین برای ایجاد پیوند عاطفی با یک کودک هیچوقت دیر نیست.
عشق در نگاه اول به کودک طی فرایند زایمان
نقش اکسیتوسین در زایمان نیز مثل دوران بارداری مهم است و به اندازهای مؤثر است که پزشکان برای القای زایمان نیز گاهی پیتوسین را که شکل مصنوعی اکسیتوسین است به زنان باردار تزریق میکنند. شروع دلبستگی عشق بین والدین و کودک در فرایند زایمان به شکل زیر است:
مادر: هرچه فرایند زایمان پیشتر میرود، جریان اکسیتوسین در مغز مادر و جریان خون او بیشتر میشود. یکی از وظایف متعدد این هورمون ایجاد انقباضات زایمان و جاری ساختن شیر مادر است. به عنوان یک تازهمادر وقتی بالاخره کودکتان را در آغوش میگیرید عملاً در حال غوطه خوردن در اکسیتوسین هستید و این هورمون میتواند بر خستگی شدید و درد زایمانتان غلبه کند تا به شما احساسی از وجد و شعف و عشق شدید بدهد.
پدر: تازهپدرها نیز در مقابل طبیعت مجذوبکننده و افسونگر کودکشان یا نسبت به اثرات اکسیتوسین مصون نیستند. پدرها نیز مثل مادرها وقتی برای اولین بار فرزندشان را میبینند افزایش اکسیتوسین را تجربه میکنند. این میتواند احساسات غیرمنتظرهای را که گاهی پدرها در اتاق زایمان تجربه میکنند توضیح دهد. تازهپدرها تغییرات بیولوژیکی چشمگیر دیگری را نیز تجربه میکنند. پژوهشگران دریافتهاند که سطح تستوسترون مردان وقتی پدر میشوند کاهش مییابد. محققان میگویند به نظر میرسد افت سطح تستوسترون، یک تطبیق بیولوژیکی است که به مردان کمک میکند وقتی کودکشان به دنیا میآید اولویتهایشان را تغییر دهند.
جالبتر اینکه بدن برخی مردان شروع به تولید استروژن بیشتری میکنند که شاید آشکارترین نشانهٔ قدرت تحولبخش پدر شدن باشد. استروژن، مغز را نسبت به اکسیتوسین حساستر میکند که از قرار معلوم به پدرها کمک میکند مهربانتر و باملاحظهتر شوند.
کودک: وقتی که شما لذت میبرید، افزایش هورمون دوپامین به کودکتان هم کمک میکند تا به شما دلبستگی عاطفی پیدا کند. پژوهشگران با مشاهدهٔ نوزادان موشها این موضوع را توضیح دادهاند. آنها متوجه شدند بچه موشهایی که نمیتوانستند دوپامین را حس کنند، اهمیت چندانی نمیدادند که مادرشان نزدیکشان بود یا خیر و تا امروز، این قویترین مدرکی است که نشان میدهد دوپامین نقشی حیاتی در ایجاد پیوند بین مادر و کودک بازی میکند.
عشق به فرزندخوانده
عشق به فرزند و افزایش و میزان تأثیر هورمونها فقط مخصوص به والدینی نیست که خودشان کودکی را به دنیا میآورند، بلکه زنان و مردانی که کودکی را به فرزندی گرفتهاند نیز وقتی کنار فرزندانشان هستند افزایش هورمونهای اکسیتوسین و دوپامین را تجربه خواهند کرد و کودک آنها نیز، مثل همهٔ کودکانی که دلبستگی سالمی به مراقبانشان دارند، افزایش معمول دوپامین را با بودن کنار والدینشان تجربه میکنند.