رشد احساسی اجتماعی کودک در ۱۳ ماهگی
کودک شما هم احتمالاً حالا دیگر یک سالگی‌اش را به پایان رسانده و یکی از هفته‌های قبل را همراه شما در جشن کوچک تولدش خوش گذرانده است. در این مطلب می‌توانید با بخشی از رفتارهای اجتماعی و رشد احساسات کودکتان در شروع یا اواسط ۱۳ ماهگی‌اش خودتان آشنا شوید.
انتظار توجه بیشتر و خودمحور بودن
اگر حس می‌کنید که با وجود اینکه یک سالگی کودکتان هم تمام شده است اما هنوز همهٔ وقت و برنامه‌ریزی زندگی شما به دور کودکتان می‌چرخد، خیلی تعجب نکنید، چون او هم همین فکر را می‌کند. در حقیقت، در بیشتر سال دوم زندگی، کودک نوپای شما خودمحور و خودشیفته خواهد بود.
تقسیم کردن اسباب‌بازی‌ها، خوراکی‌هایش و به خصوص توجه شما با دیگران می‌تواند برای او بسیار دشوار باشد. وقتی هم که در کنار کودک دیگری بازی می‌کند به او نگاه کنید؛ احتمالاً متوجه خواهید شد که او خیلی علاقه‌ای به تعامل با آن کودک ندارد.
شما هنوز هم مهم‌ترین فرد زندگی کودک ۱۳ ماهه‌ٔ خود هستید و او احتمالاً توجه زیادی از شما می‌خواهد، اما کم‌کم نشانه‌هایی از حس استقلال و اعتماد به نفس رو به افزایش او را خواهید دید. تا زمانی که در دیدرس کودک باشید، او ممکن است بتواند در حینی که شما غذا درست می‌کنید، خودش را برای دقایقی در اتاق نشیمن سرگرم کند و این میان برای یک بغل کردن اطمینان‌بخش و کوتاه پیش شما بیاید و سپس مجدداً به کار خودش سرگرم شود.
در ۱۳ ماهگی، کودکان کم‌کم تشخیص می‌دهند که آنها دارای چه قدرتی هستند و یاد می‌گیرند که چگونه می‌توانند از آن استفاده کنند. کودک نوپایتان ممکن است از شما بخواهد که برایش کتاب بخوانید، او را روی تاب هل دهید یا به پیاده‌روی ببرید. او حتی اگر هنوز از کلمات استفاده نمی‌کند، می‌تواند با کشیدن لباس شما و اشاره کردن، آنچه را که می‌خواهد برای همه روشن کند.
اما کارها و راه‌حل‌هایی وجود دارد که شما می‌توانید برای کمک به کودک برای ارتباط بیشتر با خود و دنیای اطرافش و ساده‌تر کردن همه چیز انجام دهید. چه کودکتان در حال حاضر معاشرتی و خوش‌سخن است و چه کمی خجالتی، شما می‌توانید به او کمک کنید با فعالیت‌هایی سرگرم‌کننده مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهد. برخی از این فعالیت‌ها به شکل زیر است:
بازی چهره‌شناسی: به چشم‌ها، بینی و سایر اعضای بدن خود اشاره کنید و آنها را نام ببرید؛ کودکتان خیلی زود آنها را یاد می‌گیرد. از او بپرسید که دهان شما کجاست تا انگشتانش را دقیقاً روی آن قرار دهد. روان‌شناسان فکر می‌کنند این ممکن است پیش‌درآمد فرایند جدایی باشد، یعنی وقتی کودک نوپایتان متوجه می‌شود که شما و او دو فرد جداگانه هستید.
بازی قایم‌موشک: تعقیب کردن شما و پنهان شدن از شما احتمالاً جزء فعالیت‌های مورد علاقهٔ کودک ۱۳ ماهه‌تان است. او خوشحال خواهد شد که پشت یک صندلی، یک کتاب یا حتی یک دستمال آشپزخانه پنهان شده باشد و درحالی‌که شما وانمود می‌کنید نمی‌توانید او را پیدا کنید، غش‌غش بخندد.
بازی انداختن و آوردن: کودک ۱۳ ماهه عاشق این بازی خواهد شد، هرچند شاید برای شما کمتر سرگرم‌کننده باشد. پرتاب اسباب‌بازی به بیرون از گهواره، تخت یا مینی‌پارک بازی یا پرت کردن غذایش از روی صندلی پایه‌بلند و تماشای شما درحالی‌که می‌روید و اشیا را برمی‌دارید و به او برمی‌گردانید، بازی فوق‌العاده‌ای برای کودکتان است. او همچنین ممکن است دوست داشته باشد که اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌ها و اشیای دیگر را با شما دست به دست کند، یعنی آنها را به دست شما بدهد تا دوباره به او برگردانید. این نوع دادن، گرفتن و دوباره دادن در واقع یک بازی اجتماعی و روشی برای حفظ توجه شما به اوست. همچنین ممکن است متوجه شوید که کودکتان عاشق داشتن تماشاچی است و هر اجرا و پرفورمنسی را که پاسخ مثبتی می‌گیرد، مخصوصاً وقتی تشویقش می‌کنید، تکرار می‌کند.
اضطراب جدایی و ترس‌های بیشتر
کودکان می‌توانند علائم اضطراب جدایی را از شش یا هفت ماهگی هم نشان دهند، اما برای بیشتر کودکان این اضطراب در فاصلهٔ ۱۰ تا ۱۸ ماهگی به اوج خود می‌رسد و تا سه سالگی هم می‌تواند ادامه یابد. پس در حدود ۱۳ ماهگی هم احتمال دارد بسیاری از کودکان نوپا اضطراب جدایی را تجربه کنند. ممکن است فرزندتان هنگامی که او را ترک می‌کنید ناراحت شود، حتی وقتی او را پیش دوستان یا اقوامی که اغلب می‌بیند می‌گذارید. کودک نوپایی که گریه می‌کند یا می‌نالد، می‌لرزد، پنهان می‌شود یا سعی می‌کند از غریبه‌ها فرار کند، تنها نشان می‌دهد که او می‌تواند تفاوت بین افرادی را که خوب می‌شناسد، یعنی والدین و مراقبانش و کسانی را که نمی‌شناسد، تشخیص دهد.
حتی کودکان نوپایی که با افراد ناآشنا راحت هستند، با موقعیت‌هایی روبه‌رو می‌شوند که آنها را آشفته می‌کند و می‌ترساند. یک کودک ۱۳ ماهه، تخیل نوشکفته‌ای دارد و چیزهایی که قبل از این هیچ‌وقت برایش مهم نبود، مانند جاروبرقی، حمام یا حیوان خانگی همسایه، ممکن است ناگهان برایش بسیار ترسناک شود.
به یاد داشته باشید که اعتماد را نمی‌توان به زور ایجاد کرد. بنابراین، اگر کودکتان در حضور چهره‌های جدید خیلی اضطراب دارد، صبور باشید و اجازه دهید تا زمانی که آماده‌ٔ تعامل باشد فاصلهٔ خود با آنها را حفظ کند. او برای راهنمایی به شما نگاه خواهد کرد، بنابراین اگر برای مثال، شما در حضور یک پرستار بچه‌ٔ جدید راحت به نظر برسید، او این سرنخ را می‌گیرد و مثل شما رفتار می‌کند. بردن کودک به فروشگاه‌ها یا سایر مکان‌هایی که بتواند نحوه‌ٔ رفتار شما با افرادی را که نمی‌شناسید ببیند، می‌تواند به او کمک کند تا در کنار افراد جدید راحت‌تر باشد. چند مورد دیگر برای آرام کردن کودک وقتی که از چیزی ترسیده است به شکل زیر است:
ترس از حمام: پایین رفتن از راه‌آب حمام، رفتن صابون در چشم، لیز خوردن و خلاصه چیزهای زیادی برای ترسیدن کودک نوپای شما از حمام وجود دارد. اگر کودک نوپای شما با اینکه قبلاً از حمام رفتن لذت می‌برد ولی حالا از رفتن به حمام آن امتناع می‌کند، سعی کنید برای چند روز او را تنها با یک لیف و خیلی ساده و سریع بشویید. اجازه دهید بدون آب در وان بنشیند و برای آبکشی موهایش به جای شیر آب، از یک کاسه آب استفاده کنید. حتی می‌توانید چند روز شامپو زدن را حذف کنید تا اضطراب او کمتر شود. بعد از گذشت چند روز می‌توانید شیر آب را باز بگذارید و راه‌آب وان را هم بردارید تا آب زیادی در وان جمع نشود و سپس به تدریج دوباره به یک حمام کامل و معمولی برگردید. اگر از راه‌آب ترسد، به صورت عملی به او نشان دهید که اسباب‌بازی‌های حمام نمی‌توانند در راه‌آب جا بگیرند و بنابراین او هم نمی‌تواند از راه‌آب پایین برود.
ترس از صداها بلند: اگر صدای جاروبرقی یا هر چیز پرسروصدایی کودک شما را وحشتزده می‌کند، بگذارید او آن شیء را لمس کند، البته که اگر به برق وصل نیست و روشن نیست. اگر آژیر ماشین‌هایی مثل آمبولانس او را می‌ترساند، می‌توانید با هم از کنار یک آتش‌نشانی یا بیمارستان رد شوید تا بتواند کامیون‌ها و آمبولانس‌ها را که بی‌سروصدا پارک کرده‌اند ببیند. اگر در مورد اشیای خاصی کنجکاو است، بگذارید آنها را بررسی کند، البته اگر خطری ندراد. این کارها به تسکین و رفع ترس‌های او کمک می‌کند. اما هرگز کودکتان را به زور وادار به روبه‌رو شدن با کسی یا چیزی نکنید، زیرا این تنها نگرانی و تشویش او را بیشتر می‌کند.
ترس از حیوانات: حتی کودکانی که حیوان خانگی دارند، اغلب از حیوانات دیگر وحشتزده می‌شوند. تصور کنید اگر با یک خرس دو متری مواجه شوید؛ چه حسی دارید؟ سگ همسایه به همان اندازه برای کودک ۱۳ ماهه‌ٔ شما تهدیدآمیز به نظر می‌رسد. برای رفع این ترس، هرگز فرزند خود را وادار به نوازش یک حیوان نکنید. به جایش، با حیوانات عروسکی بازی ناز کردن حیوانات را انجام دهید، یا کتاب‌هایی بخوانید که حیوانات در آن شبیه حیواناتی است که او از آنها می‌ترسد. همچنین این بسیار مهم است که به کودکان یاد بدهید هرگز حیوانات خانگی را نوازش نکنند، مگر اینکه در ابتدا از صاحب حیوان اجازه گرفته باشند، چون حتی مهربان‌ترین سگ یا گربه‌ها هم وقتی تحریک شوند می‌توانند گاز بگیرد یا پنجول بکشند.
