واکسن آبله‌مرغان
واکسن آبله‌مرغان چیست؟ آیا واکسن آبله‌مرغان ضروری است؟ در این مطلب با همه چیز در مورد واکسن آبله‌مرغان آشنا شوید.
مزایای واکسن آبله‌مرغان چیست؟
تزریق واکسن آبله‌مرغان ممکن است غیرضروری به نظر برسد، زیرا آبله‌مرغان دوران کودکی که به واریسلا نیز معروف است، معمولاً یک بیماری نسبتاً خفیف است و برخی والدین فکر می‌کنند بهتر است فرزندان خود را در معرض آبله‌مرغان قرار دهند تا این بیماری و ایمنی حاصل از آن را به طور طبیعی بگیرند. اما اکنون بیشتر کارشناسان زدن واکسن آبله‌مرغان را به دلایل زیر توصیه می‌کنند:
آبله‌مرغان اصلاً بیماری آسانی نیست. اگر فرزندتان به آن مبتلا شود، احتمالاً دچار تاول‌های خارش‌دار و دردناک همراه با تب و خستگی شدید می‌شود. اگر تاول‌ها عفونی شود، ممکن است به آنتیبیوتیک نیاز پیدا کند. همچنین تاول‌ها ممکن است جای زخم‌هایی دائمی روی بدن و احتمالاً صورتش باقی بگذارند. اگر ابتلا به آبله‌مرغان در دوره‌ٔ رفتن به مهدکودک یا مدرسه باشد، کودک مجبور است تا یک هفته، یعنی تا زمانی که تمام تاول‌ها خشک شوند در خانه بماند.
آبله‌مرغان می‌تواند جدی و حتی کشنده باشد. قبل از ساخت واکسن، این بیماری سالانه تعداد زیادی در بیمارستان بستری می‌کرد و باعث مرگ صدها نفر می‌شد. عارضه‌های ثانویه‌ٔ ناشی از آن شامل سینه‌پهلو و عفونت‌های شدید پوستی است و بیشتر مرگ‌ها مربوط به افرادی است که از جهات دیگر سالم بوده‌اند.
واکسن آن کودکان را از حالت شدید این بیماری محافظت می‌کند. تزریق دو دز این واکسن تقریباً ۹۸ درصد در جلوگیری از ابتلا به آبله‌مرغان مؤثر است و كودكان واكسینه‌شده‌ای كه به آن مبتلا می‌شوند، فقط علائم بسیار خفیفی دارند. این به معنای داشتن کمتر از ۵۰ تاول، نداشتن تب و کوتاه‌تر بودن مدت بیماری است.
واکسن ممکن است در محافظت از فرزند شما در برابر یک بیماری مرتبط به نام زونا نیز کمک کند. در حدود یک نفر از هر سه بزرگسالی که در اوایل زندگی به آبله‌مرغان مبتلا شده‌اند، دچار این راش پوستی که فوق‌العاده دردناک و بدمنظر است، می‌شوند.
زونا زمانی ظاهر می‌شود که ویروس آبله‌مرغان که برای همیشه در سیستم عصبی مرکزی باقی می‌ماند، بیدار می‌شود و دوباره فعال می‌شود. افرادی که علیه آبله‌مرغان واکسینه شده‌اند باز هم ممکن است زونا بگیرند، اما نسبت به افرادی که بدون واکسن خود این بیماری را گرفته‌اند، بیماری خیلی خفیف‌تری خواهند داشت.
به خاطر همه‌ٔ این دلایل، هم آکادمی طب اطفال امریکا و هم مرکز کنترل بیماری‌ها CDC واکسن آبله‌مرغان را در برنامهٔ واکسیناسیون توصیه‌شده‌ٔ خود قرار داده‌اند. اما در حال حاضر، این واکسن در ایران هنوز در برنامهٔ واکسیناسیون کشوری قرار نگرفته است.
برنامهٔ زمانی توصیهشده برای دریافت واکسن آبله‌مرغان چیست؟
تعداد دفعات توصیهشده برای دریافت واکسن آبله‌مرغان دو دز است که حداقل سه تا چهار ماه از هم فاصله داشته باشند و سن توصیهشده برای دریافت واکسن آبله‌مرغان به ترتیب زیر است:
- بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی
- بین چهار تا شش سالگی
در برخی کشورها نیز واکسن آبله‌مرغان ممکن است همراه با واکسن سرخک، اوریون و سرخجه با نام MMR، در یک واکسن به نام ام‌ام‌آروی (MMRV) گنجانده شود.
آیا واکسن آبله‌مرغان از نوع ویروس زنده است؟
واریسلا یک واکسن زندهٔ تضعیف‌شده است، یعنی این واکسن، ویروس زنده‌ای است که ضعیف شده، به طوری که بعید است بیماری را در بدن ایجاد کند. در عوض، این ویروس در سلول‌های بدن تکثیر می‌شود و این باعث خواهد شد که بدن یک پاسخ ایمنی به آن بدهد و این پاسخ ایمنی در برابر آبله‌مرغان واقعی از او محافظت خواهد کرد.
چه کسانی باید واكسن آبله‌مرغان را دریافت کنند؟
واكسن آبله‌مرغان، واكسن ویروسی زندهٔ ضعیف‌شده است كه در افراد بزرگسال و کودکان از سن ۱۲ ماه به بالا قابل دریافت است. هر سال گروه‌های هدف نیازمند واكسیناسیون از طرف وزارت بهداشت تعیین و ابلاغ می‌شوند ولی به‌طوركلی، گروه‌های زیر در صورت ابتلا به آبله‌مرغان، در خطر ابتلا به عوارض بیماری هستند و ایمن‌سازی آنها توصیه می‌شود:
- كودكان با بیماری‌های بدخیم و فاقد سابقهٔ ابتلا به آبله‌مرغان كه در مرحلهٔ خاموشی كامل بیماری بدخیم هستند و حداقل سه ماه از قطع شیمی‌درمانی آنها گذشته است، توصیه می‌شود با نظر پزشک معالج، واکسن آبله‌مرغان را دریافت کنند.
- در كودكان دچار لوسمی كه در مرحلهٔ خاموشی كامل بیماری هستند، واكسیناسیون باید صرفاً در صورت دسترسی به داروهای ضدویروسی برای مقابله با عوارض احتمالی صورت گیرد.
- كودكان HIV مثبت بدون علامت و بدون نقص ایمنی شدید و فاقد سابقهٔ ابتلا به آبله‌مرغان
- اعضای خانوادهٔ گروه‌های پرخطر بدون سابقهٔ ابتلا به آبله‌مرغان
- دریافت‌کنندگان پیوند اعضا
- بیماران مبتلا به مولتیپل اسكلروزیس یا همان MS كه تحت درمان با داروی Gilenya) Fingolimod) قرار می‌گیرند، در صورت سابقهٔ منفی ابتلا به آبله‌مرغان یا واكسیناسیون علیه آن، باید یک ماه قبل از شروع این دارو، واكسن آبله‌مرغان را دریافت كنند.
در ایران طبق نظر کمیتهٔ کشوری، واکسیناسیون جاری علیه آبله‌مرغان جزء اولویت‌ها نیست و تزریق محدود واکسن باعث ایجاد خطر بیماری در سن بالاتر می‌شود. همچنین طبق نظر این کمیته گفته شده که لازم است تا زمان ادغام واکسن آبله‌مرغان در برنامهٔ جاری واکسیناسیون، از تزریق موردی آن خودداری شود. در هر صورت، شما برای داشتن اطلاعات بیشتر، لازم است با پزشک کودک خودتان مشورت کنید.
چه کسانی نباید واکسن آبله‌مرغان را دریافت کنند؟
کودکی که تاکنون واکنش آلرژیک شدیدی نسبت به ژلاتین؛ همان ماده‌ٔ موجود در ژله، یا آنتیبیوتیک نئومایسین داشته است نباید این واکسن را دریافت کند. اگر كودک نسبت به دز اول واكسن واكنش آلرژيک شديد داشته است، نبايد واکسن دوم را دريافت كند. اگر فرزند شما به سرطان یا هر بیماری اثرگذار روی سیستم ایمنی بدن مبتلاست، اخیراً خون دریافت کرده است، یا مقدار زیادی استروئید خوراکی مثلاً برای آسم مصرف می‌کند، پزشک باید با دقت ارزیابی کند که آیا تزریق واکسن به او مناسب است یا نه.
در بعضی از کودکان احتمال بیشتری برای بروز تشنج ناشی از تب در اثر تزریق واکسن ام‌ام‌آروی وجود دارد. اگر فرزند شما تاکنون موردی از تشنج داشته است یا تشنج در خانواده‌تان سابقهٔ ارثی دارد، مطمئن شوید که او واکسن‌های MMR و آبله‌مرغان را به طور جداگانه دریافت می‌کند. به‌طورکلی، موارد ممنوع برای تزریق واکسن آبله‌مرغان به شکل زیر است:
- حساسیت شدید مانند شوک آنافیلاكسی به واکسن یا اجزای آن
- ابتلا به بیماری‌های خونی مثل سرطان‌های بدخیم شامل لوسمی و لنفوم به دلیل سرکوب سیستم ایمنی
- استفاده از داروهای تضعیف‌کنندهٔ سیستم ایمنی شامل کوراتیكوستروئید (کورتون) با دز بالا
- نقایص ایمنی اولیه یا ثانویه، مگر با نظر پزشک معالج
- سابقهٔ خانوادگی نقص ایمنی
- ابتلا به سل فعال درمان‌نشده
- تب بالای ۳۸/۵ درجه سانتی‌گراد
- بارداری تا یک تا سه ماه پس از واکسیناسیون، باید از بارداری خودداری شود؛ البته با توجه به کارخانهٔ سازندهٔ واکسن و نظر پزشک متخصص شما
عوارض جانبی احتمالی تزریق واکسن آبله‌مرغان چیست؟
حدود ۲۰ درصد از کودکان در محل تزریق احساس درد می‌کنند. و حدود ۱۰ درصد تب پایینی دارند. در موارد نادر، کودک ممکن است شکل بسیار خفیفی از آبله‌مرغان را بگیرد. حدود ۴ درصد از کودکان راش خفیفی در حدود ۱۰ تاول شبیه آبله‌مرغان می‌زنند.
کمتر از یک کودک در هر ۲۵۰۰ کودک دچار تشنج ناشی از تب بالا می‌شود و تعداد کمی بیشتری با واکسن ام‌ام‌آروی. اگرچه تشنج‌های ناشی از تب ممکن است ترسناک به نظر برسند، اما تقریباً همیشه برای کودک بی‌ضرر هستند. با این وجود، اگر فرزندتان تشنج کرد، سریعاً با پزشکش تماس بگیرید.
واکنش‌های آلرژیک شدید نسبت به هر نوع واکسنی نادر اما امکان‌پذیر است. پس اگر فرزندتان به این یا هر واکسن دیگری واکنش نامطلوب نشان داده است، با پزشک او صحبت کنید.
چه نکاتی در مورد واکسن آبله‌مرغان مهم است؟
شاید دانستن برخی موارد کلی زیر برای شما مفید باشد:
- حداقل سن هنگام تزریق واکسن، ۱۲ ماهگی است.
- از ۱۲ ماهگی به بعد، دو دز نیم میلی‌لیتر با فاصله حداقل چهار هفته تزریق می‌شود.
- از ۱۲ ماهگی به بعد در افراد HIV مثبت فاقد علامت و بدون نقص ایمنی شدید، دو دز نیم میلی‌لیتر با فاصلهٔ حداقل ۱۲ هفته تزریق می‌شود.
- تزریق به صورت داخل عضلانی یا زیرجلدی در قسمت قدامی خارجی ران یا فوقانی ناحیهٔ دلتوئید است. در بچه‌های کوچک معمولاً در قسمت قدامی خارجی ران و در افراد بزرگ‌تر در قسمت فوقانی ناحیهٔ دلتوئید تزریق می‌شود.
- در صورت اختلالات خونریزی‌دهنده، تزریق زیرجلدی انجام می‌شود.
- واكسن باید در یخچال و دمای دو تا هشت درجه نگهداری و نباید فریز شود.
- واكسن باید در جعبهٔ مقوایی نگهداری و از نور محافظت شود.
- واكسن پس از آماده‌سازی باید حداکثر طی ۳۰ دقیقه تزریق شود.
- واكسن آماده‌شدهٔ تزریق نباید فریز شود.
- واکسن آبله‌مرغان را می توان همزمان با سایر واکسن‌ها تجویز کرد.
- در صورت دریافت فرآورده‌های خونی، پلاسما، ایمونوگلوبولین انسانی یا ایمونوگلوبولین اختصاصی آبله‌مرغان (VZIG)، باید تجویز واکسن به تعویق افتد.
- به دنبال دریافت این واکسن، هیچ نوع ایمونوگلوبولین شامل VZIG برای یک ماه نباید استفاده شود.
- پس از واکسیناسیون، استفاده از فرآورده‌های حاوی آسپرین یا سالیسیلات برای شش هفته ممنوع است.
- در هر صورت رعایت دستورالعمل کارخانهٔ سازندهٔ واکسن ضروری است.
