چطور به کودکتان یاد بدهید دستهگرا و متعصب رفتار نکند؟
برای جواب به این سؤال والدین دو ردهٔ سنی نزدیک یعنی پیشدبستانی و دبستان را با یکدیگر مقایسه کردهایم و پاسخها را برای شما در نظر گرفتهایم:
کودک پیشدبستانی
این کاملاً قابل فهم است که در سن کم کودکتان، نگران رفتار دستهگرایی باشید. هنگامی که بچهها وارد پیشدبستان میشوند، دوستان یکی از کانونهای توجه اصلی آنها در زندگی هستند. وقتی فرزندتان مهارتهای اجتماعی پختهتر و پیراستهتری کسب میکند نه تنها در مورد «بهترین دوستش» صحبت خواهد کرد، بلکه در این مورد که با چه کسی دوست ندارد بازی کند و چه کسی قطعاً به جشن تولدش دعوت نخواهد شد هم چیزهایی خواهید شنید.
برخلاف بچههای بزرگتر که به درستی از آنها انتظار میرود درایت بیشتری داشته باشند، پیشدبستانیها تازه شروع به یادگیری آداب اجماعی کردهاند و معمولاً هنوز احساساتشان را بدون فیلتر کردن ابراز میکنند. بنابراین، هرچند ممکن است اظهار نظر «سلنا دوست من نیست!» از نظر شما به معنای تعصب و دستهگرایی باشد اما سعی کنید واکنش بیش از حدی نشان ندهید. آنچه میشنوید ممکن است تنها ناشی از نبود توانایی فرزندتان در مطابقت با ظرایف و حساسیتهای اجتماعیای باشد که ما، به عنوان بزرگسال، ارزشمند میدانیم.
با این حال، پیشدبستانیها به طور طبیعی دوستیهایی ایجاد میکنند که بچههای دیگر را کنار میگذارد. برای دلسرد کردن او از رفتار باندگرایانه و به حداقل رساندن جریحهدار کردن احساسات دیگران، سرمشق خوبی برای بچهٔ پیشدبستانی خود باشید. به خاطر بسپارید که بچهها با مشاهده یاد میگیرند، بنابراین وقتی در مقابل فرزند خود با دوستانتان حرف میزنید، مراقب باشید در مورد شخصی خارج از حلقهٔ دوستانتان غیبت یا تمسخری رد و بدل نکنید. همچنین مطمئن شوید که تلاشهای او برای نشان دادن مهربانی را تشویق میکنید و هنگام لغزش، به جای سرزنش با او همدلی میکنید. گفتن این جمله که «تو و دوستات امروز تو پارک خیلی خوب و مهربون با هم بازی کردید»، اثر بیشتری دارد تا تمرکز روی یکی دو حادثه وقتی سر حال نبودهاند.
هنگامی که فرزندتان بچهٔ دیگری را به عمد طرد میکند، با ملایمت در مورد پیامدهای این کار صحبت کنید. میتوانید بگویید: «وقتی به فرزانه اجازه ندادی با تو ناهار بخوره، به نظرت چه احساسی پیدا کرد؟» و با این سؤال ادامه دهید: «اگه تو مجبور میشدی تنها ناهار بخوری چه حسی پیدا میکردی؟» ایجاد دوستیها و یادگیری مهربان بودن با دیگران یک فرایند است و پیشدبستانی بهترین زمان برای کار روی این مهارت است!
کودک دبستانی
اکنون زمان مهمی است که بچههای دبستانی در مورد روابط دوستی، احترام گذاشتن به دیگران، و چگونگی اجتناب از جریحهدار کردن احساسات دیگران آموزش ببینند. گرچه ممکن است از نظر شما باندبازی و دستهگرایی تلقی شود اما در این سن «دوستیهای گروهی» نرمال است. فرزندتان، درست مثل شما حلقههای دوستی تشکیل میدهد. حلقههایی که ممکن است به مرور زمان و با تغییر علایق و فرصتهای اجتماعی او تغییر کند و مصاحبت بعضی از بچهها را به دیگران ترجیح میدهد. همچنین برای او داشتن یک دوست صمیمی یا «بهترین دوست» مهم است، حتی اگر این بدان معنا باشد که او و رفیقش گهگاهی یک بچهٔ سوم را بین خودشان راه نمیدهند.
مطمئناً، داشتن گروهی از دوستان یا یک دوست جداییناپذیر به این معنا نیست که بیاعتنایی و بیمحلی به بچههای دیگر ایرادی ندارد. اما برای دلسرد کردن او از رفتار باندگرا و متعصبانه و به حداقل رساندن آسیب دیدن احساسات دیگران، سرمشق خوبی برای فرزند دبستانی خود باشید. به خاطر بسپارید که بچهها با مشاهده یاد میگیرند، بنابراین وقتی در مقابل فرزند خود با دوستانتان حرف میزنید، مراقب باشید در مورد شخصی خارج از حلقهٔ دوستانتان غیبت یا تمسخری رد و بدل نکنید. همچنین مطمئن شوید که غرایز بهتر او را نیز تشویق میکنید. گفتن این جمله که «به نظر میرسید که تو و دوستهات امروز خیلی با هم بهتون خوش گذشت»، به او نشان میدهد که شما به مهارتهای اجتماعی رو به رشدش ارزش میدهید.
وقتی دانشآموز دبستانی شما کودک دیگری را به عمد طرد میکند، با ملایمت در مورد پیامدهای این کار صحبت کنید. میتوانید بگویید: «وقتی تو و سام گفتید که سپهر نمیتونه با شما به پارک بیاد غمگین به نظر میرسید.» بعد با این سؤال ادامه دهید: «اگه این اتفاق برای تو بیفته چه حسی پیدا میکنی؟ دفعهٔ بعد چی میتونی بگی که سپهر رو انقدر ناراحت نکنه؟»
به خودتان یادآوری کنید که فرزندتان هنوز در حال یادگیری و فهم آداب اجتماعی است. در این بین، فرصتهای زیادی برای موفق شدن او در این زمینه فراهم کنید، به حقش در انتخاب دوستان احترام بگذارید و خطوط ارتباطی را باز بگذارید. ایجاد روابط دوستی و یادگیری مهربان بودن با دیگران یک فرایند است و دبستان هم مثل پیشدبستانی بهترین زمان کار روی این مهارتهاست!
