وقفهٔ تربیتی برای کودکان سه و چهار ساله: وقفه را بشناسید و درست عمل کنید
وقفههای تربیتی اگر توسط والدین کودک، آگاهانه و در لحظهٔ درست و شرایط بجا اعمال شوند، میتوانند اثر خوبی روی اصلاح رفتار بچهها داشته باشند. در این مطلب با وقفههای تربیتی و راهنماییهایی برای استفادهٔ درست از وقفهها در سن سه و چهار سالگی کودکتان آشنا شوید.
وقفهٔ تربیتی برای کودک سه تا چهار ساله
در این سن چه انتظاری میتوان از کودک داشت
کودکان در سالهای قبل از دبستان به طور جدی در حال یادگیری قوانین و آزمایش و به چالش کشیدن مرزها هستند. این بدان معنی است که کوچولوی شما ممکن است شاد و خندان دستورات شما را زیر پا بگذارد و هر زمان که فرصتی پیدا کرد محدودیتهایی را که تحمیل میکنید، نقض کند تا ببیند چه اتفاقی میافتد.
اگرچه یک کودک سه یا چهار ساله بسیار بیش از یک کودک نوپا توانایی تفکر منطقی دارد، اما او هنوز هم زیر نفوذ احساساتش است و میتواند در یک پلک بر هم زدن، از یک کودک آرام و قانع به کودکی سرکش و ناآرام تبدیل شود.
هنگامی که کودک سه یا چهار سالهٔ شما از خط قرمزها عبور میکند یا بیش از آن چیزی که به نفعش باشد تهییج و تحریک میشود، گاهی اوقات بهترین راه برای کمک به او در مهار خودش این است که او را از هر آنچه باعث ایجاد بحران یا تست کردن محدودیتها شده است جدا کنید و کمی وقت آرام به او بدهید. این روش انضباطی معروف به وقفهٔ تربیتی، راهی مناسب و غیرتنبیهی برای هدایت رفتار به مسیری متفاوت است. نکتهٔ اصلی این است که بدانید چگونه و چه زمانی از وقفههای تربیتی استفاده کنید.
استفادهٔ درست از وقفههای تربیتی برای کودک سه و چهار ساله
راهکارها و نکاتی برای بیشترین بهره بردن از تکنیک وقفهٔ تربیتی برای کودکان وجود دارد. برخی از این راهکارها و پیشنهاد به شکل زیر است:
وقفه را درست بشناسید
بدانید وقفه چیست و چه نیست، آن هم دقیق و کامل! اگر وقفهٔ تربیتی را به عنوان مجازات در نظر نگیرید، فرزندتان نیز چنین نخواهد کرد و دقیقاً باید همینطور باشد. در عوض، آن را فرصتی برای کمک به کودک در کنار آمدن با سرخوردگیها و کلافگیهای معمول و اصلاح رفتارش در نظر بگیرید.
اگرچه این کار در بعضی مواقع ممکن است به تلاشی فوق بشری نیاز داشته باشد، اما سعی کنید هنگام اعلام «وقفه» لحنتان سرزنشآمیز، با فریاد یا عصبانی نباشد. هدف وقفهٔ تربیتی این نیست که کودک خود را گوشمالی دهید، بلکه فقط کمک به او برای اصطلاحاً تعویض دنده است.
زمان ساکت و آرام به کودک شما امکان میدهد که اگر در حال تحریک شدن است آرام شود. از آن سو، به شما این فرصت را میدهد که کنار بکشید و در تنش و تقلای فرزندتان گیر نیفتید و این به همان اندازهٔ آرام شدن فرزندتان مهم است، زیرا؛ بیایید روراست باشیم، وقتی خودتان از کنترل خارج شدهاید کاملاً غیرواقعبینانه است که انتظار داشته باشید کودکتان رفتار خود را تحت کنترل درآورد.
وقفهٔ تربیتی میتواند از وضعیتی رو به بدتر شدن، به شکلی غیراحساسی و خونسرد تشنجزدایی کند و آن را در مسیر متفاوتی بیندازد و این کار به فرزند شما میآموزد که درست رفتار کند، بدون اینکه الگویی منفی ایجاد کند، مثل الگویی که داد زدن یا کتک زدن ایجاد میکند.
وقفه را درست زمانبندی کنید
وقتی لازم است، وقفه را به سرعت اعمال کنید و در صورت امکان در همان زمانی که رفتار نامطلوب در حال اتفاق افتادن است. در حقیقت، کودکان در این سنها اغلب قبل از اینکه کنترل خود را از دست بدهند، ابتدا مدتی آرام میشوند و رفتارشان را قطع میکنند.
بنابراین هنگامی که میتوانید، قبل از طغیان فرزندتان اعلام وقفه کنید، یا به او هشدار دهید که اگر رفتار منفی را متوقف نکند، وقفه خواهد گرفت. این کار آرام شدن را برای او راحتتر و کمکش میکند قبل از اینکه کنترل خود را از دست بدهد، به اعصابش مسلط شود.
از یک تایمر استفاده کنید تا دقایقی را که فرزندتان در وقفه سپری میکند ردیابی کنید. بیشتر کارشناسان موافقند که یک دقیقه وقفه به ازای هر سال از سن کودک قاعدهٔ سرانگشتی خوبی است. بنابراین، یک کودک چهار ساله چهار دقیقه را در وقفه میگذارند. اگر کودک خود را بیشتر از این زمان در وقفه بگذارید، احتمالاً تمرکزش را از آرام شدن، به عصبانی شدن و دلخوری تغییر میدهد، که این هدف وقفه را خنثی میکند.
کارشناسان دیگری هم پیشنهاد میکنند که وقفهٔ تربیتی را فقط تا زمان آرام شدن فرزندتان ادامه دهید، به این ترتیب او خودتنظیمی و کنترل نفس را یاد میگیرد.
مکان مناسب را انتخاب کنید
نقطهای را برای وقفه انتخاب کنید که از محل انجام فعالیتی که باعث تحریک فرزندتان شد دور اما در صدارس شما باشد. بسیاری از کارشناسان، یک جای کسلکننده، بدون اسباببازی یا سایر عوامل حواسپرتی را توصیه میکنند.
او را در جایی ترسناک قرار ندهید، حتی اتاق خواب او با در بسته میتواند در آن حالت روحی تحریکشده بیش از حد تحملش باشد و یک انبار یا زیرزمین تاریک ممکن است به راحتی باعث نیاز به رواندرمانی در آینده باشد. به یاد داشته باشید هدف شما این است که او را آرام کنید، نه اینکه او را بترسانید تا تسلیم شود.
از وقفهها بجا استفاده کنید
از قبل و زمانی که خودتان عصبانی نیستید تصمیم بگیرید که چه رفتارهایی سزاوار وقفه است. مطمئن شوید قوانینی که تنظیم کردهاید همیشه قابل اجراست، حتی اگر در پارک یا خانهٔ یکی از دوستانتان باشید.
همچنین به یاد داشته باشید که اگر از وقفه بیش از حد استفاده کنید، اثربخشی آن را کم میکنید. آن را برای مشکلات مهمتر نگه دارید، یعنی برای اقدامات خشونتآمیز مانند گاز گرفتن، ضربه زدن، پرتاب اسباببازی یا سرپیچی آشکار.
وقفه را معرفی کنید
قبل از اینکه به استفاده از وقفه نیاز پیدا کنید، یک لحظهٔ آرام و صلحآمیز پیدا کنید تا با کودک خود در مورد سیاست وقفهٔ تربیتی در خانواده صحبت کنید. به او بگویید کجا به او وقفه میدهید، به چه دلایلی و برای چه مدت.
ثابتقدم باشید
وقتی کودکتان قوانین را متوجه شد، به آنها پایبند باشید. دمدمی بودن، بیارادگی، مردد بودن، ارائهٔ توضیحات طولانی یا دادن فرصتهای سوم و چهارم به بچهها فقط اعتراض را به دنبال دارد. کودک شما باید به طور دقیق بداند که چه انتظاری داشته باشد و باید بداند که نمیتواند با چربزبانی از زیر آن در برود. تمام چیزی که شما باید قاطعانه ولی با آرامش بگویید چیزی شبیه این است: «تو داری جیغ میکشی، بنابراین همین الان باید به یک وقفهٔ چهار دقیقهای بری».
پیگیری و صحبت کنید
وقتی وقفهٔ کودک تمام شد، دربارهٔ رفتاری که در وهلهٔ اول باعث وقفه گرفتن او شد صحبت کنید. برای مثال، اگر با خواهرش گلاویز شد، چون از دادن یک اسباببازی به او خودداری کرد، از او بخواهید که به شما بگوید چه اشتباهی کرده است و از خواهرش عذرخواهی کند. همچنین از او بپرسید دفعهٔ بعد چگونه میتواند این موقعیت را مدیریت کند.
مطمئن شوید که فقط در مورد رفتار صحبت میکنید، نه در مورد خود کودک، یعنی به جای اینکه بگویید: «تو پسر بدی بودی» بگویید: «هیچوقت خواهرت رو نزن». سر او داد نزنید و برایش سخنرانی نکنید. در این سن استدلال و دلیل آوردن احتمالاً نمیتواند او را از زدن مجدد خواهرش در آیندهٔ نزدیک باز دارد، اما الگوسازی رفتار خوب به او میآموزد که در آینده رفتارش را بهتر مدیریت کند.
تشویق رفتار مثبت را فراموش نکنید
اشارهٔ مثبت کافی را هم در نظر بگیرید. درست همانطور که وقفهٔ تربیتی باعث دلسرد شدن از رفتار بد میشود، تشویق بجا نیز رفتار خوب را تقویت میکند. به عنوان مثال، اگر میبینید مدام دارید به فرزندتان به خاطر دعوا با خواهر کوچکش وقفه میدهید، تمام تلاش خود را بکنید تا وقتی با خواهرش کنار میآید به آن اشاره کنید. مثلاً به او بگویید: «چه خوب با الآی بازی میکنی. من خیلی لذت میبرم وقتی با خواهرت مهربونی!» هرچه تلاش بجا و بهاندازهای صرف اشاره به رفتار مثبت کنید، کمتر لازم است از وقفههای تربیتی استفاده کنید.
